Падляшша: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
выява, стыль
Радок 1:
[[Файл:Padlašša, Pahonia. Падляшша, Пагоня (1586).jpg|180px|значак|Герб Падляшша, 1586 г.]]
 
'''Падля́шша''', '''''Падля́сьсе''''' — гістарычны рэгіён на захадзе [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], які ахопліваў [[Дарагічын]]скую, [[Мельнік|Мельніцкую]] і [[Бельск-Падляскі|Бельскую]] землі.
 
Назву рэгіёну (вядомая з [[15 стагодзьдзе|XV ст.]]) выводзяць ад слова «палексяне» (polexiane) — назвы аднаго зь [[яцьвягі|яцьвяскіх]] плямёнаў, ад выразу «зямля пад ляхамі» (то бок на мяжы з Польшчаю) або «зямля пад лесам» (адсюль лацінская назва Падляшша — Subsilvania).<ref>[[Валеры Пазднякоў|Валерый Пазднякоў В.]]. Падляшша // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 385</ref>
 
== Гісторыя ==
[[Файл:Padlašša, Pahonia. Падляшша, Пагоня (1720) .jpg|180px|значак|Герб Падляшша, каля 1720 г.]]
Абшар Падляшша ў раньнім сярэднявеччы быў вельмі сьціпла заселяны. Ад 10 стагодзьдзя пачаўся працэс сьціплага засяленьня гэтых зямель усходнаславянскімі плямёнамі, галоўным чынам уздоўж рэк [[Заходні Буг|Буг]], [[Рака Нурэц|Нурэц]] ды [[Нараў]]. Заходняславянскія пасяленьні сталі зьяўляцца тут ўпершыню ад 11 ст., калі [[Мазовія|мазавецкія]] князі празь нейкі час займалі [[Дарагічын]]. Праз усё 13 і пачатак 14 стагодзьдзя Падляшша было месцам тэрытарыяльнага спору паміж Польшчай, [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] і [[Галіцка-Валынскае княства|Галіцка-Валынскім княствам]]. У выніку шматлікіх збройных паходаў ранейшыя пасяленьні былі зьнішчаныя. Толькі ў 14 ст. пачаліся новыя хвалі асадніцтва. Ад захаду паміж Нарвай ды Бугам пасяляліся тут прадстаўнікі дробнай мазавецкай шляхты, даходзячы да лініі [[Вялікія Самулкі|Самулкі]] — [[Боцькі]] — [[Дарагічын]]. На ўсход ад гэтае лініі разьмяшчаліся буйныя маёнткі значнай шляхты, якія былі засяляныя пераважна русінамі, якія паходзілі з ваколіцаў Дарагічына і [[Берасьце|Берасьця]]. Такі працэс засяляньня земляў над Бугам і Нарвай працягваўся да 17-18 ст.. На поўначы Падляшша была каланізаване значна пазьней — ваколіцы [[Райгарад]]у і [[Гонядзь|Гонядзя]] сталі засяляцца толькі на пачатку 16 ст., калі гэтыя маёмасьці былі адданыя вялікім князям [[Міхал Глінскі|Міхалу Глінскаму]], а ў 1509 г. [[Мікалай Радзівіл «Стары»|Мікалаю Радзівілу]]<ref name="AL">Anna Laszuk, ''Zaścianki i królewszczyzny. Struktura własności ziemskiej w województwie podlaskim w drugiej połowie XVII wieku'', Warszawa: Instytut Historii PAN, 1998, s. 181</ref>.
 
Абшар Падляшша ў раньнім сярэднявеччы быў вельмі сьціпла заселены. Ад X ст. пачаўся працэс паступовага засяленьня гэтых зямель [[Усходнеславянскія мовы|усходнаславянскімі]] плямёнамі, галоўным чынам уздоўж рэк [[Заходні Буг|Буга]], [[Нурэц|Нурца]] і [[Нараў|Нарава]]. Заходняславянскія пасяленьні сталі зьяўляцца тут ўпершыню ад XI ст., калі [[Мазовія|мазавецкія]] князі празь нейкі час займалі [[Дарагічын]].
 
Абшар Падляшша ў раньнім сярэднявеччы быў вельмі сьціпла заселяны. Ад 10 стагодзьдзя пачаўся працэс сьціплага засяленьня гэтых зямель усходнаславянскімі плямёнамі, галоўным чынам уздоўж рэк [[Заходні Буг|Буг]], [[Рака Нурэц|Нурэц]] ды [[Нараў]]. Заходняславянскія пасяленьні сталі зьяўляцца тут ўпершыню ад 11 ст., калі [[Мазовія|мазавецкія]] князі празь нейкі час займалі [[Дарагічын]]. Праз усё 13XIII і пачатак 14XIV стагодзьдзястагодзьдзяў Падляшша было месцам тэрытарыяльнага спору паміж ПольшчайКаралеўствам Польскім, [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛВялікім Княства Літоўскім]] і [[Галіцка-Валынскае княства|Галіцка-Валынскім княствам]]. У выніку шматлікіх збройных паходаў ранейшыя пасяленьні былі зьнішчаныя. Толькі ў 14XIV ст. пачаліся новыя хвалі асадніцтва. Ад захаду паміж Нарвай дыі Бугам пасяляліся тут прадстаўнікі дробнай мазавецкай шляхты, даходзячы да лініі [[Вялікія Самулкі|Самулкі]] — [[Боцькі]] — [[Дарагічын]]. На ўсход ад гэтае лініі разьмяшчаліся буйныя маёнткі значнай шляхты, якія былі засяляныязаселеныя пераважна русінамі, якіяшто паходзілі з ваколіцаў Дарагічына і [[Берасьце|Берасьця]]. Такі працэс засяляньня земляў над Бугам і Нарвай працягваўся да 17-18XVII ст.— XVIII стагодзьдзяў. На поўначы Падляшша былакалянізацыя каланізаванеадбылася значна пазьней — ваколіцы [[Райгарад]]у і [[Гонядзь|Гонядзя]] сталі засяляцца толькі на пачатку 16XVI ст., калі гэтыя маёмасьці былі адданыя вялікім князям [[Міхал Глінскі|Міхалу Глінскаму]], а ў 1509 г.годзе [[Мікалай Радзівіл «Стары»|Мікалаю Радзівілу]]<ref name="AL">Anna Laszuk, ''A. Zaścianki i królewszczyzny. Struktura własności ziemskiej w województwie podlaskim w drugiej połowie XVII wieku'',. — Warszawa: Instytut Historii PAN, 1998,. sS. 181.</ref>.
 
У 20-30 гады 14XIV ст. Падляшша разам зь Берасьцейшчынай было канчаткова ўключанаеўлучанае ў склад БКЛВялікага Княства Літоўскага [[Гедымін]]ам<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Вялікае Княства Літоўскае // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 387.</ref>. У 1413 г.годзе усёўсё Падляшша ўвайшло ў склад навастворанага [[Троцкае ваяводзтва|Троцкага ваяводзтва]] і знаходзілася ў яго складзе да 1513 г.году, калі было створанаеўтварылася асобнае [[Падляскае ваяводзтва (1513—1795)|Падляска-Берасьцейскае ваяводзтва]] саз сталіцай у [[Дарагічын]]е. ПасьляПа адмністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформырэформе ВКЛ 15661565—1566 г.гадоў ад ваяводзтва адлучылося [[Берасьцейскае ваяводзтва]] і Падляшша стало сабойстала абхопліваць тры паветы з цэнтрамі ў [[Дарагічын]]е, [[Мельнік]]у і [[Бельск-Падляскі|Бельску]]. ЗЗгодна зь [[Люблінская вунія|Люблінскай вуніяй]] Падляшша адлучалася ад ВКЛВялікага Княства Літоўскага і пераходзіла ў склад [[Карона Каралеўства Польскага|Кароны Каралеўства Польскага]]<ref>E. S. S. Podlasie // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/411 411]—418
</ref>.
 
== Галерэя ==
<center><gallery caption="Падляшша">
Файл:Mielnik widok na Bug 10.07.2009 p.jpg |[[Заходні Буг|Буг]]
Файл:Podlaskie - Suraż - Doktorce - S - Droga - Most - Narew.JPG |[[Нараў]]
Image:Brosen bielsk podlaski ratusz.jpg |[[Бельск-Падляскі]]
Image:Brosen bielsk podlaski ratusz.jpg |[[Бельск Падляскі]]
Podlaskie - Brańsk - Brańsk - Cerkiew św. Symeona Słupnika 20110903 06.JPG |[[Бранск- Падляскі]]
Image:Grabarka0.JPG |[[Грабарка]]
</gallery></center>
 
== Крыніцы ==
Радок 20 ⟶ 29:
== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭВКЛ|2}}
* Podlasie // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VIII/411 411]—418
 
== Вонкавыя спасылкі ==
Радок 27 ⟶ 36:
{{Гістарычныя рэгіёны Беларусі}}
{{Гістарычныя вобласьці расьсяленьня ўкраінцаў}}
{{Накід}}
 
[[Катэгорыя:Гістарычныя рэгіёны Беларусі]]