Вікіпэдыя

Ян Сабескі: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Радок 6:
|Апісаньне = Ян Сабескі. Мастак Ян Трыцыюс, [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]]
|Пасада2 = [[Сьпіс каралёў Польшчы|Кароль польскі]]
|Пачатак тэрміну2 = [[21 траўня]] [[1674]]
|Канец тэрміну2 = [[17 чэрвеня]] [[1696]]
|Каранацыя2 = [[2 лютага]] [[1676]]
|Сукіраўнік2 =
|Папярэднік2 = [[Міхал Карыбут Вішнявецкі]]
|Наступнік2 = [[Аўгуст Моцны]]
|Пасада3 = [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|Вялікі князь літоўскі]]
|Пачатак тэрміну3 = [[21 траўня]] [[1674]]
|Канец тэрміну3 = [[17 чэрвеня]] [[1696]]
|Каранацыя3 = [[2 лютага]] [[1676]]
|Сукіраўнік3 =
|Папярэднік3 = [[Міхал Карыбут Вішнявецкі]]
Радок 31:
|Подпіс = Signature of John III of Poland.PNG
}}
'''Ян III Сабе́скі''' ({{мова-pl|Jan III Sobieski|скарочана}}; {{Нарадзіўся|17|8|1629}}, [[мястэчка]] [[Алеска]] [[Рускае ваяводзтва|Рускага ваяводзтва]] — {{Памёр|17|6|1696}}, [[Вілянаў]] пад [[Варшава]]й) — [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль польскі]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь літоўскі]] ([[1674]]—[[1696]]1674—1696).
 
Ян Сабескі ўвайшоў у гісторыю як выдатны вайскавод, мэцэнат, апякун навукі і мастацтва, у часы ягонага кіраваньня [[Рэч Паспалітая]] зьведала свой апошні ўздым.
Радок 40:
Атрымаў адукацыю ў [[Навадворская калегія|Навадворскай калегіі]] і [[Ягелонская акадэмія|Ягелонскай акадэміі]] ў [[Кракаў|Кракаве]]. Некаторы час падарожнічаў па краінах Заходняй [[Эўропа|Эўропы]]. Ведаў шэраг моваў — [[італьянская мова|італьянскую]], [[лацінская мова|лацінскую]], [[нямецкая мова|нямецкую]], [[татарская мова|татарскую]] і [[француская мова|францускую]].
 
У [[Рэч Паспалітая|Рэч Паспалітую]] вярнуўся ў [[1648]] падчас казацка-сялянскай вайны і ўступіў у войска. Ваяваў супраць [[Багдан Хмяльніцкі|Б. Хмяльніцкага]], з [[1653]] палкоўнік.
 
Удзельнічаў у дыпляматычнай місіі ў [[Асманская імпэрыя|Асманскую імпэрыю]], вывучыў яе дзяржаўны лад. Па вяртаньні браў удзел у вайне з [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]]. Ваяваў на баку [[Швэцыя|Швэцыі]], затым супраць яе на баку [[Ян Казімер|Яна Казімера]].
 
Некалькі разоў абіраўся [[Пасол соймавы|паслом]] на соймы. У [[1665]]—[[1666]]1665—1666 [[маршалак вялікі каронны]], у [[1666]]—[[1668]]1666—1668 — [[гетман польны каронны]]. Вызначыўся ў [[бітва пад Падгайцамі|бітве пад Падгайцамі]] ([[6 кастрычніка]] [[1667]]), дзе з 3-тысячным войскам разьбіў 30-тысячнае казацка-татарскае войска гетмана Правабярэжнай Украіны П. Дарашэнкі. З [[1668]] [[гетман вялікі каронны]]. У [[1673]] атрымаў перамогу ў [[Бітва пад Хоцінам 1673 году|бітве пад Хоцінам]].
 
[[19 траўня]] [[1674]] году абраны каралём польскім і вялікім князем літоўскім. Супраць ягонай кандыдатуры выстулала кіроўная прааўстрыйская групоўка вялікалітоўскіх магнатаў на чале з [[Пацы|Пацамі]]. Аднак [[Радзівілы]] і [[Сапегі]], што былі ў апазыцыі да Пацаў, падтрымалі новага караля і вялікага князя.
 
=== Унутраная палітыка ===
Радок 55:
=== Вонкавая палітыка ===
[[Файл:Wjazd Jana III Sobieskiego do Wiednia.jpg|міні|зьлева|Уваход Яна Сабескага ў [[Вена|Вену]]]]
У [[1674]] і [[1675]] нанёс паразы турэцкім і татарскім войскам ва Ўкраіне. Намагаўся скласьці трывалы мір з [[Турэччына]]й і палепшыць адносіны з [[Расея]]й, скласьці хаўрус з [[Францыя]]й і [[Швэцыя]]й супраць Брандэнбурска-Прускай дзяржавы і Аўстрыі, далучыць да Польшчы Прускае герцагства з Караляўцом.
 
У [[1683]] падпісаў трактат пра сяброўства з [[Аўстрыя]]й, і калі ў [[1683]] турэцкая армія ўзяла ў аблогу [[Вена|Вену]], з 27-тысячным войскам Рэчы Паспалітай падыйшоў да места і ўзначаліў агульнае войска імпэратара і нямецкіх князёў (разам 70 тыс. чал.). Генэральная [[Венская бітва]] ([[12 верасьня]] [[1683]]) скончылася разгромам турэцкага войска. Хоць вайна працягвалася да [[1699]], для Рэчы Паспалітай турэцкая пагроза перастала існаваць. Каралеўства Польскае вярнула сабе [[Падольле]] і фартэцыю [[Камянец-Падольскі|Камянец]].
 
У [[1684]] утварыўся антытурэцкі зьвяз, у які ўвайшлі Рэч Паспалітая, Аўстрыя, Рымскі папа і [[Вэнэцыя]]. Каб далучыць да яго Расею, у [[Масква|Маскву]] накіравалася дыпляматычная місія на чале з ваяводам пазнанскім К. Гжымултоўскім, якое склала «Вечны мір» ([[1686]]).
 
== Галерэя ==
Радок 65:
Файл:Portret Jana III.jpg|Невядомы мастак, [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]]
Файл:Jan Sabieski. Ян Сабескі (XVII, II).jpg|Невядомы мастак, [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]]
Файл:Jan Sabieski. Ян Сабескі (1680).jpg|Невядомы мастак, каля [[1680]]
Файл:Sobieski z synem.jpg|З сынам. Ян Трыцыюс, [[1680-я]]
Файл:Schultz John III Sobieski.jpg|Ю. Семігіноўскі, па [[1693]]
Файл:Jan Sabieski. Ян Сабескі.jpg|Невядомы мастак, [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]]
Файл:Jan Sabieski. Ян Сабескі (XVIII).jpg|Невядомы мастак, [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Ян_Сабескі»