Стогадовая вайна: розьніца паміж вэрсіямі

|Вайна =

|Выява = Hundred_Years'_War_montage.jpg

|Дата = [[1337]]—[[1453]]

|Месца = У асноўным [[Францыя]] і [[Гістарычныя Нідэрлянды]]

Канфлікт доўжыўся 116 гадоў, перарываючыся некалькімі пэрыядамі міру да канчатковага выгнаньня Плантагенэтаў з Францыі (акрамя Кале). Урэшце вайна стала пераможнай для дынастыі Валюа, якая здолела вярнуць захопленыя ў пачатковай стадыі Плантагенэтамі землі і выціснуць іх з большай часткі Францыі да 1450 году. Тым ня менш, вайна амаль разарыла Валюа, тым часам як Плантагенэты вывезлі агромністую колькасьць трафэяў з кантынэнту, якія ў будучым ўзбагачалі Англію. Сама Францыя моцна пакутавала ад вайны, бо пераважная большасьць ваенных дзеяньняў адбывалася на кантынэнце.

 

 

Вайна абавязана сваёй гістарычнай значнасьці некалькім фактарам. Першапачаткова зьяўляючыся дынастычным канфліктам, вайна надала імпэт ідэям францускага і ангельскага [[нацыяналізм]]у. З ваеннага пункту гледжаньня, вайна пабачыла ўвядзеньне новай зброі і новых тактыкаў, якія разбурылі старэйшую сыстэму фэадальных армій, у якіх дамінавала цяжкая кавалерыя. У вайне былі прадстаўленыя першыя [[рэгулярная армія|рэгулярныя арміі]] ў [[Заходняя Эўропа|Заходняй Эўропе]] з часоў [[Заходняя Рымская імпэрыя|Заходняй Рымскай імпэрыі]]. З-за ўсяго пералічанага, як і з-за доўгай працягласьці, Стогадовая вайна разглядаецца адным з самых значных канфліктаў у ваеннай гісторыі сярэднявечча. У сувязі з уварваньнем ангельцаў, грамадзянскімі войнамі, сьмяротнымі эпідэміямі, голадам і забойствамі насельніцтва Францыі ў выніку вайны скарацілася на дзьве трэці<ref>Don O’Reilly. [http://www.historynet.com/hundred-years-war-joan-of-arc-and-the-siege-of-orleans.htm «Hundred Years' War: Joan of Arc and the Siege of Orléans»]. TheHistoryNet.com.</ref>

У 1324 годзе Карл IV (кароль Францыі) і яго зяць Эдўард II (кароль Англіі) разьвязалі ў Гасконі непрацяглую [[Сэнсардаўская вайна|Сэнсардаўскую вайну]]. Галоўнай падзеяй вайны была аблога ля-рэольскай ангельскай цьвердзі ў Гароньне. Ангельскія сілы, кіруемыя Эдмундам Вудстокам былі вымушаныя здацца пасьля месяцу гарматнага абстрэлу францускіх пушкаў. Вайна была суцэльным правалам для Англіі. Ад некалі агромністай Анжуйскай імпэрыі, у руках ангельцаў застаўся толькі горад [[Бардо]] зь невялікай прыбярэжнай паласой.

 

 

Тым часам у Англіі, у 1327 годзе малады Эдўард Вінздарскі стаў каралём Эдўардам III. Будучы таксама і пляменьнікам Карла IV, караля Францыі, Эдўард зьяўляўся яго найбліжэйшым выжылым [[родзіч]]ам мужчынскага полу і адзіным выжылым нашчадкам Філіпа IV. Паводле ангельскай інтэрпрэтацыі фэадальных законаў, гэта рабіла Эдўарда III легітымным наступнікам францускага трона.

 

Стварылася сытуацыя адкрытай варажнечы, як толькі францускія караблі пачалі разьведваць прыбярэжныя паселішча ўздоўж [[Ля-Манш]]у і ў 1337 годзе Філіп VI вярнуў гасконьскі фэод, адзначаючы, паводле фэадальнага права, што Эдўард III парушыў сваю прысягу не клапоцячыся пра патрэбы свайго лорда. Эдўард III адказаў Філіпу, што ў сапраўднасьці ён зьяўляўся законным спадкаемцам францускага трону і на [[Дзень усіх сьвятых]] [[Генры Бёргхэрш]], біскуп лінкальнскі, прыбыў у [[Парыж]] з выклікам ад караля Англіі. Неўзабаве вайна была абвешчаная.

У першыя гады вайны Эдўард III заключыў саюз з арыстакратыяй [[Гістарычныя Нідэрлянды|гістарычных Нідэрляндаў]] і бюргерамі [[Фляндрыя|Фляндрыі]], але пасьля дзьвюх безвыніковых кампаніяў, у 1340 годзе альянс разваліўся. Выплата субсыдыяў нямецкім прынцам і кошты ўтрыманьня войска за мяжой уцягнулі ангельскі ўрад у стан банкруцтва, моцна шкодзячы аўтарытэту Эдўарда III. Пэўны час Францыя дамінавала на моры за кошт генуэскіх караблей і экіпажэй. Некалькі мястэчак уздоўж берагу Англіі былі абрабаваныя, некаторыя неаднаразова. Гэта выклікала [[страх]] і дэзарганізацыю сярод прыбярэжнага насельніцтва Англіі. Цягам гэтага пэрыяду вайны пастаянны страх францускага ўварваньня меў месца на ангельскіх землях. Моц марскога флёту Францыі прывяла таксама і да падрыву ангельскай эканомікі, бо, такім чынам, яна ўрэзала гандлёвыя пастаўкі воўны ў Фляндрыю і пастаўкі віна з Гасконі. Тым ня менш, у 1340 годзе, спрабуючы перашкодзіць высадке ангельскага войска на землю, францускі флёт быў амаль цалкам зьнішчаны ў [[бітве пры Слейсы]]. Пасьля гэтага, Англія пераняла дамінаваньне ў рэгіёне [[Ля-Манш]]а да канца вайны, прадухіляючы францускія нашэсьці.