|
|Статус = вёска
|Назва ў родным склоне = Казянаў
|Трансьлітараваная назва = Kaziany
|Герб =
|Сьцяг =
|Паштовы індэкс =
|СААТА =
|Выява = Казяны. Местачковая забудова (03).jpg
|Апісаньне выявы = Старыя камяніцы
|Шырата градусаў = 55
|Шырата хвілінаў = 17
|Сайт =
}}
'''Казя́ны'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Віцебская вобласьць}}</ref> — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], уна сутоках рэчакрацэ [[ДрысьвяціцаДзісна (рака)|Дзісьне]] іпры ўтоку ў яе ракі [[Дзісна (рака)Дрысьвяціца|ДзіснаДрысьвяціцы]]. Уваходзіць у склад [[Відзаўскі сельсавет|Відзаўскага сельсавету]] [[Браслаўскі раён|Браслаўскага раёну]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]. Насельніцтва 473 чал. ([[2010]]). Знаходзіцца за 62 км на паўднёвы захад ад [[Браслаў|Браслава]], за 20 км ад чыгуначнай станцыі [[Паставы]]; на аўтамабільнай дарозе [[Браслаў]] — [[Паставы]].
Казяны — даўняе [[мястэчка]] [[Браслаўскі павет|гістарычнай Браслаўшчыны]] (частка [[Віленскае ваяводзтва|Віленшчыны]]).
== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
У гістарычных крыніцах паселішчаКазяны згадваеццаўпамінаюцца пад назвамі ''Козян'', ''Козьяны''. Першы пісьмовы ўспамінўпамін пра ''зямлю казянскую'' датуецца [[1504]] годам. У [[1514]] мясьцінагодзе паселішча знаходзілася ў валоданьні [[Зяновічы|Зяновічаў]] і ўваходзіла ў [[Ашмянскі павет]].
Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай ([[1565]]—[[1566]])1565—1566 гадоў Казяны ўвайшлі ў склад [[Браслаўскі павет|Браслаўскага павету]] [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага ваяводзтва]]. У [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]] паселішчам валодалі [[Пацы]]. У [[1686]] годзе падкаморы Ф. Я. Пац перадаў частку ўладаньняў віленскім бэнэдыктынкам, якія збудавалі ў Казянах грэка-каталіцкую царкву. Паводле рэестру падымнага за [[1690]] год, Пацы ў Казянах «зь вёскамі» валодалі 45 дымамі, бэнэдыктынкам належала 38 дымоў.
З канца [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]] Казяны знаходзіліся ў валоданьні графаў Манузі. За падтрымку апошнімі [[Таргавіцкая канфэдэрацыя|Таргавіцкай канфэдэрацыі]] ([[1792]]) году і расейскіх войскаў маёнтак канфіскавалі [[Паўстаньне 1794 году|паўстанцы Т. Касьцюшкі]], аднак па здушэньні выступленьня ([[ў 1794]]) годзе яго вярнулі былым уладальнікам.
=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1795]]) Казяны апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Дзісенскім павеце [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]]. У [[1800]] годзе мястэчкам валодаў М. Манузі, тут было 90 двароў, драўляная грэка-каталіцкая царква Сьвятога Духа. Побач знаходзілася аднайменная вёска (56 двароў). У [[Вайна 1812 году|Вайну 1812 году]] [[1 ліпеня]] праз Казяны на [[Дрыса|Дрысу]] адступаў 3-і расейскі кавалерыйскі корпус Палена. Пад мястэчкам адбылася сутычка паміж ар’ергардам корпусу і францускім конным аддзелам (28 эскадронаў, 6 конных гарматаў). 3 [[1823]] году паселішчам валодалі [[Плятэры]].
[[Файл:Kaziany. Казяны (XX).jpg|міні|150пкс|Царква, фотакаля пачатку [[XX стагодзьдзе|XX ст.]]1900]]
За часамі [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня]] [[19 траўня]] [[1831]] угоду ў ходзе рэйду праз Казяны прайшлі асноўныя сілы (каля 2 тыс. чал.) паўстанцаў Дзісенскага павету. У траўні [[1863]] году тут прыпыняўся паўстанцкі аддзел Я. Ельскага-Ёдкі. СтанамНа на [[1866]] год у мястэчку было 35 двароў. У канцы [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]] граф Ф. Плятэр заснаваў каля Казянаў кардонны, лесапільны і гонтавы заводы, каля якіх узьнікла невялікае паселішча Плятэрова. На [[1903]] год у мястэчку (сяле) існавала мураваная царква, земскі паштовы пункт, кожную сераду праводзіўся кірмаш. У [[Першая сусьветная вайна|Першую сусьветную вайну]] ў верасьні [[1915]] году Казяны занялі нямецкія войскі. З восені [[1915]] да лютага [[1918]] году мястэчка знаходзілася на расейскім баку ў прыфрантавой зоне, у гэты час ягорасейскія ўлады перайменавалі яго ў Раманава-Нікольскае.
=== Найноўшы час ===
Згодна з [[Рыская мірная дамова|Рыскай мірнай дамовай]] ([[1921]]) Казяны апынуліся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], у Богінскай гміне Браслаўскага павету [[Віленскае ваяводзтва (1923—1939)|Віленскага ваяводзтва]]. Станам на [[1931]] у мястэчку было 106 двароў, у вёсцы — 153 двары. ▼25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Казяны абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]]<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>.
[[Файл:Kaziany. Казяны (1938).jpg|150px|значак|Плян мястэчка, 1938]]
У [[1939]] Казяны ўвайшлі ў [[БССР]], дзе ў [[1940]] зрабіліся цэнтрам сельсавету Відзаўскага раёну (з [[1960]] у Браслаўскім раёне). Статус паселішча панізілі да вёскі. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] зь ліпеня [[1941]] да [[8 ліпеня]] [[1944]] Казяны знаходзіліся пад нямецкай акупацыяй. Станам на [[1995]] у вёсцы было 590 двароў. ▼
▲Згодна з [[Рыская мірная дамова|Рыскай мірнай дамовай]] ( [[1921 ]]) Казяны апынуліся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], у Богінскай гміне Браслаўскага павету [[Віленскае ваяводзтва (1923—1939)|Віленскага ваяводзтва]]. СтанамНа на1931 [[1931]]год у мястэчку было 106 двароў, у вёсцы — 153 двары.
Да 8 красавіка 2004 году — цэнтар [[Казянскі сельсавет|Казянскага сельсавету]]. 8 красавіка 2004 году сельсавет ліквідаваны, Казяны разам зь іншымі населенымі пунктамі перададзеныя ў склад [[Відзаўскі сельсавет|Відзаўскага сельсавету]]<ref>[http://pravo.kulichki.com/mest2007/bz03/dcm03932.htm Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. №55 «Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области»]{{Ref-ru}}</ref>. ▼
▲У [[1939 ]] годзе Казяны ўвайшлі ў [[БССР]], дзе ў [[1940 ]] зрабілісягодзе сталі цэнтрам сельсавету Відзаўскага раёну (з [[1960 ]] угоду ў Браслаўскім раёне). Статус паселішча панізілі да вёскі. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] зь ліпеня [[1941 ]] да [[8 ліпеня ]] [[1944 ]] году Казяны знаходзіліся пад нямецкай акупацыяй. СтанамНа на1995 [[1995]]год у вёсцы было 590 двароў.
▲Да 8 красавіка 2004 году —ў цэнтарзьвязку зь ліквідацыяй [[Казянскі сельсавет|Казянскага сельсавету]] . 8 красавіка 2004 году сельсавет ліквідаваны, Казяны разам зь іншымі населенымі пунктамі перададзеныяперадалі ў склад [[Відзаўскі сельсавет|Відзаўскага сельсавету]]<ref>[http://pravo.kulichki.com/mest2007/bz03/dcm03932.htm Решение Витебского областного Совета депутатов от 8 апреля 2004 г. №55 «Об изменении административно-территориального устройства районов Витебской области»]{{Ref-ru}}</ref>.
== Насельніцтва ==
=== Дэмаграфія ===
* '''[[XVIII стагодзьдзе]]''': [[1800]] — 223 чал. у ''мястэчку Казяны'' і 298 чал. у ''вёсцы Казяны''
* '''[[XVIII стагодзьдзе''': 1800 год — 223 чал. у ''мястэчку Казянах'' і 298 чал. у ''вёсцы Казянах''
* '''XIX стагодзьдзе]]''': [[1866]] год — 480 чал.<ref>Koziany // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IV/542 542].</ref>; [[1869]] год — 369 чал.<ref>{{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)|к}} С. 380.</ref>
* '''[[XX стагодзьдзе]]''': [[1903]] год — 750 чал. у ''мястэчку КазяныКазянах'' і 677 чал. у ''вёсцы КазяныКазянах''; [[1931]] год — 692 чал. у ''мястэчку КазяныКазянах'' і 828 чал. у ''вёсцы КазяныКазянах''; [[1995]] год — 1288 чал.<ref>[[Кастусь Шыдлоўскі|Шыдлоўскі К.]]. Казяны // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 14.</ref>; [[1999]] год — 630 чал.
* '''[[XXI стагодзьдзе]]''': [[2010]] год — 473 чал.
=== Інфраструктура ===
== Турыстычная інфармацыя ==
=== Выдатныя мясьціны ===
* Забудова гістарычная (кан. XIX — пач. XX стагодзьдзяў)
* Царква Сьвятога Духа (2-я палова [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]]) ▼* Млын
▲* Царква Сьвятога Духа (2-я палова [[XIX стагодзьдзе|XIX ст. ]])
== Галерэя ==
<center><gallery caption="Краявіды Германавічаў" widths=150 heights=150 perrow="4">
Казяны. Брукоўка.jpg|Брукоўка
Казяны. Местачковая забудова (01).jpg|Камяніца
Казяны. Местачковая забудова (02).jpg|Камяніца
Казяны. Млын (02).jpg|Млын
</gallery></center>
== Крыніцы ==
== Літаратура ==
* {{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)}}
* Koziany // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|4}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IV/542 542].
== Вонкавыя спасылкі ==
| 