Вікіпэдыя

Кыргыстан: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
артаграфія
артаграфія
Радок 52:
* [[1924]]: заснаваная [[Кара-Кыргыская аўтаномная вобласьць|Кара-Кыргыская]] (пазьней [[Кыргыская аўтаномная вобласьць|Кыргыская]]) аўтаномная вобласьць у складзе [[РСФСР]] (з [[1926]] — [[Кыргыская АССР]]).
* [[1936]]: атрымаў статус саюзнай рэспублікі ([[Кыргыская ССР|ССР]]).
* [[1990]]: [[ОшскаяОская разьня (1990)|канфлікт]] у [[ОшскаяОская вобласьць|ОшскайОскай вобласьці]] паміж мясцовымі [[узбэкі|ўзбэкамі]] і [[кыргызы|кыргызамі]] з-за зямельных участкаў на мяжы дзьвюх дзяржаваў.
* [[1990]]: абраны першы прэзыдэнт Кыргыстану [[Аскар Акаеў]].
 
Радок 61:
* [[10 траўня]] 1993: у Кыргыстане ўведзеная ўласная нацыянальная валюта — [[кыргыскі сом|сом]].
* [[1999]] і [[2000]]: спробы паўстанцаў [[Ісламскі рух Узбэкістану|Ісламскага руху Ўзбэкістану]] прабіцца на тэрыторыю Кыргыстану (цяперашняя [[Баткенская вобласьць]]), так званыя [[Баткенскія падзеі]]. Аддзелы паўстанцаў зь цяжкасьцямі атрымалася разьбіць.
* [[16 сакавіка|16]]—[[18 сакавіка]] [[2002]]: сутыкненьні паміж насельніцтвам і праваахоўнымі органамі ў [[Аксыйскі раён|Аксыйскім раёне]]. Насельніцтва выступіла ў абарону асуджанага дэпутата парлямэнта [[Азымбэк Бэкназараў|Азымбэка Бекназарава]], а таксама патрабавала адмовіцца ад ратыфікацыі дамовы 1999 году аб кыргыска-[[кітай]]скай дзяржаўнай мяжы. Апазыцыя арганізавала ў шэрагу раёнаў краіны і ў [[Бішкек]]у шматлікія акцыі пратэсту. У сутыкненьнях зь міліцыяй пяцёра жыхароў Аксыйскага раёну загінулі і некалькі дзясяткаў атрымалі раненьні. КрызысКрызіс у Аксы прывёў да адстаўкі прэм’ер-міністра [[Курманбэк Бакіеў|Курманбэка Бакіева]] і ўраду.
* [[24 сакавіка]] [[2005]]: [[КрызысКрызіс улады ў Кыргыстане (2005)|Рэвалюцыя тульпанаў]] — востры крызыскрызіс улады ўзьнікае пасьля чарговых парлямэнцкіх выбараў, калі паведамленьні аб падтасоўцы вынікаў выклікаюць гнеў жыхароў адносна бедных паўднёвых абласьцей (пераважна [[Джалал-Абадзкая вобласьць|Джалал-Абадзкай]] і [[ОшскаяОская вобласьць|ОшскайОскай]]). Зьбіраюцца шматтысячныя мітынгі пад сьцягамі і лёзунгамі розных партыяў, уключаючы моладзевыя «[[Келкел]]» і «[[Бірге]]». Дэманстранты захопліваюць будынкі абласных адміністрацыяў, праходзяць сутычкі з АМАПам. Вынікам паўстаньня становіцца захоп дэманстрантамі ўлады ў Бішкеку і зьвяржэньне рэжыму [[Аскар Акаеў|Аскара Акаева]]. Да ўлады прыходзіць апазыцыя на чале з [[Курманбэк Бакіеў|Курманбэкам Бакіевым]].
* Празь некаторы час Аскар Акаеў, што быў уцёк з краіны, у выніку перамоваў з прадстаўнікамі апазыцыі падпісвае заяву аб сваім сыходзе з прэзыдэнцкай пасады.
* У выніку праведзеных улетку 2005 датэрміновых выбараў прэзыдэнтам абраны адзін з кіраўнікоў апазыцыі — [[Курманбэк Бакіеў]]. Прэм’ер-міністрам становіцца [[Фэлікс Кулаў]]. Гэта, аднак, не прыводзіць да нармалізацыі жыцьця ў краіне, а сярод дзеячаў былой апазыцыі працягваецца дужаньне за ўладу.
Радок 69:
* Працэс рэфармаваньня зацягнуўся. Прэзыдэнт Бакіеў першапачаткова стварыў Канстытуцыйную Нараду. Аднак неўзабаве і нечакана для многіх Бакіеў пашырае склад Канстытуцыйнай Нарады, бюрократызуючы працэс падрыхтоўкі новай канстытуцыі. Распрацаваны пашыраным складам Канстытуцыйнай нарады (парадку 300 чалавек) праект не здымаў пытаньні апазыцыі, і нават сам прэзыдэнт Бакіеў спрабаваў працягнуць працу па яго абмеркаваньні і дапрацоўцы. Працэсу дапрацоўкі не было відаць канца, што ўзмацняла напружанасьць сярод апазыцыі і былых паплечнікаў Бакіева і Кулава пэрыяду рэвалюцыі [[2005]] году.
* [[2 лістапада]] [[2006]]: апазыцыя пачала бестэрміновы мітынг супраць зацягваньня канстытуцыйнай рэформы. Мітынгоўцы патрабавалі адстаўкі прэзыдэнта Бакіева і прэм’ер-міністра Кулава.
* [[6 лістапада]] і [[7 лістапада]] [[2006]]: кульмінацыя крызысукрызісу ў парлямэнце. Апоўдні 7 лістапада абвешчана аб прыняцьці канстытуцыі. Паводле яе выбарныя органы — прэзыдэнт і парлямэнт — захоўваюць свае паўнамоцтвы да 2010 году. Урад будзе новым, а прэзыдэнт ня будзе прымаць удзелу ў яго фармаваньні.
* [[19 сьнежня]] [[2006]]: Урад Рэспублікі сышоў у адстаўку. Меркавалася, што адстаўка Ўраду і чаканы пасьля таго роспуск парлямэнту павінны былі дазволіць паўнавартасна ўступіць у сілу Асноўнаму закону, па якім фармаваць Урад павінна партыя, якая выйграла на выбарах.
* [[30 сьнежня]] [[2006]]: пад пагрозай роспуску парлямэнту прэзыдэнтам Бакіевым, а таксама з удзелам прапрэзыдэнцкіх дэпутатаў парлямэнт прымае новую (другую за два месяцы) рэдакцыю Канстытуцыі, якая ўступіла ў сілу з моманту апублікаваньня [[16 студзеня]] [[2007]] ггоду. У ёй прэзыдэнт вярнуў страчаныя ў папярэдняй канстытуцыі пазыцыі, узмацніўшы сваю ўладу.
* Студзень [[2006]]: палітычны тандэм прэзыдэнта Бакіева і прэм’ер-міністра Кулава разваліўся. Кулаў двойчы ня змог набраць галасоў дэпутатаў для зацьвярджэньня яго прэм’ер-міністрам. Прэзыдэнт Бакіеў ня стаў у трэці раз прапаноўваць яго кандыдатуру.
* [[30 студзеня]] [[2007]]: парлямэнт зацьвердзіў на пасадзе прэм’ер-міністра ўраду краіны Азыма Ісабэкава, які выконваў абавязкі міністра сельскай гаспадаркі.
Радок 120:
# [[Джалал-Абадзкая вобласьць]]
# [[Нарынская вобласьць]]
# [[ОшскаяОская вобласьць]]
# [[Талаская вобласьць]]
# [[Ісык-Кульская вобласьць]]
Радок 160:
== Насельніцтва ==
[[Файл:Kyrghyzstan demography.png|350пкс|значак|зьлева|Дэмаграфічная крывая Кыргыстану]]
Насельніцтва Кыргыстану — 5,05 млн чалавек (дадзеныя бягучай статыстыкізьвесткі за [[2006]] год). Гэта значна больш, чым пражывала ў краіне ў [[1959]] (2,065 млн), [[1970]] (2,935 млн), [[1979]] (3,523 млн), [[1989]] (4,258) і [[1999]] (4,823) гадах. Да 1960-х гадоў насельніцтва рэспублікі хутка расло за кошт міграцыйнага і натуральнага прыросту, які быў асабліва значным у сельскіх кыргызаў, узбэкаў і іншых сярэднеазіяцкіх народаў. Асноўнай крыніцай росту насельніцтва краіны пасьля 1970-х гадоў стаў натуральны прырост, які паступова скарачаўся.
 
Ядро насельніцтва рэспублікі — 58,6 % (1995) — складаюць [[кыргызы]]. [[Кыргызы]] пражываюць на ўсёй тэрыторыі краіны і пераважаюць у большасьці сельскіх раёнаў. [[Расейцы]] складаюць 17,1 % насельніцтва, большасьць зь іх пражываюць у гарадох. [[Узбэкі]] сканцэнтраваныя ў асноўным у [[ОшскаяОская вобласьць|ОшскайОскай вобласці]]. Зь іншых значных этнічных групаў варта згадаць [[дунгане|дунган]], [[украінцы|украінцаў]], [[немцы|немцаў]], [[татары|татараў]], [[габрэі|габрэяў]], [[казахі|казахаў]], [[уйгуры|уйгур]] і [[таджыкі|таджыкаў]].
 
Кыргызы спачатку інтэнсіўна вярталіся ў краіну з суседніх [[Таджыкістан]]у і [[КНР]] у першыя гады незалежнасьці, але пасьля [[2000]] году інтэнсіўна выяжджаюць за яе межы, у асноўным па эканамічных прычынах, у [[РФ]] і [[Казахстан]].
 
Вялікая частка насельніцтва засяроджаная ў далінах — [[Чуйская даліна|Чуйскай]] на мяжы з [[Казахстан]]ам і [[Фэрганская даліна|Фэрганскай]] на мяжы з [[Узбэкістан]]ам, — далінах рэк [[Нарын (рака)|Нарын]] і [[Талас (рака)|Талас]], а таксама ў [[Ісык-Куль]]скай катлавіне.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Кыргыстан»