Міхаіл Каяловіч: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
W (гутаркі | унёсак)
д →‎Дзейнасьць: +зьвязнасьць
афармленьне
Радок 1:
[[Файл:Koyalovich.jpeg|рамка|Міхаіл Каяловіч]]
{{Цёзкі}}
[[Файл:Koyalovich.jpeg|рамка|Міхаіл Каяловіч]]
'''Міхаіл Восіпавіч Каяловіч''' (20 верасьня (2 кастрычніка) [[1828]], м. [[Кузьніца]], [[Сакольскі павет]], [[Гарадзенская губэрня]], [[Расейская імпэрыя]] — 23 жніўня (4 верасьня), [[1891]], [[Санкт-Пецярбург]]) — беларускі і расейскі гісторык, славянафіл. Адзін з пачынальнікаў ідэалёгіі [[заходнерусізм]]у на Беларусі.
 
== Біяграфія ==
Міхаіл Каяловіч нарадзіўся ў мястэчку Кузьніца Гарадзенскай губэрні ў сям’і ўніяцкага сьвятара. Першую асьвету М. Каяловіч прайшоў у [[супрасьль]]скай школе. У 1851 годзе ён паступіў у Пецярбурскую духоўную акадэмію. Пасьля сканчэньня акадэміі (у [[1855]] г. годзе) ён некаторы час працаваў настаўнікам у [[Рыга|Рыскай]] і Пецярбурскай сэмінарыях, а потым з [[1859]] году да канца жыцьця займаў катэдру гісторыі ў самой Пецярбурскай акадэміі. Гуртаваўся вакол рэдакцыі «[[Кур'ерКур’ер Віленскі|Кур’ера Віленскага»]]»<ref>Аляксандар Цьвікевіч, «Западно-руссизм»: Нарысы з гісторыі грамадзкай мысьлі на Беларусі ў ХІХ і пачатку ХХ в. стр.148.</ref>. Зьяўляецца аўтарам шэрагу працаў аб гісторыі Беларусі: «Литовская церковная уния (1859—1862 гг)», «Документы, объясняющие историю западно-русского края и его отношения к России и к Польше (1865 г.)», "«Лекции по истории Западной России» (1884 г.) і г. д.
 
== Дзейнасьць ==
Радок 18:
«Боязь Польшчы» была самай характарнай адзнакай усіх заходнерусістаў наогул. Адных яна прыводзіла ў лягер рэнэгатаў і зацятых русіфікатараў Беларусі, другіх, якія адважваліся глянуць на справу больш спакойна, набліжала да прызнаньня нацыянальнай ідэі.
 
Каяловіч таксама спачатку не ўсьведамляе сабе, хто ён на нацыянальнасьці, і лёгка зжываецца з тэрмінам «[[ліцьвін]]». Так называў сябе яго хросны бацька — Язэп Ярашэвіч, аўтар славутае працы «[[Obraz Litwy]]», таксама па традыцыі называе сябе і Каяловіч. Пасьля сканчэньня акадэміі ён піша ў лісьце да аднаго з сваіх крэўных — Яраслава Анацэвіча:
Пасьля сканчэньня акадэміі ён піша ў лісьце да аднаго з сваіх крэўных — Яраслава Анацэвіча:
 
{{Цытата|«Вам, напэўна, вядома, што студэнты акадэміі на чацьвёртым курсе пішуць курсавыя працы на навуковую ступень. Я працаваў над гісторыяй вуніі ў Літве, бо гэтая тэма была здаўна роднай і блізкай майму сэрцу як '''ліцьвіна'''»}}<ref>И. Пальмов, Памяти М. О. Кояловіча. Речь в собрании Славянского Общества 1 декабря 1891 г. стр. 6</ref>.
 
М. Каяловіч выказваўся пра сяброўскае яднаньне Беларусі і Летувы, пры тым, зноў галоўнай памылкай усё беларускай гісторыі зьяўляецца стварэньне зьвязу між Літвой і Польшчай, згодна зь якім гістарычным беларусам было кепска жыць у такіх умовах. Пры гэтым у якасьці галоўных інтэлігентных сілаў, якія павінныя былі рухаць краем, ён разглядаў [[беларусы|беларусаў]], [[расейцы|расейцаў]], [[жыды|жыдоў]]. Пры гэтым галоўны націск рабіўся на [[праваслаўе]]. Калі гэта быў каталік, то гэта азначала, што ён аддаў перавагу [[Польшча|Польшчы]]<ref name="сvikevich">Аляксандар Цьвікевіч, «Западно-руссизм»: Нарысы з гісторыі грамадзкай мысьлі на Беларусі ў ХІХ і пачатку ХХ в. стр.223-224 223—224</ref>.
 
Апынуўшыся ў складзе Расейскай імпэрыі, беларускі народ мусіў прачнуцца і пачаць жыць вольна, бо менавіта ў еднасьці з Расеі М. Каяловіч бачыў выратавальны шлях:
 
{{Цытата|«У нас, на Беларусі, — піша Каяловіч у «День», — адбываецца цяпер вырашэньне вялікага пытаньня: на гістарычную сцэну выходзіць народ, які на працягу доўгага часу здольны быў проціставіць напору чужых яму стыхійстыхіяў толькі пасыўнуюпасіўную сілу, — народ бедны, прыгнечаны, загнаны, здробнены фізычна і моральна. Паглядаеце на змучаны твар тутэйшага селяніна, на яго нізкі рост і худое цела, на лахманы, у якія ён апрануты, на пасьпешнасьць, з якой ён кідаецца вам пад ногі, а пасьля цалуе руку,— паглядаеце, і вам будзе зразумелай тая процьма зьнявагі, у якой ён апынуўся… Пакінуты грамадзтвам, якое ў сваю чаргу пакінула сваю [[народнасьць]], — грамадзтвам, у руках якога была калісьці і ўлада, і сіла, ён цярпеў моўчкі і ніхто ня чуў яго стогнаў. Толькі ў апошні час у сувязі з посьпехам сялянскае справы народ беларускі зьвярнуў на сябе ўвагу польскае партыі. Крыхапа-крысе яна пачала разумець, што гэты загнаны, цярплівы народ складае сілу вельмі грунтоўную, з якой ёй ня шкодна пасябраваць»}}.<ref name=slov/>.
{{Цытата|Ітак, факт адбыўся, — упэўнена кажа Каяловіч, — народ беларускі, які доўга быў палучаны з Польшчай духам і крывёю, паўстаў проці гэтае самае Польшчы; ніхто не падгаворваў, ніхто не навучаў гэтаму сялян; гэта было поўнае і разам з тым нястрыманае выяўленьне глыбока-ўтоенай, вякамі ўзгадованай нянавісьці да чужаземнага ярма, гэта было першае імкненьне да ўласнага адраджэньня народу, які адчуў сваю сілу}}<ref name=slov>Несколько слов о народном движении, «День», 1863, №18</ref>.
 
У сувязі з гэтым, дасьледчык [[заходнерусізм|заходнерусізму]] А.Цьвікевіч лічыць, што ўся сутнасьць разважаньня М. Каяловіча зыходзіць да апрыёрнага палажэньня, быццам усе тры народы [[усходнія славяне|ўсходнеславянскага]] племя — [[беларусы]], [[украінцы]] й [[вялікарусы]] — ствараюць "один русский народ", аднак разам з тым у працах М. Каяловіча не вызначаецца панятак нацыі й не бяруцца ва ўлік шырокія этнаграфічныя адрозьненьні трох этнасаў, абыходзячы ўсе магчымыя шурпатасьці ды няяснасьці ў гэтай галіне й сьвядома іх не закранаючы, што такім чынам сьведчыла аб слабасьці ягонай тэарэтычнай аргумэнтацыі <ref>Аляксандар Цьвікевіч. «Западно-руссизм»: Нарысы з гісторыі грамадзкай мысьлі на Беларусі ў ХІХ і пачатку ХХ в. стр.225.</ref>.
Радок 35 ⟶ 34:
{{Крыніцы}}
 
{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Каяловіч, Міхаіл}}
[[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]]