Лепель: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д стыль
стыль
Радок 55:
Існуе некалькі вэрсіяў паходжаньня тапоніму «Лепель». Географ [[Вадзім Жучкевіч|В. Жучкевіч]] лічыў, што ў яго аснове беларускія словы «лепей», «лепы» (у сэнсе лепшы, прыгожы) або «ляпіць» (зьвязаны з ганчарным рамяством)<ref name="pam">{{Літаратура/Памяць/Лепельскі раён|к}}</ref>. На думку расейскага гісторыка А. Качубінскага, назва ўтварылася ад латыскага слова «Ііара» — «ліпа» (у сэнсе «возера сярод ліпавых лясоў»)<ref>[[Ілья Януш|Януш І.]] Лепель // {{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 350.</ref>. Супрацоўнікі [[Рыга|Рыскага]] музэю гісторыі, літаратуры і мастацтва імя Я. Райніса зьвязваюць назву места з латыскім «лепе» ці летувіскім «лепеле», што ў абодвух выпадках абазначае «[[Гарлачык жоўты малы|жоўтыя гарлачыкі]]». Беларускі навуковец Р. Аўчыньнікава мяркуе, што тапонім мае фіна-вугорскае паходжаньне («леп») і перакладаецца, як «альховы»<ref>[http://www.lepel.of.by/cikavasci.php?id=cikavasci&page=nazva Цікавасці: назва горада], [http://www.lepel.of.by/ Сайт пра Лепель і Лепельскае возера]</ref>.
 
Таксама існуе народнае паданьне пра знакамітага падарожніка, што завітаў на Лепельшчыну. Спачатку ён падзівіўся: «О, як тут пышна!» (гэтак узьнікла назва вёскі [[Пышна]]). Калі ж паехаў далей, то ўзрушыўся прыгажосьцю мясьцінымясьцінаў: «Ого, а тут яшчэ лепей!» Адсюль, згодна з паданьнем, і ўтварылася назва Лепель<ref name="pam"/>.
 
== Гісторыя ==
Радок 65:
Першы пісьмовы ўпамін пра Лепель датуецца 1439 годам. У гэты час на высьпе Лепельскага возера існавалі вёска і маёнтак ''Стары Лепель'', якія [[Міхал Жыгімонтавіч|Міхал]] [[Жыгімонт Кейстутавіч|Жыгімонтавіч]] падараваў [[Віцебск]]аму рымска-каталіцкаму касьцёлу. У 1503 годзе [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Аляксандар Казімеравіч|Аляксандар]] зацьвердзіў за Віцебскім касьцёлам дарунак Міхала Жыгімонтавіча, дадаўшы да яго Баравенскае войтаўства і вёскі [[Машчоны (Сеньненскі раён)|Машчоны]] ды Соржыцу. У 1541 годзе з згоды [[Папа Рымскі|Папы Рымскага]] вялікі князь [[Жыгімонт Стары]] далучыў Лепельскі маёнтак да [[Віленская катэдра|Віленскай катэдры]]. У [[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкую вайну]] (1558—1582) на тэрыторыі маёнтку збудавалі [[Лепельскі замак|драўляны замак]]<ref>Януш І. Лепель // {{Літаратура/БелЭн|9к}} С. 206.</ref>.
 
У 1563 годзе побач з замкам на высьпе заснавалі ''места Лепель'', пры якім працаваў гандлёвы порт. УТаго тымж жа годзегоду Віленская капітула, ня будучы ў стане бараніць маёмасьць ад несупынныхбесьперапынных нападаў суседняй [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскага дзяржавы]], аддала мясьцінумаёнтак ўу валоданьне вялікаму князю [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонту Аўгусту]] з умовай, што калі ён захоча назаўсёды пакінуць гэтую маёмасьць сабе, то мусіць даць капітуле іншую маёмасьць той самай вартасьці. Аднак насуперак дамоўленасьці ў 1568 годзе Жыгімонт Аўгуст аддаў маёнтакЛепель у пажыцьцёвае карыстаньне [[Кашталяны смаленскія|кашталяну смаленскаму]] [[Юры Зяновіч|Юрыю Зяновічу]], а па ягонай сьмерці — [[ваяводы полацкія|ваяводу полацкаму]] [[Мікалай Дарагастайскі|Мікалаю Дарагастайскаму]]. У 1579 годзе [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Стэфан Баторы]] вярнуў лепельскую маёмасьць Віленскай рымска-каталіцкай катэдры.
 
[[Файл:Lepiel, Pahonia. Лепель, Пагоня (1850).jpg|міні|145пкс|Герб Лепеля, 1850<ref>{{Літаратура/Геральдыка Беларусі (2010)|к}} С. 71.</ref>]]