Маса: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д →‎Адзінкі масы: артаграфія
афармленьне
Радок 8:
: Маса цела не залежыць ад таго, якія сілы і ў які момант на яго ўзьдзейнічаюць.
</code>
* Гравітацыйная маса — вызначае, зь якой сілай цела ўзаемадзейнічае са зьнешнімі гравітацыйнымі палямі (пасыўнаяпасіўная гравітацыйная маса) і якое гравітацыйнае поле стварае само гэтае цела (актыўная гравітацыйная маса).
 
== Дасьледваньне еднасьці паняткаў масы ==
Як вызначана экспэрымэнтальна, гэтыя дзьве масы прапарцыйныя адна другой. Не было выяўлена ніякіх адхіленьняў ад гэтага закону, таму каэфіцыэнт прапарцыйнасьці звычайна выбіраюць роўным адзінцы і кажуць аб роўнасьці інэртнай і гравітацыйных мас. Роўнасьць інэртнай і гравітацыйнай мас складае зьмест слабога прынцыпу эквівалентнасьці — часткі прынцыпу эквівалентнасьці [[Альбэрт Айнштайн|Айнштайна]], які зьяўляецца адным з асноўных палажэньняў [[Агульная тэорыя рэлятыўнасьці|агульнай тэорыі рэлятыўнасьці]]. На роўнасьць інэртнай і гравітацыйнай мас зьвярнуў увагу яшчэ [[Ісак Ньютан|Ньютан]], ён упершыню праверыў гэты закон з дакладнасьцю парадку 10<sup>−3</sup>. Зь іншага боку, можна казаць, што першая праверка прынцыпу эквівалентнасьці была выканана яшчэ [[ГалілеаГалілео Галілей|Галілеем]], які адкрыў унівэрсальнасьць вольнага падзеньня — як стала зразумела пазьней, незалежнасьць паскарэньня вольнага падзеньня ад матарыялу, зь якога складаецца цела, зьяўляецца наступствам роўнасьці інэртнай і гравітацыйнай мас. На сёньняшні дзень слабы прынцып эквівалентнасьці экспэрымэнтальна правераны з вельмі высокай дакладнасьцю (3×10<sup>−13</sup>).
 
Маса ў класычнай мэханіцы ёсьць велічыня адытыўная (маса сыстэмы роўная суме мас целаў, што складаюць яе) і інвырыянтная адносна зьмены сыстэмы адліку. Маса інварыянтна і ў [[спэцыяльная тэорыя адноснасьці|рэлятывісцкай мэханіцы]], хаця тут пад масай разумеюць [[маса спакою|масу спакою]] — даўжыню [[4-вэктар]]у [[імпульс]]у дадзенага цела, [[Лёрэнц-каварыянтнасьць|Лёрэнц-каварыянтную]] велічыню. Увядзеньне так званай [[рэлятывісцкая маса|рэлятывісцкай масы]], якая залежыць ад хуткасьці цела, выкарыстоўвалася ў раньніх работах па тэорыі адноснасьці. У дадзены момант тэрміны «рэлятывісцкая маса» і «маса спакою» зьяўляюцца састарэлымі. У рэлятывісцкім выпадку масы не зьяўляюцца адытыўнымі.
Радок 24:
Трэба аднак заўважыць, што часьцінкі з нулявой інварыянтнай масай ([[фатон]], [[гравітон]]…) рухаюцца ў вакуўме з [[хуткасьць сьвятла|хуткасьцю сьвятла]] (''c''&nbsp;≈&nbsp;300000&nbsp;км/сэк) і таму не існуе сыстэмы адліку, у якой яны знаходзяцца ў спакоі.
 
Існаваньне масы ў часьцінак у [[Стандартная Мадэль|Стандартнай Мадэлі]] [[фізыка элементарных часьцінак|фізыкі элементарных часьцінак]] тлумачыцца ўзаемадзеяньнем часьцінак з полем [[базон ХігсаГігса|базонаў ХігсаГігса]].
 
== Адзінкі масы ==
Радок 30:
 
== Гістарычны нарыс ==
Панятак масы быў уведзены ў фізыку [[Ісак Ньютан|Ньютанам]], да гэтага прыродазнаўцы выкарыстоўвалі панятак «[[вага]]». У навуковай працы «Матэматычныя пачаткі натуральнай філязофіі» Ньютан спачатку акрэсьліў «колькасьць матэрыі» ў фізычным целе як здабытак [[шчыльнасьць|шчыльнасьці]] цела на яго [[аб'ёмаб’ём]]. Далей ён указаў, што ў тым самым сэнсе будзе выкарыстоўваць тэрмін «маса». І, нарэшце, Ньютан увёў масу ў законы фізыкі: спачатку ў [[другі закон Ньютана]] (праз [[Імпульс|колькасьць руху]]), а затым — у [[Клясычная тэорыя прыцягненьня Ньютана|закон прыцягненьня]], адкуль адразу вынікае, што маса прапарцыянальная [[вага|вазе]].
 
Фактычна, Ньютан выкарыстоўвае толькі два разуменьня масы: як меры інэрцыі і крыніцы прыцягненьня. Тлумачэньне яе як меры «колькасьці матэрыі» — ня болей чым наглядная ілюстрацыя, і яно было раскрытыкавана яшчэ ў XIX стагодзьдзі як нефізычнае і беззмястоўнае.
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Mass|выгляд=міні}}
 
[[Катэгорыя:Фізыка]]