Астрына: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
абнаўленьне зьвестак
Радок 3:
|Статус = пасёлак гарадзкога тыпу
|Назва ў родным склоне = Астрыны
|Трансьлітараваная назва = Astryna
|Герб = Coat of Arms of Astryna.png
|Сьцяг = Flag of Astryna.png
Радок 24 ⟶ 25:
|Вышыня =
|Унутраны падзел =
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі = 1778
|Колькасьць насельніцтва = 2064<ref name="belstat">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-4.pdf Перепись населения — 2009. Гродненская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>
|Год падліку колькасьці = 20092016
|Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstat2016" />
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі =
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі =
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі =
|Этнічны склад насельніцтва =
|Год падліку этнічнага складу =
Радок 48 ⟶ 46:
|Пазыцыя подпісу на мапе =
|Водступ подпісу на мапе =
|Commons = Category:Astryna
|Сайт =
}}
'''Астрына́'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гарадзенская вобласьць}} С. 357</ref> — [[пасёлак гарадзкога тыпу|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Астрынка|Астрынцы]]. Цэнтар [[Астрынскі пасялковы савет|пассавету]] [[Шчучынскі раён|Шчучынскага раёну]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]. Насельніцтва 20641778 чалавек ([[2016]])<ref name="belstatbelstat2016" /> чалавекі ([[2009]]). Знаходзіцца за 22 км ад [[Шчучын]]а, за 29 км ад чыгуначнай станцыі [[Ражанка (пасёлак)|Ражанка]] (лінія [[Масты]] — [[Ліда]]); на скрыжаваньні аўтамабільных шляхоў [[Горадня]] — [[Ліда]] і [[Масты]] — [[Шчучын]] — [[Радунь]] — [[Вільня]].
 
Астрына — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[мястэчка]] [[Лідзкі павет|гістарычнай Лідчыны]] (частка [[Віленскае ваяводзтва|Віленшчыны]]).
Радок 60 ⟶ 57:
== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:Coat of Arms of Astryna (1792).jpg|міні|165пкс|зьлева|Мескі герб, [[1792]] год]]
Археолягі [[Міхась Ткачоў|М. Ткачоў]] і [[Сяргей Піваварчык|С. Піваварчык]] праводзілі раскопкі на гарадзішчы, якое знаходзіцца за два кілямэтры ад Астрыны. Яны высьветлілі, што [[Славянскія мовы|славяне]] жылі тут яшчэ ў [[10 стагодзьдзе|Х ст.]], каля гарадзішча захаваліся курганныя могілкі таго часу. Першы пісьмовы ўпамін пра Астрыну зьмяшчаецца ў [[Літоўская мэтрыка|Літоўскай мэтрыцы]] (пад [[1450]] годам) і ў кнізе наданьняў [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Казімер Ягелончык|Казімера]] за [[1441]]—[[1482]]1441—1482 гады<ref>Несьцярэнка А. [[Валеры Шаблюк|Шаблюк В.]] Астрына // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 226.</ref>. У [[XV стагодзьдзе|XV]] — пачатку [[XVI стагодзьдзе|XVI ст.]] паселішча было цэнтрам воласьці [[Троцкі павет|Троцкага павету]] (гаспадарскі двор «''Острынь сть волостью''»). У [[1487]] годзе Астрына атрымала статус мястэчка. За [[Казімер Ягелончык|Казімерам]] паселішча кіравалася ўраднікамі, названымі пазьней, у актах [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандра]] ([[1492]]—[[1506]]1492—1506) і [[Жыгімонт Стары|Жыгімонта Старога]] ([[1506]]—[[1548]]1506—1548), намесьнікамі.
 
У пачатку [[16 стагодзьдзе|ХVI ст.]] у Астрыне знаходзілася сядзіба татарскіх князёў [[Астрынскія|Астрынскіх]], якія паходзілі з роду [[Гірэевічы|Гірэевічаў]], ад Гірэева ўнука Даўлета. У [[16 стагодзьдзе|ХVI]]—[[18 стагодзьдзе|ХVIII]] стагодзьдзях мястэчка было цэнтрам нягродавага [[староства]] ў [[Лідзкі павет|Лідзкім павеце]] [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага ваяводзтва]]. У [[1508]] годзе намесьнікам (старостам) астрынскім стаў Федка Храптовіч, [[Падскарбі вялікі літоўскі|падскарбі вялікі]]. У [[1520]] годзе [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Жыгімонт Стары]] перадаў мястэчка ў заставу (арэнду) магнату [[Аляксандар Хадкевіч|А. Хадкевічу]]. У [[16 стагодзьдзе|ХVI ст.]] старостамі астрынскімі былі князь [[Глеб Пронскі]], [[Федка Храптовіч]] і [[Сямён Скіндэр]], родам з [[Шатляндыя|Шатляндыі]]. У [[1556]] годзе тутэйшая царква Сьвятога Спаса атрымала наданьні ад [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] і [[Зяновічы|Зяновічаў]].
Археолягі [[Міхась Ткачоў|М. Ткачоў]] і [[Сяргей Піваварчык|С. Піваварчык]] праводзілі раскопкі на гарадзішчы, якое знаходзіцца за два кілямэтры ад Астрыны. Яны высьветлілі, што [[Славянскія мовы|славяне]] жылі тут яшчэ ў [[10 стагодзьдзе|Х ст.]], каля гарадзішча захаваліся курганныя могілкі таго часу. Першы пісьмовы ўпамін пра Астрыну зьмяшчаецца ў [[Літоўская мэтрыка|Літоўскай мэтрыцы]] (пад [[1450]]) і ў кнізе наданьняў [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Казімер Ягелончык|Казімера]] за [[1441]]—[[1482]]<ref>Несьцярэнка А. [[Валеры Шаблюк|Шаблюк В.]] Астрына // {{Літаратура/ЭГБ|1к}} С. 226.</ref>. У [[XV стагодзьдзе|XV]] — пачатку [[XVI стагодзьдзе|XVI ст.]] паселішча было цэнтрам воласьці [[Троцкі павет|Троцкага павету]] (гаспадарскі двор «''Острынь сть волостью''»). У [[1487]] Астрына атрымала статус мястэчка. За [[Казімер Ягелончык|Казімерам]] паселішча кіравалася ўраднікамі, названымі пазьней, у актах [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандра]] ([[1492]]—[[1506]]) і [[Жыгімонт Стары|Жыгімонта Старога]] ([[1506]]—[[1548]]), намесьнікамі.
 
У [[1641]] годзе [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Уладзіслаў Ваза]] надаў Астрыне прывілей на няпоўнае [[Магдэбурскае права]], паводле якога ў мястэчку штотыдзень адбываліся таргі. У [[1666]] годзе тут збудавалі касьцёл, фундаваны магнатамі [[Пацы|Пацамі]] — [[Крыштап Пац|Крыштапам]] і ягонай жонкай [[Кляры дэ Мальгі Ляскарыс]]. На [[1738]] год у мястэчку было 57 дымоў. У [[1771]] годзе намесьнікам (старостам) у Астрыне быў дуэлянт і авантурыст [[Андрэй Зянковіч]], што займаў пасаду [[інстыгатар вялікі літоўскі|інстыгатара вялікага]]. [[16 чэрвеня]] [[1792]] году [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] надаў мястэчку прывілей, які пацьвярджаў мескі герб: «''у блакітным полі срэбная вежа з чырвоным дахам, на даху збройная рука з палашом''»<ref>{{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}}</ref>.
У пачатку [[16 стагодзьдзе|ХVI ст.]] у Астрыне знаходзілася сядзіба татарскіх князёў [[Астрынскія|Астрынскіх]], якія паходзілі з роду [[Гірэевічы|Гірэевічаў]], ад Гірэева ўнука Даўлета. У [[16 стагодзьдзе|ХVI]]—[[18 стагодзьдзе|ХVIII]] стагодзьдзях мястэчка было цэнтрам нягродавага [[староства]] ў [[Лідзкі павет|Лідзкім павеце]] [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага ваяводзтва]]. У [[1508]] намесьнікам (старостам) астрынскім стаў Федка Храптовіч, [[Падскарбі вялікі літоўскі|падскарбі вялікі]]. У [[1520]] [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Жыгімонт Стары]] перадаў мястэчка ў заставу (арэнду) магнату [[Аляксандар Хадкевіч|А. Хадкевічу]]. У [[16 стагодзьдзе|ХVI ст.]] старостамі астрынскімі былі князь [[Глеб Пронскі]], [[Федка Храптовіч]] і [[Сямён Скіндэр]], родам з [[Шатляндыя|Шатляндыі]]. У [[1556]] тутэйшая царква Сьвятога Спаса атрымала наданьні ад [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] і [[Зяновічы|Зяновічаў]].
 
У [[1641]] [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Уладзіслаў Ваза]] надаў Астрыне прывілей на няпоўнае [[Магдэбурскае права]], паводле якога ў мястэчку штотыдзень адбываліся таргі. У [[1666]] тут збудавалі касьцёл, фундаваны магнатамі [[Пацы|Пацамі]] — [[Крыштап Пац|Крыштапам]] і ягонай жонкай [[Кляры дэ Мальгі Ляскарыс]]. На [[1738]] у мястэчку было 57 дымоў. У [[1771]] намесьнікам (старостам) у Астрыне быў дуэлянт і авантурыст [[Андрэй Зянковіч]], што займаў пасаду [[інстыгатар вялікі літоўскі|інстыгатара вялікага]]. [[16 чэрвеня]] [[1792]] [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] надаў мястэчку прывілей, які пацьвярджаў мескі герб: «''у блакітным полі срэбная вежа з чырвоным дахам, на даху збройная рука з палашом''»<ref>{{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}}</ref>.
 
=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
[[Файл:Astryna. Астрына (1900).jpg|міні|Царква, каля [[1900]] году]]
У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Астрына апынулася ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе стала цэнтрам воласьці [[Шчучынскі павет|Шчучынскага павету]] [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]]. На [[1829]] год тут было 159 будынкі (66 хрысьціянскіх і 93 юдэйскія).
 
На [[1859]] год у Астрыне было 170 будынкаў, дзейнічалі драўляная царква і капліца, праводзіліся штотыднёвыя таргі; на [[1866]] год — 179 будынкаў; на [[1885]] год — 295 двароў, валасная ўправа, царква, капліца, 2 юдэйскія малітоўныя дамы, школа, 10 крамаў, бровар, гарбарня, вадзяны млын, 8 піцейных дамоў, таржкі ў нядзелю. У [[1909]] годзе працавалі народная вучэльня, аднаклясная царкоўна-прыходзкая школа (з [[1898]] году), крама.
У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Астрына апынулася ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе стала цэнтрам воласьці [[Шчучынскі павет|Шчучынскага павету]] [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]]. На [[1829]] тут было 159 будынкі (66 хрысьціянскіх і 93 юдэйскія).
 
На [[1859]] у Астрыне было 170 будынкаў, дзейнічалі драўляная царква і капліца, праводзіліся штотыднёвыя таргі; на [[1866]] — 179 будынкаў; на [[1885]] — 295 двароў, валасная ўправа, царква, капліца, 2 юдэйскія малітоўныя дамы, школа, 10 крамаў, бровар, гарбарня, вадзяны млын, 8 піцейных дамоў, таржкі ў нядзелю. У [[1909]] працавалі народная вучэльня, аднаклясная царкоўна-прыходзкая школа (з [[1898]]), крама.
 
=== Найноўшы час ===
[[Файл:Astryna. Астрына (XX) .jpg|міні|Касьцёл у міжваенны час]]
[[25 сакавіка]] [[1918]] году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Астрына абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919]] угоду ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад [[БССР|Беларускай ССР]]<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>. Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай]] ([[1921]]) Астрына апынулася ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], дзе ў [[1926]] годзе стала цэнтрам гміны [[Шчучынскі павет|Шчучынскага павету]]. На [[1921]] год у мястэчку было 275 двароў. У [[1931]] годзе Астрына атрымала статус [[места]]. У гэты час тут былі гмінная ўправа, царква, 2 сынагогі, пошта; у панядзелкі праводзіліся таргі, кожны месяц — кірмашы.
 
У [[1939]] годзе Астрына ўвайшла ў [[БССР]], дзе [[15 студзеня]] [[1940]] году афіцыйны статус паселішча панізілі да [[пасёлак гарадзкога тыпу|пасёлку гарадзкога тыпу]], у [[Васілішкаўскі раён|Васілішкаўскім раёне]] (з [[20 студзеня]] [[1960]] угоду ў Шчучынскім раёне). У гэты час тут было 224 двары. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з [[24 чэрвеня]] [[1941]] да [[12 ліпеня]] [[1944]] году мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. На [[1 студзеня]] [[2001]] году — 1005 двароў.
[[25 сакавіка]] [[1918]] згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Астрына абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919]] у адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад [[БССР|Беларускай ССР]]<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>. Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай]] ([[1921]]) Астрына апынулася ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], дзе ў [[1926]] стала цэнтрам гміны [[Шчучынскі павет|Шчучынскага павету]]. На [[1921]] у мястэчку было 275 двароў. У [[1931]] Астрына атрымала статус [[места]]. У гэты час тут былі гмінная ўправа, царква, 2 сынагогі, пошта; у панядзелкі праводзіліся таргі, кожны месяц — кірмашы.
 
У [[1939]] Астрына ўвайшла ў [[БССР]], дзе [[15 студзеня]] [[1940]] афіцыйны статус паселішча панізілі да [[пасёлак гарадзкога тыпу|пасёлку гарадзкога тыпу]], у [[Васілішкаўскі раён|Васілішкаўскім раёне]] (з [[20 студзеня]] [[1960]] у Шчучынскім раёне). У гэты час тут было 224 двары. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з [[24 чэрвеня]] [[1941]] да [[12 ліпеня]] [[1944]] мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. На [[1 студзеня]] [[2001]] — 1005 двароў.
 
== Насельніцтва ==
=== Дэмаграфія ===
* '''[[XIX стагодзьдзе]]''': [[1829]] год — 591 чал., у тым ліку 257 хрысьціянаў і 334 юдэі<ref>[[Іна Соркіна|Соркіна І.]] Мястэчкі Лідскага ўезда ў XIX — пачатку ХХ ст. // Ліда і Лідчына: да 685-годдзя з дня заснавання горада: матэрыялы рэспуб. навук.-практ. канф., (Ліда, 3 кастр. 2008 г.) / рэдкал.: Худык А. П. (гал. рэд.). — Ліда, 2008.</ref>; [[1859]] год — 970 чал.; [[1863]] год — 970 чал.; [[1866]] год — 1196 чал., зь іх 481 праваслаўныя, 669 юдэяў, 12 каталікоў і 34 магамэтаніны; [[1869]] год — 1206 чал.<ref>{{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)|к}} С. 380.</ref>; [[1882]] год — 1984 чал. (973 муж. і 1011 жан.)<ref>Krzywicki J. Ostryna // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|7}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VII/733 733].</ref>; [[1885]] год — 1210 чал.; [[1897]] год — 2410 чал., у тым ліку 1440 юдэяў
* '''[[XX стагодзьдзе]]''': [[1905]] год — 1776 чал.; [[1909]] год — 1145 чал.; [[1919]] год — 1481 чал.; [[1921]] год — 1574 чал.; [[1940]] год — 2744 чал.; [[1990]] год — 2,5 тыс. чал.
* '''[[XXI стагодзьдзе]]''': [[1 студзеня]] [[2001]] году — 2407 чал.<ref>{{Літаратура/Памяць/Шчучынскі раён|к}}</ref>; [[2006]] год — 2,2 тыс. чал.; [[2008]] год — 2,2 тыс. чал.; [[2009]] год — 2064 чал.<ref name="belstat" />[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-4.pdf чалПерепись населения — 2009. Гродненская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); 2016 год — 1778 чал.<ref name="belstat2016">[http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>
 
=== Інфраструктура ===
Радок 128 ⟶ 122:
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Astryna}}
* [http://radzima.org/be/pub/1263_mmiesca/astryna.html мяст. Астрына] на [[Radzima.org]]
 
{{Навігацыйная група
Радок 139 ⟶ 133:
{{Месты і мястэчкі гістарычнай Лідчыны}}
 
[[Катэгорыя:Мястэчкі Беларусі]]
[[Катэгорыя:Астрынскі пасялковы савет]]
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Шчучынскага раёну]]