Чашнікі: розьніца паміж вэрсіямі

|Колькасьць насельніцтва = 92038839

|Год падліку колькасьці = 20092016

|Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref name="belstatbelstat2016">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-2.pdf Перепись населения — 2009. Витебская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>

'''Ча́шнікі''' — [[горад|места]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Вула (рака)|Вуле]]. Адміністрацыйны цэнтар [[Чашніцкі раён|Чашніцкага раёну]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]. Насельніцтва 9203<ref name="belstat" />8839 чал. ([[20092016]])<ref name="belstat2016" />. Знаходзяцца за 95 км на паўднёвы захад ад [[Віцебск]]у, за 3 км ад чыгуначнай станцыі Чашнікі (лінія [[Ворша]] — [[Лепель]]). Аўтамабільныя дарогі на [[Лепель]], [[Новалукомаль]], [[Сянно]].

Чашнікі — даўняе мястэчка [[Полацкае ваяводзтва|гістарычнай Полаччыны]]. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся касьцёл Сьвятога Лукі пры кляштары дамініканаў ([[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|зруйнаваны савецкімі ўладамі]] ў [[1960-я]]), які лічыўся адным з найбольш прыгожых помнікаў архітэктуры [[барока]] ў краі<ref>[[Аляксандар Ярашэвіч|Ярашэвіч А.]] Чашніцкі кляштар дамініканцаў // {{Літаратура/БелЭн|17к}} С. 268.</ref>.

Першы пісьмовы ўпамін пра Чашнікі зьмяшчаецца ў пераліку буйных паселішчаў Полаччыны і датуецца [[1504]] годам. У [[Інфлянцкая вайна|Інфлянцкую вайну]], на загад [[Іван Жахлівы|Івана Жахлівага]], на правым беразе Вулы збудавалі ўмацаваны замак (спалены ў [[1708]] годзе). У [[1564]] годзе каля Чашнікаў на [[Іванскія палі|Іванскіх палях]] абаронцы [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] пад камандаю [[Гетман вялікі літоўскі|гетмана вялікага]] [[Мікалай Радзівіл «Руды»|Мікалая Радзівіла «Рудога»]] нечаканым ударам разьбілі 25-тысячнае маскоўскае войска Шуйскага. Сам Шуйскі загінуў у бітве. У [[1567]] годзе войскі [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] зноў разьбілі маскоўскіх захопнікаў. З [[1568]] году Чашнікі знаходзіліся ў валоданьні Ганны Радзівілаўны. У [[1580]] годзе [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Стэфан Баторы]] прымаў у мястэчку Шышмарова, пасла Івана Жахлівага.

З пачатку [[16 стагодзьдзе|XVI ст.]] Чашнікі знаходзіліся ў складзе [[Полацкае ваяводзтва|Полацкага ваяводзтва]], у валоданьні князёў [[Лукомскія|Лукомскіх]]. У кан.канцы [[16 стагодзьдзе|XVI ст.]] мясьціна перайшла да [[Кішкі|Кішкаў]], у пач.пачатку [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]] — да [[Друцкія-Сакалінскія|Друцкіх-Сакалінскіх]], пазьней [[Сапегі|Сапегаў]]. На [[1633]] год у Чашніках было 109 будынкаў, 16 крамаў<ref name="evkl">[[Валеры Грынявецкі|Грынявецкі В.]] Чашнікі // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 745.</ref>, паселішча належала [[Казаноўскія|Казаноўскім]]. З [[1649]] году мясьціна была ў валоданьні [[Слушкі|Слушкаў]]. У [[1664]] годзе<ref name="evkl"/> [[Харунжы вялікі літоўскі|харунжы]] [[Дамінік Служка]] фундаваў тут кляштар [[дамініканы|дамініканаў]]. У [[1722]] годзе мястэчка перайшло да С. Быкоўскага-Лапоты, у [[1785]] годзе — да [[Валадковічы|Валадковічаў]]. У [[1786]] годзе пры дамініканскім кляштары збудавалі мураваны касьцёл, у якім захоўвалася цудоўная фігура Пана [[Езус]]а, шанаваная мясцовымі жыхарамі. У [[18 стагодзьдзе|XVIII ст.]] дзейнічала прыстань, больш за 40 складоў<ref name="evkl"/>, працавалі майстэрні вырабу стругаў — гандлёвых суднаў. У гэты час Чашнікі атрымалі шэраг прывілеяў. У [[1791]] годзе мястэчка стала сталіцай Полацкага ваяводзтва.

[[Файл:Čašniki. Чашнікі (N. Orda, XIX).jpg|значак|240пкс|Панарама мястэчка, [[Напалеон Орда|Н. Орда]], [[1876]] год]]

У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Чашнікі апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Лепельскім павеце [[Полацкая губэрня|Полацкай]], з [[1796]] году [[Беларуская губэрня|Беларускай]], з [[1802]] году [[Віцебская губэрня|Віцебскай губэрні]]. У [[вайна 1812 году|вайну 1812 году]] каля мястэчка адбылася бітва паміж расейскімі (пад камандай [[Вітгенштэйн]]а) і францускімі (пад камандай [[Віктор (маршал)|Віктора]]) войскамі. У [[1832]] годзе па здушэньні [[паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня]] расейскія ўлады скасавалі кляштар дамініканаў, па чым парафію абслугоўвалі дыяцэзіяльныя ксяндзы. У [[1843]]<ref>Chmara A. Czaśniki // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/776 776]</ref>—[[1845]]—1845 гадах у мястэчку збудавалі Спаса-Праабражэнскую царкву. У сяр.сярэдзіне [[19 стагодзьдзе|XIX ст.]] у Чашніках налічвалася каля 2,5 тысячаўтысячы жыхароў; сярод местачкоўцаў было нямала лёцманаў, якія наймаліся ўвесну на баркі, праводзячы іх Дзьвіною да Рыгі. У [[1868]] годзе па здушэньні [[Паўстаньне Кастуся Каліноўскага|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] расейскія ўлады гвалтоўна перарабілі касьцёл Сьвятога Лукі на царкву [[Маскоўскі патрыярхат|Маскоўскага патрыярхату]].

У [[1886]] угодзе ў Чашніках адкрылася папяровая фабрыка. Згодна з вынікамі перапісу ([[1897]]), у мястэчку было 703 будынкі, працавалі лячэбніца, аптэка, 2 народныя вучэльні. На [[1906]] год у Чашніках было 5 камяніц, 1332 драўляныхдраўляныя будынкаўбудынкі, зь якіх 642 жылыя, нежылыя — 695. У [[1909]] годзе адкрылася меская вучэльня, пераўтвораная ў [[1913]] годзе на вышэйшую пачатковую.

[[25 сакавіка]] [[1918]] году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Чашнікі абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919]] году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], аднак [[16 студзеня]] Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. [[17 ліпеня]] [[1924]] году Чашнікі вярнулі ў [[БССР]], дзе яны сталі цэнтрам раёну Віцебскай, пазьней Лепельскай акругаў. У [[1925]] годзе пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя Чашнікі. З [[1938]] году мястэчка знаходзіцца ў складзе Віцебскай вобласьці. [[27 верасьня]] [[1938]] году Чашнікі атрымалі афіцыйны статус [[гарадзкі пасёлак|пасёлку гарадзкога тыпу]]. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з [[5 ліпеня]] [[1941]] да [[27 чэрвеня]] [[1944]] году мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

У [[1962]]—[[1965]]1962—1965 гадах Чашнікі ўваходзілі ў склад Бешанковіцкага раёну. [[7 лютага]] [[1966]] году паселішча атрымала статус [[места]]. У [[2004]] годзе Чашнікі адзначылі сваё 500-годзьдзе. [[20 студзеня]] [[2006]] году адбылося афіцыйнае зацьверджаньне мескага гербу<ref>[http://old.bankzakonov.com/d2008/time21/lav21676/page4.htm Указ Президента Республики Беларусь от 20 января 2006 г. №36 «Об учреждении официальных геральдических символов административно-территориальных и территориальных единиц Витебской области»]</ref>.

Файл:Čašniki. Чашнікі (1913).jpg|Касьцёл Сьвятога Лукі і кляштар дамініканаў, [[1913]] год

Файл:Čašniki. Чашнікі (1941).jpg|Касьцёл Сьвятога Лукі па руйнаваньні вежаў, [[1941]] год

Файл:Čašniki. Чашнікі (1941) .jpg|Галоўны алтар касьцёла, [[1941]] год

Файл:Čašniki. Чашнікі (1941)..jpg|Царква Праабражэньня Гасподняга, [[1941]] год

Файл:Čašniki. Чашнікі (1923).jpg|Сынагога па пажары, [[1923]] год

bar:20102016 from:0 till:92008839

* '''[[XIX стагодзьдзе]]''': [[1838]] год — 2783 чал. (1405 муж. і 1378 жан.), зь іх шляхты 3 муж. і 4 жан., духоўнага стану каталіцкага 6 муж. і 5 жан., духоўнага стану праваслаўнага 2 муж. і 3 жан., купцоў-юдэяў 35 муж. і 32 жан., мяшчанаў-юдэяў 767 муж. і 822 жан., сялянаў зямянскіх 80 муж. і 58 жан., сялянаў скарбовых 500 муж. і 450 жан., аднадворцаў 4 муж. і 2 жан., адстаўных салдатаў 8 муж. і 2 жан.<ref>{{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)|к}} С. 415.</ref>; [[1880]] год — 5 тыс. чал.<ref>Chmara A. Czaśniki // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/775 775]</ref>; [[1897]] год — 4590 чал.

* '''[[XX стагодзьдзе]]''': [[1906]] год — 5530 чал, зь іх хрысьціянаў 1254, юдэяў 4276, шляхты 1, чыноўнікаў 26, духоўнага стану 8, купцоў 121, мяшчанаў 4390, сялянаў 985; [[1939]] год — 3,5 тыс. чал.<ref>Грынявецкі В. Чашнікі // {{Літаратура/БелЭн|17к}} С. 268.</ref>; [[1970]] год — 6,6 тыс. чал.; [[1991]] год — 10,5 тыс. чал.

* '''[[XXI стагодзьдзе]]''': [[2002]] год — 10 тыс. чал.<ref>Грынявецкі В. Чашнікі // {{Літаратура/БелЭн|17к}} С. 267.</ref>; [[2003]] год — 9,6 тыс. чал.; [[2006]] год — 9,6 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>; [[2009]] год — 9203 чал.<ref name="belstat" />[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-2.pdf чалПерепись населения — 2009. Витебская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс); [[2010]] год — 9,2 тыс. чал.; 2016 год — 8839 чал.<ref name="belstat2016">[http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>

У Чашнінах працуюць 4 сярэднія школы, сацыяльна-пэдагагічны цэнтар, цэнтар дзіцячай творчасьці. [[1 верасьня]] [[2004]] году на базе СШ № 2 утварылася гімназія.

У плянавальнай структуры Чашнікаў вылучаюцца 3 часткі: гістарычная, сучасны цэнтар і паселішча папяровай фабрыкі. Места забудоўваецца згодна з генэральнымі плянамі, распрацаванымі ў [[1970]] і [[1980]] гадах. Утвораны мікрараён з 5-павярховымі будынкамі. 2—5-павярховыя дамы пераважна ў цэнтры места і ў фабрычным паселішчы. У [[1986]] годзе створаны праект дэталёвага плянаваньня цэнтру. У паўднёва-ўсходняй частцы места канцэнтруюцца прамысловыя прадпрыемствы.

| Ленінская вуліца || '''Смалянецкая''' вуліца <br /> '''Талачынская''' вуліца

* [[Янка Журба]] ([[1881]]—[[1964]]1881—1964) — беларускі паэт (нар. у колішняй в. [[Купінка]] — цяпер у межах м. Чашнікі)

* [[Рыгор Рэлес]] ([[1913]]—[[2004]]1913—2004) — беларускі жыдоўскі літаратар

* {{Літаратура/Сьвяты Казімер у Паазер'іПаазер’і}}