Вікіпэдыя

Фінляндзкая Сацыялістычная Працоўная Рэспубліка: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д выпраўленьне перанакіраваньня на шаблён
афармленьне, катэгорыя
Радок 25:
|НайбуйнейшыГорад =
|ТыпУраду =
|ПасадыКіраўнікоў = Кіраўнік Рады народных<br /> упаўнаважаных Фінляндыі
|ІмёныКіраўнікоў = [[Кулерва Манэр]]
|Плошча =
Радок 53:
|ТэлефонныКод =
|Дадаткі =
|Катэгорыя = Колішнія дзяржавы Эўропы
}}
'''Фінля́ндзкая Сацыялісты́чная Працо́ўная Рэспу́бліка''' ({{мова-fi|Suomen sosialistinen työväentasavalta}}, {{мова-sv|Finlands socialistiska arbetarrepublik}}) — кароткатэрміновае [[сацыялізм|сацыялістычнае]] дзяржаўнае ўтварэньне на тэрыторыі [[Фінляндыя|Фінляндыі]] . Створанае падчас [[Грамадзянская вайна ў Фінляндыі|грамадзянскае вайны ў Фінляндыі]], абвешчаная [[29 студзеня]] [[1918]] году [[Рада народных упаўнаважаных Фінляндыі|Радай народных упаўнаважаных Фінляндыі]], пасьля сацыялістычнае рэвалюцыі [[26 студзеня]] 1918 году ў Фінлядыі. Найбольш распаўсюджаны назоў — '''Чырвоная Фінляндыя'''. Назва ФСПР была прапанаваная [[Уладзімер Ленін|Ўладзімерам Леніным]] падчас перамоваў аб фінска-расейскай Чырвонай Дамове [[1 сакавіка]] [[1918]] году.
 
Праект канстытуцыі Сацыялістычнай Рэспублікі быў напісаны [[Ота Віле Куўсінэн]]ам, які пасьля быў таксама заснавальнікам [[Фінляндзкая Дэмакратычная Рэспубліка|Фінляндзкай Дэмакратычнай Рэспублікі]], прасавецкай марыянэткавай дзяржавы часоў [[Другая сусьветная вайна|Другое сусьветнае вайны]]
 
Рэвалюцыя была ініцыяваная [[Сацыял-дэмакратычная партыя Фінляндыі|Сацыял-дэмакратычнай партыяй Фінляндыі]]. Новая дзяржава падпісала дамову пра сяброўства з [[Савецкая Расея|Савецкай Расеяй]] [[1 сакавіка]] 1918 году ў [[Петраград]]зе.
 
Праграма й праект Канстытуцыі Сацыялістычнай Рэспублікі, напісаны Ота Віле Куўсінэнам пад уплывам ідэяў сацыялізму, быў ў цэлым лібэральным і быў напісаны з уплывам [[Дэклярацыя незалежнасьці ЗША|Дэклярацыі незалежнасьці Злучаных Штатаў]], і канстытуцыі [[Швайцарская канфэдэрацыя|Швайцарскае канфэдэрацыі]]. Вядучай мэтай былі сацыяльныя рэформы, сродкам для дасягненьня гэтай мэты была абвешчаная парлямэнцкая дэмакратыя на аснове прынцыпу сувэрэнітэту народу й нацыянальнага самавызначэньня. Ідэяў [[марксізм]]у пра [[дыктатура пралетарыяту|дыктатуру пралетарыяту]] не было ў праграме, нягледзячы на зацікаўленасьць у гэтым некаторых фінскіх сацыял-дэмакратаў. Фінская Сацыялістычная Працоўная Рэспубліка аднак была падтрыманая Савецкай Расеяй, якая таксама падтрымлівала камуністычныя рэжымы ў [[Вугорская Савецкая Рэспубліка|Вугоршчыне]] й [[Баварская Савецкая Рэспубліка|Баварыі]].
 
Фінскія сацыялісты на пачатак вайны амаль цалкам кантралявалі прамысловы поўдзень краіны, у той час як белагвардзейцы кантралявалі паўночныя маланаселеныя тэрыторыі. Інтэрвэнцыя [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкае імпэрыі]] прымусіла Чырвоную Гвардыю ў значнай ступені залежаць ад ваеннай і эканамічнай дапамогі Савецкай Расеі, аднак яна была занадта малая й нестабільная праз грамадзянскую вайну ў Расеі. Грамадзянская вайна ў Фінляндыі скончылася паразай фінскіх чырвонагвардзейцаў і ФСПР [[5 траўня]] 1918 году. Дзясяткі тысячаў сацыял-дэмакратаў сталі ахвярамі белага тэрору, астатнія перайшлі ў падпольле або беглі ў Расею.
 
== Літаратура ==
* Alapuro, Risto (1988), State and Revolution in Finland. University of California Press, Berkeley, {{ISBN |0-520-05813-5}}.
* Jussila, Osmo (2007), Suomen historian suuret myytit. WSOY, {{ISBN |978-951-0-33103-3}}.
* Keränen Jorma, Tiainen Jorma, Ahola Matti, Ahola Veikko, Frey Stina, Lempinen Jorma, Ojanen Eero, Paakkonen Jari, Talja Virpi & Väänänen Juha (1992), Suomen itsenäistymisen kronikka. Gummerus, {{ISBN |951-20-3800-5}}.
* Kettunen, Pauli (1986), Poliittinen liike ja sosiaalinen kollektiivisuus: tutkimus sosialidemokratiasta ja ammattiyhdistysliikkeestä Suomessa 1918-1930. Historiallisia tutkimuksia 138. Gummerus, Jyväskylä, {{ISBN |951-9254-86-2}}.
* Klemettilä, Aimo (1989), Lenin ja Suomen kansalaissota. In: Numminen J., Apunen O., von Gerich-Porkkala C., Jungar S., Paloposki T., Kallio V., Kuusi H., Jokela P. & Veilahti *V. (eds.) Lenin ja Suomi II, pp. 163–203, {{ISBN |951-860-402-9}}.
* Manninen, Ohto (1995), Vapaussota - osana suursotaa ja Venäjän imperiumin hajoamista. In: Aunesluoma, J. & Häikiö, M. (eds.) Suomen vapaussota 1918. Kartasto ja tutkimusopas, pp. 21–32, {{ISBN |951-0-20174-X}}.
* Piilonen, Juhani (1993), Rintamien selustassa. In: Manninen, O. (ed.) Itsenäistymisen vuodet 1917-1920, II Taistelu vallasta, pp. 486–627, {{ISBN |951-37-0728-8}}.
* Rinta-Tassi, Osmo (1986), Kansanvaltuuskunta Punaisen Suomen hallituksena. Opetusministeriö, {{ISBN |951-860-079-1}}.
* Suodenjoki, Sami (2009), Siviilihallinto. In: Haapala, P. & Hoppu, T. (eds.) Sisällissodan pikkujättiläinen, pp. 246–269, {{ISBN |978-951-0-35452-0}}.
* Upton, Anthony F. (1973), The Communist Parties of Scandinavia and Finland. Weidenfeld & Nicolson, London, {{ISBN |0-297-99542-1}}.
 
{{Дзяржаўныя ўтварэньні пэрыяду Грамадзянскай вайны і станаўленьня СССР (1917—1924)}}
 
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1918 годзе]]
[[Катэгорыя:Зьніклі ў 1918 годзе]]▼
[[Катэгорыя:Гісторыя Фінляндыі]]
[[Катэгорыя:Колішнія дзяржавы Эўропы]]
[[Катэгорыя:Распад Расейскай імпэрыі]]
▲[[Катэгорыя:Зьніклі ў 1918 годзе]]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Фінляндзкая_Сацыялістычная_Працоўная_Рэспубліка»