Замкавая царква (Наваградак): розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Legobot (гутаркі | унёсак)
д Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q3656233 (translate me)
дапаўненьне, выява, стыль
Радок 1:
{{Славутасьць
[[Выява:Navahradak - Rekanstrukcyja (Viktar Staščaniuk) 1.jpg|міні|300пкс|[[Наваградзкі замак]] (рэканструкцыя [[Віктар Сташчанюк|Віктара Сташчанюка]]). За Малой брамай (праязной вежай) бачны гмах гатычнай царквы]]
|Тып = Помнік сакральнай архітэктуры
 
|Назва = Царква Прачыстай Багародзіцы
'''Замкавая царква ў Наваградку''' — невялікі па памерах, аднак важкі па значнасьці помнік дойлідзтва [[Вялікае княства Літоўскае|Вялікага княства Літоўскага]].
|Арыгінальная назва =
|Выява = Замкавая царква ў Наваградку.jpg
|Подпіс выявы = Рэканструкцыя выгляду Прачысьценскай царквы
|Шырыня выявы =
|Статус =
|Краіна = Беларусь
|Назва месцазнаходжаньня = [[Места]]
|Месцазнаходжаньне = [[Наваградак]]
|Канфэсія =
|Эпархія =
|Ордэнская прыналежнасьць =
|Тып кляштара =
|Тып будынка =
|Архітэктурны стыль =
|Аўтар праекту =
|Будаўнік =
|Заснавальнік =
|Першае згадваньне =
|Заснаваньне = [[XIV стагодзьдзе|XIV ст.]]
|Асноўныя даты = {{Славутасьць/Даты||||||}}
|Скасаваны =
|Пачатак будаўніцтва =
|Канчатак будаўніцтва =
|Будынкі = {{Славутасьць/Будынкі||||||}}
|Прыбудоўкі =
|Вядомыя насельнікі =
|Рэліквіі =
|Плябан =
|Стан =
|Шырата паўшар’е = паўночнае
|Шырата градусаў = 53
|Шырата хвілінаў = 36
|Шырата сэкундаў = 5.79
|Даўгата паўшар’е = усходняе
|Даўгата градусаў = 25
|Даўгата хвілінаў = 49
|Даўгата сэкундаў = 37.98
|Назва мапы =
|Пазыцыя подпісу на мапе =
|Водступ подпісу на мапе =
|Сайт =
|Commons =
}}
'''Царква Прачыстай Багародзіцы''' ('''Замкавая''') — помнік архітэктуры XIV—XVII стагодзьдзяў у [[Наваградак|Наваградку]]. Знаходзілася на [[Замкавая (гара)|Замкавай гары]], пасярод [[Наваградзкі замак|замка]]. У 1870-я гады ўлады [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|зруйнавалі царкву]] (захаваліся падмуркі).
 
== Гісторыя ==
Будаваньне царквы, відаць, пачалося яшчэ за вялікім князем [[Гедымін|Гедымінам]] да 1323 году, калі Наваградак быў ягонай рэзыдэнцыяй. Каля [[1316]] места стала катэдрай першага літоўскага мітрапаліта Феафіла. Магчыма, збудавалі царкву трохі пазней, за сынам Гедыміна Карыятам, якому ў сярэдзіне XIV ст. належала Наваградзкае ўдзельнае княства<ref>Гайба М. [http://www.radzima.org/be/navagradak-navagrudak/6543.html Замкавая царква ў Наваградку], [[Radzima.org]]</ref>.
 
У 2-й палове XIV ст. будынак перабудавалі — дадалі чатыры [[слуп]]ы ў цэнтры. У 1416 годзе тут адбыўся сабор з удзелам [[япіскап]]аў полацкага, чарнігаўскага, луцкага, уладзіміра-валынскага, перамышльскага, смаленскага, тураўскі і холмскага. На прапанову вялікага князя [[Вітаўт|Вітаўта]] сабор пасьвяціў у сан асобнага ад [[Маскоўскі патрыярхат|Масквы]] мітрапаліта [[Рыгор Цамблак|Рыгора Цамблака]] і абвясьціў аўтакефалію. Пазьней царква стала катэдрай мітрапаліта [[Канстантынопальскі патрыярхат|Канстантынопальскага патрыярхату]].
* 1-я пал. [[14 стагодзьдзе|XIV ст.]]: збудаваная.
 
З XVI ст. у царкве захоўваўся цудоўны абраз Маці Божай Наваградзкай. У 1581—1775 гадох тут адбываліся паседжаньні [[Літоўскі трыбунал|Літоўскага трыбуналу]].
* 2-я пал. [[14 стагодзьдзе|XIV ст.]]: перабудаваная — дададзеныя чатыры [[слуп]]ы ў цэнтры.
 
У XVІІ ст. царкву перабудавалі ў стылі позьняга барока. Пазьней яна пацярпела ад пажару. У 1870-я гады помнік разабралі на цэглу.
* [[1416]]: сабор [[япіскап]]аў, на якім быў абраны 1-ы [[мітрапаліт]] ВКЛ.
 
== Архітэктура ==
* сяр. [[18 стагодзьдзе|XVІІІ ст.]]: перабудаваная ў стылі позьняга барока.
Першая царква была крыжападобнай у пляне і мела невялікія памеры 13,5×13,5 м. Унутры чатыры слупы ўтрымлівалі [[Барабан (архітэктура)|барабан]] з [[купал|купалам]]. Два бакавыя [[нэф]]ы і [[апсыда]] мелі нэрвюрныя скляпеньні. Сьцены царквы былі з чырвонай і абпаленай цэглы, бакавыя выступы ўпрыгожваліся блёкамі жоўта-зялёнага [[туф|туфа]].
 
У выніку перабудовы XVII ст. аб'ём падоўжылі на захад, павялічылі апсыду. Над паўднёвай сьцяной збудавалі вежу складанай канфігурацыі. Фасады дэкаравалі фігурнымі атынкаванымі карнізамі, нішамі, цягамі і інш.<ref>Кушнярэвіч А., Ткачоў М. Навагрудская Замкавая царква // {{Літаратура/Архітэктура Беларусі: Энцыкляпэдычны даведнік|к}} С. 359.</ref>
* [[1581]]—[[1775]]: у храме адбываліся пасяджэньні [[Літоўскі трыбунал|Літоўскага трыбуналу]].
 
== Галерэя ===
* [[1850]]: разбураная.
<center><gallery widths=150 heights=150 caption="Старая графіка" perrow="4">
Navahradak. Наваградак (J. Pieška, 1800).jpg|[[Юзэф Пешка|Ю. Пешка]], каля 1800
Navahradak, Zamkavaja. Наваградак, Замкавая (XIX).jpg|XIX ст.
Navahradak, Zamkavaja. Наваградак, Замкавая (1846).jpg|[[Канут Русецкі|К. Русецкі]], 1846
Navahradak, Zamkavaja. Наваградак, Замкавая (1883).jpg|1883
</gallery></center>
 
== АрхітэктураКрыніцы ==
{{Крыніцы}}
Першапачаткова праваслаўны мураваны храм на [[Наваградзкі замак|Наваградзкім замку]] быў невялікім па памерах 13,5х13,5 збудаваньнем. Пабудаваны пасярод замку [[Наваградак|першай сталіцы ВКЛ]], царква, магчыма, была першым мураваным храмам у княстве. Яе вялікае значэньне падкрэсьлівае той факт, што храм быў месцам правядзеньня сэсіяў вышэйшай судовай установы [[Вялікае княства Літоўскае|ВКЛ]] — Літоўскага трыбуналу. Царква шматкроць перабудоўвалася, а ў ХІХ стагодзьдзі увогуле была занядбаная і разбураная.
 
== Літаратура ==
* {{Літаратура/Архітэктура Беларусі: Энцыкляпэдычны даведнік}}
 
[[Катэгорыя:Цэрквы Беларусі|Наваградак]]