Артышок: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма апісаньня зьменаў
Радок 2:
'''Артышок, карчок, карштук''' (''Cynara''), [[Род (біялёгія)|род]] кветкавых [[расьліна|расьлін]] [[сямейства астравых]]. Каля 12 [[Від (біялёгія)|відаў]]. Пашыраны ў [[Міжземнамор’е|Міжземнамор’і]] і на [[Канарскія выспы|Канарскіх астравах]]. У культуры два блізкія віды — Артышок кардон, або гішпанскі (''C. Cardunculus''), і сапраўдны, або калючы (''C. Scolymus''). Як харчовыя, кармавыя і дэкаратыўныя расьліны вырошчваюць у [[Паўднёвая Эўропа|Паўднёвай Эўропе]], на поўдні [[Расея|Расеі]], ва [[Украіна|Ўкраіне]]. Галоўныя сучасныя вытворцы — [[Францыя]], [[Італія]], [[Гішпанія]].
 
Шматгадовыя травяністыя расьліны. [[Сьцябло]] галінастае, прамое, вышыня 0,5—1 м. Лісьце буйное, лапасьцёвае або перыстарасьсечанае. Трубчастыя фіялетавыя, сінія або белыя кветкі сабраны ў буйны [[кошык]] дыяметрамдыямэтрам да 10 см. Сакавітыя нераскрытыя кошыкі зь мясісітым кветаложам (маюць да 4% бялку, 7—15% [[вугляводы|вугляводаў]] (да 12% цукру), 3—11% [[вітаміны|вітаміну]] С, 0,4 мг% [[каратын]]у, вітаміны В1 (0,18 мг %) і В2, С — 5 мг %, [[правітамін А]], [[інулін]], мінэральныя і араматычныя рэчывы, 0,74 % клятчаткі, да 80% вады), ачышчаныя чаранкі, галоўныя жылкі лісьця і карані спажываюць вараныя і кансэрваваныя (далікатэсная [[страва]]). Сырыя артышокі (перад ужываньнем абдаюць кіпенем) выкарыстоўваюць у [[салата]]х. [[Суквецьце|Суквецьці]] артышока зрэзваюць да поўнага іх раскрыцьця. ПасляПасьля адварваньня ў салёнай вадзе іх можна есьці з [[алея]]й або [[соўс]]ам або падсмажваць у топленым або сьметанковым масьле і пасыпаць [[сухар]]амі або [[зеляніна]]й. Выкарыстоўваюць таксама артышокі для прыгатаваньня розных соўсаў.
 
Магчыма, вядомы ў Міжземнамор’і ўжо ў антычнасьці. У 16 ст. пачалі пашырацца зь Італіі па ўсёй Эўропе, магчыма, тады ж упершыню стаў вядомы сярод магнатэрыі [[Польшча|Польшчы]] і [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] дзякуючы атачэньню [[Бона Сфорца|Боны Сфорцы]], але ніколі ня меў тут вялікай папулярнасьці.
Радок 10:
 
== Артышок у мэдыцыне ==
Артышок вядомы як стымулявальны і дыўрэтычны [[лекі|лекавы сродак]]; ужываюць пры [[дыябэт|дыябэце]], [[атэрасклероз]]е, хваробах печані; плады — проціядзьдзе [[опіум]]у. Артышок карысны людзям сталага ўзросту і хворым [[атэрасклероз]]ам, пакольку гліказыд цынарын, якім багата расьліна, зніжаезьніжае колькасьць [[халестырын]]у ў крові і мае жоўча- і мачагонныя якасьці.
 
== Літаратура ==