Армія Краёва: розьніца паміж вэрсіямі

|подпіс выявы = CьцягСьцяг Арміі Краёвай

|гады = [[14 лютага]] [[1942]] — [[19 студзеня]] [[1945]]

|памер = Каля 380 000 ([[1943]])

* [[14 лютага]] [[1942]] — [[30 чэрвеня]] [[1943]] — [[генэрал]] [[Стэфан Равецкі]] (мянушка — «Грот»)

* [[30 чэрвеня]] [[1943]] — [[2 жніўня]] [[1944]] (да канца [[Варшаўскае паўстаньне|Варшаўскага паўстаньня]]) — [[генэрал]] [[Taдэвуш Камароўскі]] (мянушка — «Бур», {{мова-pl|Bór|скарочана}})

* [[2 жніўня]] [[1944]] — [[19 студзеня]] [[1945]] — [[генэрал]] [[Леапольд Акуліцкі]] (мянушка — «Niedźwiadek»)

Пасьля [[Вялікая Айчынная вайна#Пачатак вайны|нападу Нямеччыны на СССР]] і [[Вялікая Айчынная вайна#Акупацыйны рэжым|акупацыі Беларусі]] летам 1941 урад [[Уладзіслаў Сікорскі|Сікорскага]] і Галоўнае камандаваньне СУБ у Варшаве выкарыстоўвалі складзеныя ўмовы дзеля ўмацаваньня сваіх пазіцыйпазыцыяў на [[Крэсы|ўсходніх тэрыторыях]] былой Польшчы. Сьледам за нямецкімі войскамі ў Беларусь пацягнуліся польскія даваенныя чыноўнікі з Заходняй Беларусі і розныя дзеячы з цэнтральных раёнаў Польшчы, іншых краінаў. Многія зь іх добра валодалі нямецкай мовай, мелі рэпутацыю пакрыўджаных савецкай уладай. Сярод іх было шмат людзей, зьвязаных з эмігранцкім урадам. Неўзабаве палякі атрымалі значны ўплыў у кіраўніцтве мясцовымі дапаможнымі органамі акупацыйнага нямецкага апарату: гарадзкімі, раённымі (павятовымі) ўправамі Заходняй Беларусі, [[Беларуская дапаможная паліцыя|мясцовай дапаможнай паліцыяй]]. Акрамя палякаў на гэтыя пасады прэтэндавалі таксама і прадстаўнікі беларусаў, якія таксама разьлічвалі выкарыстаць пасады ў дапаможнай адміністрацыі як сродак легальнай барацьбы за свае інтарэсы, як пляцдарм у змаганьні за палітычны ўплыў сярод насельніцтва. Таму непазьбежна ўзнікаўўзьнікаў востры канфлікт паміж польскімі і беларускімі дзеячамі. Апошнія былі перашкодай як для польскага, так і для савецкага падпольля. Пачалася жорсткая барацьба на вынішчэньне адзін аднаго як уласнымі рукамі, так і з дапамогай немцаў.

На тэрыторыі Заходняй Беларусі савецкае і польскае падпольле пэўны час суіснавалі даволі мірна, часам падтрымлівалі саюзьніцкія адносіны: абменьваліся інфармацыяй пра абстаноўку на франтах вайны, а таксама аб становішчы ў сваіх раёнах дзеяньня, дамаўляліся аб супольных дзеяньнях пад час карных экспэдыцый гітлерцаў і г. д. Так, створаны вясной 1943 у раёне [[Нарач|возера Нарач]] аддзел А. Бужынскага («Кміціца») ўдзельнічаў у баявых апэрацыях разам з партызанскай брыгадай, якой кіраваў Ф. Маркаў. Разам яны правялі шэраг апэрацыйапэрацыяў па разгроме нацысцкіх гарнізонаў.

У чэрвені 1943 была прынята пастанова ЦК [[КП(б)Б]] «Аб далейшым разьвіцьці партызанскага руху ў заходніх абласьцёх Беларусі», а таксама закрыты ліст ЦК КП(б)Б «Аб ваенна-палітычных задачах работы ў заходніх абласьцёх БССР». У гэтых дакумэнтах падкрэсьлівалася, што заходнія вобласьці БССР зьяўляюцца неад’емнай часткай БССР, і што тут дапушчальна існаваньне толькі групаў і арганізацыйарганізацыяў, якія кіруюцца інтарэсамі СССР. Існаваньне ўсіх іншых арганізацыйарганізацыяў павінна разглядацца як умяшаньне ў інтарэсы СССР. У сакрэтным лісьце меліся канкрэтныя ўстаноўкі ў адносінах да польскіх фармаваньняў:

# Ствараць савецкія партызанскія аддзелы і выцясьняць польскія з гэтых тэрыторыйтэрыторыяў.

# Польскія аддзелы раззбройваць, зброю са складаў рэквізаваць; шараговых партызанаў, калі ёсцьёсьць магчымасьць, уключаць у барацьбу зь немцамі пад савецкім кіраўніцтвам.

# Сярод раззброеных і разьмеркаваных па савецкіх аддзелах палякаў выяўляць варожыя элементыэлемэнты.

Усё разам названае прывяло да непазьбежных сутыкненьняў паміж савецкімі партызанамі і АК-аўцамі. Паводле зьвестак Я. Эрдмана, са 185 баявых апэрацыйапэрацыяў, праведзеных аддзеламі Наваградзкай акругі АК за пэрыяд з 1 студзеня 1942 па ліпень 1944 году, 102 былі супраць немцаў (55%) і 81 (45%) супраць савецкіх партызанаў. Звычайнымі былі зьявы, калі з адной вёскі частка жыхароў была ў савецкіх партызанах, а частка — у АК. Значнымі былі страты як сярод партызан і акаўцаў, так і сярод мясцовага насельніцтва. Паводле няпоўных зьвестак, ззь вясны 1943 па ліпень 1944 толькі на тэрыторыі [[Баранавіцкая вобласьць|Баранавіцкай вобласьці]] савецкімі партызанамі было расстраляна больш за 500 мясцовых жыхароў за супрацоўніцтва з АК. Ня меншымі былі рэпрэсіі з боку АК. Так, камандзір Стаўбцоўскага злучэньня АК А. Пільх («Гура») у адной са сваіх публікацыйпублікацыяў прызнаваў, што за гэты ж пэрыяд яго легіянэры зьнішчылі каля 6 тысячтысячаў чалавек.

У сваю чаргу немцы, імкнучыся да актывізацыі мясцовых сіл дзеля барацьбы з савецкімі партызанамі, з канца 1943 пачалі выкарыстоўваць канфлікт паміж АК і «саветамі» ў сваіх мэтах. Адным ззь першых кантакт ззь немцамі ўстанавіў вышэйадзначаны А. Пільх. У сьнежні 1943 ён заключыў ззь немцамі дамову аб супрацоўніцтве ў барацьбе з савецкімі партызанамі ўзамен на забесьпячэньне яго зброяй. 22 сьнежня ў Лідзе дамову ззь немцамі таксама заключыў камандзір Наднёманскага злучэньня АК Ю. Сьвіда («Лях»), які на працягу студзеня-сакавіка 1944 атрымаў ад немцаў пяць прывозаў зброі. Перамовы аб супрацоўніцтве з гітлераўцамі ў лютым 1944 веў і камандуючы Віленскай акругай АК генералгенэрал А. Крыжаноўскі («Вільк»). І гэта нягледзячы на тое, што яшчэ ў студзені 1944 ззь Лёндану паступіла афіцыйная забарона кантактаў ззь немцамі. Вясной 1944 Генэральны камісар Беларусі [[Курт фон Готбэрг|Готбэрг]] не дазволіў праводзіць мабілізацыю мясцовага насельніцтва ў [[Беларуская краёвая абарона|Беларускую краёвую абарону (БКА)]] на тэрыторыі Лідзкай акругі, раёнаў Узда, Івянец, Валожын, Браслаў, Мядзел, Казлоўшчына і часткі Дзярэчынскага раёну, дзе, фактычна, адбывалася мабілізацыя ў АК. Асабліва адкрыты характар мабілізацыя ў АК з дазволу немцаў прыняла на тэрыторыі Лідзкай акругі.

Пасьля таго, як нямецкія войскі былі выгнаны зь Беларусі, органы НКУС прымянялі ў дачыненьні да былых сябраў АК рэпрэсіўныя меры. З тэрыторыі Беластоцкай, Віленскай і Наваградзкай акругаў было дэпартавана, паводле падлікаў польскіх навукоўцаў, каля 80 тысячтысячаў акаўцаў разам зь іх сем’ямі.