Астрына: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д (GR) File renamed: File:Astryna. Астрына (XX, I).jpg → File:Astryna. Астрына (XX) .jpg name unification by uploader |
дапаўненьне, стыль |
||
Радок 39:
|СААТА =
|Выява = Astryna, carkva (5.08.2010).jpg
|Апісаньне выявы =
|Шырата градусаў = 53
|Шырата хвілінаў = 43
Радок 51:
|Сайт =
}}
'''Астрына́'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гарадзенская вобласьць}}</ref> — [[пасёлак гарадзкога тыпу|мястэчка]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Астрынка|Астрынцы]]. Цэнтар [[Астрынскі пасялковы савет|пассавету]] [[Шчучынскі раён|Шчучынскага раёну]] [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]]. Насельніцтва 2064<ref name="belstat" /> чалавекі ([[2009]]). Знаходзіцца за 22 км ад [[Шчучын]]а, за 29 км ад чыгуначнай станцыі [[Ражанка (пасёлак)|Ражанка]] (лінія [[Масты]] — [[Ліда]]); на скрыжаваньні аўтамабільных шляхоў [[Горадня]] — [[Ліда]] і [[Масты]] — [[Шчучын]] — [[Радунь]] — [[Вільня]].
Астрына — [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[мястэчка]] [[Лідзкі павет|гістарычнай Лідчыны]] (частка [[Віленскае ваяводзтва|Віленшчыны]]).
== Назва ==
Тапонім «Астрына» ўтварыўся ад назвы ракі Астрынкі (раней — Астрошы). Археоляг [[Валянцін Сядоў|В. Сядоў]] атаясамліваў Астрыну з ''Астрэяй'' са «Сьпісу [[замак|гарадоў]] рускіх далёкіх і блізкіх»<ref>[[Ігар Трусаў|Трусаў І.]]
== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
Археолягі [[Міхась Ткачоў|М. Ткачоў]] і [[Сяргей Піваварчык|С. Піваварчык]] праводзілі раскопкі на гарадзішчы, якое знаходзіцца за два кілямэтры ад Астрыны. Яны высьветлілі, што [[Славянскія мовы|славяне]] жылі тут яшчэ ў [[10 стагодзьдзе|Х ст.]], каля гарадзішча захаваліся курганныя могілкі таго часу. Першы пісьмовы
У
▲[[Файл:Coat of Arms of Astryna (1792).jpg|міні|165пкс|зьлева|Мескі герб з прывілею [[1792]]]]
У [[1641]] [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Уладзіслаў Ваза]] надаў Астрыне прывілей на няпоўнае [[Магдэбурскае права]], паводле якога ў мястэчку штотыдзень адбываліся таргі. У [[1666]] тут збудавалі касьцёл, фундаваны магнатамі [[Пацы|Пацамі]] — [[Крыштап Пац|Крыштапам]] і ягонай жонкай [[Кляры дэ Мальгі Ляскарыс]].
▲У пач. [[16 стагодзьдзе|ХVI ст.]] у Астрыне знаходзілася сядзіба татарскіх князёў [[Астрынскія|Астрынскіх]], якія паходзілі з роду [[Гірэевічы|Гірэевічаў]], ад Гірэева ўнука Даўлета. У [[16 стагодзьдзе|ХVI]]—[[18 стагодзьдзе|ХVIII]] стагодзьдзях мястэчка было цэнтрам нягродавага [[староства]] ў [[Лідзкі павет|Лідзкім павеце]] [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага ваяводзтва]]. У [[1508]] намесьнікам (старостам) астрынскім зрабіўся Федка Храптовіч, [[Падскарбі вялікі літоўскі|падскарбі вялікі]]. У [[1520]] [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Жыгімонт Стары]] перадаў мястэчка ў заставу (арэнду) магнату [[Аляксандар Хадкевіч|А. Хадкевічу]]. Цягам [[16 стагодзьдзе|ХVI ст.]] старостамі астрынскімі былі князь [[Глеб Пронскі]], [[Федка Храптовіч]] і [[Сямён Скіндэр]], родам з [[Шатляндыя|Шатляндыі]]. У [[1556]] тутэйшая царква Сьвятога Спаса атрымала наданьні ад [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] і [[Зяновічы|Зяновічаў]].
=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
▲У [[1641]] [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Уладзіслаў Ваза]] надаў Астрыне прывілей на няпоўнае [[Магдэбурскае права]], паводле якога ў мястэчку штотыдзень адбываліся таргі. У [[1666]] тут збудавалі касьцёл, фундаваны магнатамі [[Пацы|Пацамі]] — [[Крыштап Пац|Крыштапам]] і ягонай жонкай [[Кляры дэ Мальгі Ляскарыс]]. Станам на [[1738]] у мястэчку было 57 дымоў. У [[1771]] намесьнікам (старостам) у Астрыне быў дуэлянт і авантурыст [[Андрэй Зянковіч]], што займаў пасаду [[інстыгатар вялікі літоўскі|інстыгатара вялікага]]. [[16 чэрвеня]] [[1792]] [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] надаў мястэчку прывілей, які пацьвярджаў мескі герб: «''у блакітным полі срэбная вежа з чырвоным дахам, на даху збройная рука з палашом''»<ref>[http://knihi.com/hierb/astry.html Астрына] // {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}}</ref>.
У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Астрына апынулася ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе стала цэнтрам воласьці [[Шчучынскі павет|Шчучынскага павету]] [[Віленская губэрня|Віленскай губэрні]]. На [[1829]] тут было 159 будынкі (66 хрысьціянскіх і 93 юдэйскія).
▲[[Файл:Astryna. Астрына (XX).jpg|міні|Царква, фота пач. [[XX стагодзьдзе|XX ст.]]]]
=== Найноўшы час ===
Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай]] ([[1921]]) Астрына апынулася ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], дзе ў [[1926]] зрабілася цэнтрам гміны [[Шчучынскі павет|Шчучынскага павету]]. Станам на [[1921]] у мястэчку было 275 двароў. У [[1931]] Астрына атрымала статус [[места]]. У гэты час тут былі гмінная ўправа, царква, 2 сынагогі, пошта; у панядзелкі праводзіліся таргі, кожны месяц — кірмашы.▼
[[Файл:Astryna. Астрына (XX) .jpg|міні|Касьцёл у міжваенны час]]▼
▲[[25 сакавіка]] [[1918]] згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Астрына абвяшчалася часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919]] у адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яна ўвайшла ў склад [[БССР|Беларускай ССР]]<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>. Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай]] ([[1921]]) Астрына апынулася ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]], дзе ў [[1926]]
У [[1939]] Астрына ўвайшла ў [[БССР]], дзе [[15 студзеня]] [[1940]] афіцыйны статус паселішча панізілі да [[пасёлак гарадзкога тыпу|пасёлку гарадзкога тыпу]], у [[Васілішкаўскі раён|Васілішкаўскім раёне]] (з [[20 студзеня]] [[1960]] у Шчучынскім раёне). У гэты час тут было 224 двары. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з [[24 чэрвеня]] [[1941]] да [[12 ліпеня]] [[1944]] мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.
== Насельніцтва ==
=== Дэмаграфія ===
* '''[[XIX стагодзьдзе]]''': [[1829]] — 591 чал., у тым ліку 257 хрысьціянаў і 334 юдэі<ref>[[Іна Соркіна|Соркіна І.]]
* '''[[XX стагодзьдзе]]''': [[1905]] — 1776 чал.; [[1909]] — 1145 чал.; [[1919]] — 1481 чал.; [[1921]] — 1574 чал.; [[1940]] — 2744 чал.; [[1990]] — 2,5 тыс. чал.
* '''[[XXI стагодзьдзе]]''': [[1 студзеня]] [[2001]] — 2407 чал.<ref>{{Літаратура/Памяць/Шчучынскі раён|к}}</ref>; [[2006]] — 2,2 тыс. чал.; [[2008]] — 2,2 тыс. чал.; [[2009]] — 2064<ref name="belstat" /> чал. (перапіс)
Радок 89 ⟶ 95:
== Турыстычная інфармацыя ==
=== Інфраструктура ===
▲[[Файл:Astryna. Астрына (XX) .jpg|міні|Касьцёл у міжваенны час]]
Праз Астрыну праходзіць турыстычна-экскурсійны маршрут «Літаратурныя шпацыры над Нёманам»<ref>
▲Праз Астрыну праходзіць турыстычна-экскурсійны маршрут «Літаратурныя шпацыры над Нёманам»<ref>Острино // {{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі|к}}</ref>. У мястэчку маецца помнік [[Алаіза Пашкевіч|Алаізе Пашкевіч (Цётцы)]].
=== Выдатныя мясьціны ===
Радок 97 ⟶ 102:
* Сынагога (пач. ХХ ст.)
* Сынагога (пач. ХХ ст.)
* Царква
=== Страчаная спадчына ===
* Касьцёл (1666)
У Астрыне амаль да канца [[19 стагодзьдзе|ХІХ ст.]] стаяла старажытная мураваная царква —
== Галерэя ==
<center><gallery widths=150 heights=150 caption="Краявіды мястэчка" perrow="4">
</gallery></center>
Радок 117 ⟶ 122:
== Літаратура ==
* {{Літаратура/Памяць/Шчучынскі раён}}
* {{Літаратура/ЭГБ|1}}▼
* {{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)}}
* {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў}}
▲* {{Літаратура/ЭГБ|1}}
*
== Вонкавыя спасылкі ==
| |||
.jpg){kind=link}
_.jpg){kind=link}