Беларуская незалежніцкая партыя: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
KastusK (гутаркі | унёсак)
Няма апісаньня зьменаў
Радок 22:
Кіравалася створанымі да восені 1942 Цэнтральным Камітэтам і пяцьцю акруговымі камітэтамі. Кіраўнікі: [[Усевалад Родзька]] (цэнтральны камітэт), [[Міхал Вітушка]] (сябар ЦК), [[Дзьмітры Касмовіч]] (сябар ЦК), [[Юльян Саковіч]] (менскі акруговы камітэт), [[Францішак Аляхновіч]] (віленскі акруговы камітэт) і інш. Структуры БНП існавалі ў 1942-[[1943]] на Браншчыне і Смаленшчыне. Выпускала фармальна нелегальны орган друку «[[Бюлетэнь БНП]]»<ref>2 нумары ў 1942—1944 у Беларусі (2-і нумар тыражом 500 ас.), 3-і — жнівень 1944, Усх. Прусія, 4-ы — восень 1944, Бэрлін, 5-ы (апошні «ваенны») — сьнежань 1944 або студзень [[1945]], 6-ы (апошні) — восень [[1946]], Зах. Нямеччына. Ёрш, С.127-129.</ref>, пасьля вайны — бюлетэнь «[[Праца і Воля]]» (2 нумары, [[1949]]). Фармальна БНП прадстаўлялася як патрыятычная і кансьпірацыйная арганізацыя з задачай збройнай барацьбы за незалежнасьць Беларусі, рэальна кіраўніцтва ад пачатку супрацоўнічала з [[Абвэр]]ам. У якасьці палітычнай праграмы прапаноўвалася выкарыстаньне «непазьбежнага канфлікту» саюзьнікаў пасьля перамогі над Нямеччынай, мацаваньне ўласных (узброеных) сілаў і ўзброеная барацьба за незалежнасьць Беларусі ва ўмовах узгаданага канфлікту.
 
У другім нумары «Бюлетэня БНП», падрыхтаванага да друку ў канцы 1942 году, зьмяшчалася крытыка нацызму і нямецкай акупацыйнай палітыкі: «Прыйшлі першыя разчараваньні. Немцы 41 году ня былі немцамі 17 году — не адзначаліся ня толькі гуманнасьцю, але нават мінімальнаю дозаю здаровага палітычнага розуму. Пьяныя перамогамі папярэдніх гадоў і хворыя маніяй свае надчалавечнасьці, упоенай недарэчнасьцямі расавай тэорыі — разглядалі прасторы ўсходня-славянскіх народаў як новаздабыты каляньяльны абшар. Аўтарам гэтае думкі быў партыйны ідэолёг — Розэнбэрг, тэорыі каторага можа нават часам і гэніяльныя на першы пагляд у практыцы аказваліся бязглуздымі і нерэальнымі». Напрыканцы нумару кінуты заклік не дапусьціць «барадзьбы беларуса-партызана з беларусам-валасным старшынёй, беларуса-паліцыянта з беларусам-партызанам», а накопліваць зброю, пакуль Нямеччына і СССР «змагаюцца між сабою і слабеюць з кожным днём», каб пасьля разам выступіць за незалежную Беларусь.<ref>[http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/rezystans/2005-01/04.htm Падпольны беларускі друк падчас нямецкай акупацыі 1941—1944 гадоў]</ref> Даведаўшыся, што БНП вядзе сваю гульню, немцы пачалі пераследавацьперасьледаваць іх нароўні з камуністамі. Так, у сьнежні 1942 году быў арыштаваны і закатаваны ў турме натхняльнік і фактычны кіраўнік партыі Вінцэнт Гадлеўскі, а многія яго прыхільнікі былі адпраўлены ў канцлагерыканцлягеры.<ref>Романько, О.В. Легион под знаком Погони. Белорусские коллаборационистские формирования в силовых структурах нацистской Германии (1941 – 1945). – Симферополь: Антиква, 2008. – 304 с. - с. 137</ref>
 
Практычную дзейнасьць БНП пачала ў чэрвені [[1944]]<ref name="Туронак, С.155">Туронак, С.155.</ref>, стварэньнем некалькі кансьпірацыйных групаў у Беларусі дзеля вядзеньня выведкі і дывэрсіяў у тыле [[Чырвоная Армія|Чырвонай Арміі]] (паводле інш. крыніцаў, падрыхтоўка такіх групаў з дапамогаю Абвэру вялася з восені [[1943]], асабліва актыўна зімой-вясной 1944<ref>Ёрш, С.15.</ref>). Выконваючы непасрэдную сваю задачу барацьбы з савецкім войскам у Беларусі, БНП кіравала беларусаў-дабраахвотнікаў у [[Школа Дальвіц|вайсковую школу «Дальвіц»]] (таксама вядомую як беларускі дэсантны батальён «Дальвіц»). Парашутныя закідваньні групаў з батальёну «Дальвіц» у [[Беларусь]] працягваліся зь верасьня 1944. Частка гэтых групаў, як паведамлялася ў інфармацыйных дакумэнтах БНП, працягвала дзейнічаць яшчэ зімою 1945/1946<ref>Ёрш, С.137,138.</ref>, і нават да 1956<ref>Ёрш, С.17.</ref>.
 
Напрыканцы чэрвеня 1944 году ЦК партыі вырашыў праз [[Другі Ўсебеларускі кангрэс]], многія дэлегаты якога былі сябрамі або прыхільнікамі БНП, дамагацца абвяшчэньня незалежнасьці Беларусі. Падчас кангрэсу плянавалася пачаць антынямецкае паўстаньне, сьцягнуўшы папярэдне да Менску збройныя добраахвотніцкія фармаваньні.<ref>Романько, О.В. Легион под знаком Погони. Белорусские коллаборационистские формирования в силовых структурах нацистской Германии (1941—1945). – Симферополь: Антиква, 2008. – 304 с. - с. 139-140</ref> Аднак бальшыня баявых аддзелаў не пасьпявала да вызначанага часу даехаць да Менску, да таго ж імклівы наступ пачала Чырвоная Армія, таму гэтыя пляны засталіся нерэалізаванымі.<ref>[http://knihi.com/Siarhiej_Jors/Usievalad_Rodzka_Pravadyr_bielaruskich_nacyjanalistau.html Сяргей Ёрш. Усевалад Родзька. Правадыр беларускіх нацыяналістаў]</ref>
 
Пасьля эвакуацыі зь Беларусі ў [[1944]] у Нямеччыну быў створаны Замежны сэктар БНП (кіраўнік Дз. Касмовіч). У 1944 кіраўніцтва БНП рэзка крытыкавала [[Беларуская Цэнтральная Рада|Беларускую Цэнтральную Раду]] і асабіста [[Радаслаў Астроўскі|Р. Астроўскага]] за кан’юнктурніцтва, марыянэткавы характар дзеяньняў, нарэшце, спыніла ўсякае супрацоўніцтва ў пач. [[1945]]. Асабліва моцна БНП выражала незадавальненьне няўдалай арганізацыяй «эвакуацыі зь Беларусі» ў 1944 і стратай большай часткі асабовага складу БКА, таксама неэфэктыўнасьцю дзеяньняў Астроўскага па стварэньні беларускага войска ў Нямеччыне. Адзначаецца<ref> name="Туронак, С.155.<"/ref>, што такія закіды заяўлялі выключна нямецкія вайсковыя патрэбы канца вайны (задача абароны Нямеччыны любым коштам).
 
Пасьля раззбраеньня батальёну «Дальвіц» у [[Чэхія|Чэхіі]] ([[1945]]), частка яго асабовага складу накіравалася ў Беларусь для працягу ўзброенай барацьбы, але на [[Беласточчына|Беласточчыне]] была выкрыта савецкай бясьпекай і амаль цалкам арыштавана. Кіраўнікі былі суджаныя ў «справе шасьцёх» (верагодна, май [[1946]]), Родзька і Гелда пакараныя сьмерцю.