Ліпнішкі: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д (GR) File renamed: File:Lipniški-Pahonia. Ліпнішкі-Пагоня (1792).jpg → File:Lipniški, Pahonia. Ліпнішкі, Пагоня (1792).jpg name unification by uploader |
дапаўненьне, стыль, выява |
||
Радок 13:
| Паштовы індэкс = 231335
| Аўтамабільны код =
| Выява =
| Апісаньне выявы =
| Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць
| Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенская]]
Радок 31:
| Колер = {{Колер|Беларусь}}
}}
'''Лі́пнішкі''' — [[аграгарадок|вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Аліта (рака)|
Ліпнішкі — даўняе [[Магдэбурскае права|магдэбурскае]] [[мястэчка]] [[Ашмянскі павет|гістарычнай Ашмяншчыны]] (частка [[Віленскае ваяводзтва|Віленшчыны]]).
== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
Упершыню Ліпнішкі
[[Файл:Lipniški, Pahonia. Ліпнішкі, Пагоня (1792).jpg|міні|160пкс
У [[16 стагодзьдзе|XVI ст.]] Ліпнішкі атрымалі статус мястэчка і ўвайшлі ў склад [[Ашмянскі павет|Ашмянскага павету]] [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага ваяводзтва]]. З [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]]
[[6 чэрвеня]] [[1633]] [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Уладзіслаў Ваза]] надаў Ліпнішкам [[Магдэбурскае права]] і герб: «''у чырвоным полі вершнік зь дзідай у руцэ''»<ref>
У [[1792]] [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] пацьвердзіў Ліпнішкам мескія правы, у гэты час тут пачала працаваць цагельня.
=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
У выніку [[трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1795]]) Ліпнішкі апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Ашмянскім павеце. Расейская імпэратрыца [[Кацярына II]] падаравала магдэбурскае мястэчка А. Безбародку, які прадаў іх у [[1812]] маршалку слонімскаму В. Пуслоўскаму, а ягоныя сыны — [[Вольскія|Вольскім]] у [[1849]].
У [[1856]] расейскі Сэнат адхіліў прашэньне жыхароў Ліпнішак аб зацьвярджэньні іх у мяшчанскім званьні, на што местачкоўцы адмовіліся выконваць паншчыну. Арганізатараў выступленьня кінулі ў вязьніцу. У [[1861]] і [[1862]] адбыліся сялянскія хваляваньні, жорстка здушаныя расейскімі карнымі войскамі<ref>{{Літаратура/ЭГБ|4к}} С. 370.</ref>.
У [[1860-я]], дзякуючы сваёй мураванай забудове, Ліпнішкі рэзка адрозьніваліся ад іншых мястэчак Віленшчыны. У гэты час тут было 105 будынкаў. На [[1886]] у Ліпнішках штогод праводзілася 5 кірмашоў, існавала 12 крамаў, вадзяны млын і бровар. У [[Першая сусьветная вайна|Першую сусьветную вайну]] мястэчка занялі нямецкія войскі. [[17 красавіка]] [[1919]] у Ліпнішках адбылася сутычка паміж польскім 7-ы Палком люблінскіх уланаў пад камандаю маёра [[Януш Глухоўскі|Януша Глухоўскага]] і аддзеламі Чырвонай Арміі, якія адыходзілі зь [[Ліда|Ліды]] па паразе ў бітве. Польская кавалерыя адсекла дарогу бальшавікам і прымусіла іх здацца. Палякі здабылі значную колькасьць зброі і ўзялі ў палон жаўнераў<ref>
=== Найноўшы час ===
У [[1939]] Ліпнішкі ўвайшлі ў [[БССР]], дзе [[12 кастрычніка|12]] [[1940]] зрабіліся цэнтрам сельсавету Іўеўскага раёну [[Баранавіцкая вобласьць|Баранавіцкай вобласьці]]. Статус паселішча панізілі да вёскі. Станам на [[1972]] тут было 260 двароў, на [[1999]] — 596.▼
[[25 сакавіка]] [[1918]] згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Ліпнішкі абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919]] у адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад [[БССР|Беларускай ССР]]<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>. У [[1920]] Ліпнішкі апынуліся ў складзе [[Сярэдняя Літва|Сярэдняй Літвы]], у [[1922]] — у Лідзкім павеце [[Наваградзкае ваяводзтва (1919—1939)|Наваградзкага ваяводзтва]] міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]].
▲У [[1939]] Ліпнішкі ўвайшлі ў [[БССР]], дзе [[12 кастрычніка|12]] [[1940]]
<center><gallery caption="Мястэчка на старых фатаздымках" widths=150 heights=150 perrow="4">▼
Файл:Lipniški, Rynak. Ліпнішкі, Рынак (1916).jpg|Агульны выгляд▼
▲<center><gallery caption="Мястэчка на старых
Файл:Lipniški, Rynak. Ліпнішкі, Рынак (XX).jpg|Рынак▼
Lipniški, Rynak-Sadovaja. Ліпнішкі, Рынак-Садовая (XX).jpg|Касьцёл
Lipniški, Rynak-Sadovaja. Ліпнішкі, Рынак-Садовая (XX) .jpg|Вуліца Садовая
Lipniški, Rynak. Ліпнішкі, Рынак (1916) .jpg|Гандлёвыя рады на Рынку
Lipniški, Volski. Ліпнішкі, Вольскі (1898).jpg|Сядзіба Вольскіх
Lipniški, Lidzkaja. Ліпнішкі, Лідзкая (XX).jpg|Вуліца Лідзкая
</gallery></center>
== Насельніцтва ==
=== Дэмаграфія ===
* '''[[XIX стагодзьдзе]]''': [[1886]] — 740 чал. (474 каталікі і 266 юдэяў) у ''мястэчку Ліпнішкі'' і 40 чал. (усе каталікі) у ''фальварку Ліпнішкі''<ref>
* '''[[XX стагодзьдзе]]''': [[1972]] — 831 чал.; [[1999]] — 1480 чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|9к}}</ref>
* '''[[XXI стагодзьдзе]]''': [[2006]] — 1450 чал.
Радок 70 ⟶ 80:
== Турыстычная інфармацыя ==
=== Выдатныя мясьціны ===
* Гістарычная забудова (кан. XIX — пач. XX стст.; фрагмэнты)
* Капліца (XIX ст.)
* Касьцёл
* Могілкі:
* Сядзібна-паркавы комплекс Вольскіх (XIX ст.)
=== Страчаная спадчына ===
Радок 83 ⟶ 91:
* Сынагога
* Сядзіба
== Галерэя ==
<center><gallery caption="Краявіды Ліпнішак" widths=150 heights=150 perrow="4">
Ліпнішкі. Капліца.jpg|Капліца на гістарычным Рынку
Church of Saint Casimir in Lipniški (04.2010).jpg|Касьцёл Сьвятога Казімера
Ліпнішкі. Інтэр'ер касцёла.jpg|Інтэр'ер касьцёла
Казіміраўскі касьцёл 6.jpg|Арган
Ліпнішкі. Брама на могілках.jpg|Брама на могілках
Ліпнішкі. Капліца на могілках.jpg|Могілкавая капліца
Сядзіба ў Ліпнішках. Афіцына.jpg|Сядзіба Вольскіх, афіцына
Сядзіба ў Ліпнішках. Флігель.jpg|Сядзіба Вольскіх, флігель
</gallery></center>
== Цікавыя факты ==
Радок 92 ⟶ 112:
== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|9}}
* {{Літаратура/ЭГБ|4}}▼
* {{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў}}
▲* {{Літаратура/ЭГБ|4}}
*
== Вонкавыя спасылкі ==
| |||
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}