|
[[Файл: PearlHarbor Sm.jpg|thumb|rightміні|250px250пкс|Пэрл-Гарбар, здымак са спадарожніка. Справа ўнізе бачны міжнародны аэрапорт Ганалулу]]
'''Пэрл-Гарбар''' ({{мова-en|Pearl Harbor}} — «пэрлінавая гавань»), таксама ''Пэрл-Харбар'' — гавань на востраве [[Оаху]], [[Гаваі]]. Большая частка гавані і прылеглых тэрыторыйтэрыторыяў занятыя цэнтральнай базай [[Ціхаакіянскі флёт ЗША|ціхаакіянскага флёту]] [[Ваенна-марскія сілы ЗША|ваенна-марскіх сіл ЗША]].
[[7 сьнежня]] [[1941]] [[Японія]] зьдзейсьніла [[напад на Пэрл-Гарбар]], што паслужыла падставай ўступленьняуступленьня [[ЗША]] ў [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] .
== Гісторыя ==
=== Пэрл-Гарбар да 1941 году ===
У [[1875]] ЗША і [[каралеўства Гаваі]] заключылі дагавор аб супрацоўніцтве, па якім флёт ЗША атрымліваў доступ да гавані Пэрл-Гарбар ў абмен на спэцыяльныя ўмовы для імпарту гавайскага цукру ў ЗША. Пазьней, паводле вынікаў [[Гішпана-амэрыканская вайна|гішпана-амэрыканскай вайны]] [[1898]] году ЗША канчаткова анэксавалі Гаваі.
=== Напад на Пэрл-Гарбар ===
[[Файл:USSArizona PearlHarbor.jpg|thumbміні|right|250px250пкс|Лінкор «Арызона» гарыць пасьля выбуху, выкліканага пападаньнем японскай бомбы]]
[[26 лістапада]] [[1941]] ударнае злучэньне японскага імпэратарскага флёта пад камандаваньнем віцэ-адмірала [[Нагума Цюіці]] на загад камандуючага флёту [[Ісароку Ямамота]] пакінула базу ў заліве [[Хітакапу]] на [[Курыльскія астравы|Курыльскіх астравах]] і накіравалася да Пэрл-Гарбару. Японскае злучэньне ўключала шэсьць [[Авіяносец|авіяносцаў]]: «Акагі», «Хіру», «Каган», «Секаку», «Сорю» і «Дзюйкаку», на якіх разьмяшчаўся 441 [[самалёт]].
Раніцай самалёты зь японскіх авіяносцаў нанеслі ўдары па аэрадромам на востраве Оаху і па караблям, якія стаялі на якары ў гавані Пэрл-Гарбар. Было зьнішчана 4 лінкора, 2 эсьмінца, 1 мінны загараджальнік. Яшчэ 4 лінейных карабля, 3 лёгкіх крэйсэра і 1 эсьмінец атрымалі сур’ёзныя пашкоджаньні. Страты амэрыканскай авіяцыі склалі 188 самалётаў зьнішчанымі, яшчэ 159 былі цяжка пашкоджаныя. Амэрыканцы страцілі 2403 чалавека забітымі (зь іх больш за 1000 на борце зьнішчанага лінкора «Арызона») і 1178 параненымі. Японцы страцілі 29 самалётаў — 15 пікіравальнік, 5 тарпеданосцаў і 9 зьнішчальнікаў. Былі патопленыя 5 звышмалых падводных лодак. ЛЮдзкія страты склалі 55 чалавек. Яшчэ адзін — лейтэнант Сакамакі — быў узяты ў палон. Ён даплыў да берага пасьля таго як яго звышмалых падводная лодка наскочыла на рыф.
З пункту гледжаньня неадкладнага эфэкту, напад на Пэрл-Гарбар абярнулася неверагодным посьпехам для Японіі. Нейтралізацыя ціхаакіянскага флёту ЗША на 6 месяцаў дазволіла Японіі з лёгкасьцю захапіць вялікую частку Паўднёва-УсходняйЎсходняй Азіі, у тым ліку [[Ганконг]], [[Бірма|Бірму]], [[Галяндская Ост-Індыя|Галяндскую Ост-Індыю]], [[Малайе]], [[Сынгапур]] і [[Філіпіны]]. Аднак, адмова ЗША ў перамір’і і немагчымасьць атрыманьня дапамогі ад саюзнікаў у канчатковым рахунку прывялі да паразы Японіі. З усіх патопленых амэрыканскіх караблёў не атрымалася аднавіць толькі 4 — лінкоры «Арызона» (выбухнуў), «Аклахома» (перавярнуўся) і 2 эсмінцы. Імкнучыся зьнішчыць [[лінкор]]ы і самалёты, японскія сілы пакінулі некранутымі вельмі важныя для далейшага ходу вайны і разам з тым лёгка дасягальныя ў рамках нечаканай атакі цэлі: 11 падводных лодак, велізарныя запасы нафты ў сховішчах, рамонтныя майстэрні і докі. Уласна і авіяцыі, нягледзячы на уяўныя вялікімі лічбы ўрону, быў нанесены значна меньшы магчымага ўрон. Імкнучыся да максімальнай ўтоенасьці і мінімальных страт, японскае камандаваньне адмовілася ад прымяненьня артылерыйскіх караблёў (што пры зніжэньні рызыкі страт і выяўленьня значна паменьшыла і нанесеную праціўніку шкоду), засяродзіўшыся на авіяцыі і звышмалых падводных лодках (апошнія не прынеслі ніякага выніку). Больш за тое, спрабуючы максімальна атрымаць вынік з фактару нечаканасьці, удар наносілі толькі двума хвалямі, што ў канчатковым выніку, захаваўшы большую колькасьць самалётаў, істотна зьменшыла і амэрыканскія страты. Наўмысна ці выпадкова, але японскі флёт напаў на амэрыканскую ваенную базу ў момант адсутнасьці ў ёй [[авіяносец|авіяносцаў]]. Як следства якія сталі асноўнымі ваенна-марскімі сіламі ў амэрыканскім флёце ў ходзе [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] авіяносныя сілы не панеслі ў ходзе апэрацыі ніякіх страт. Апошні фактар стаў падставай для абвінавачваньня амэрыканскага кіраўніцтва ў наўмысным засяроджваньні пад удар японскага флёту не маючых вырашальнай баявой каштоўнасьці караблёў (лінейныя караблі тыпу «Паўночная Караліна», на той момант два найноўшых і як следства наймацнейшых лінкора ЗША, на базе адсутнічалі, яшчэ восем знаходзіліся ў розных стадыях дабудоўкі) з мэтай скланення амэрыканцаў да ўступленьня ў другую сусьветную. З 22 японскіх караблёў, якія прымалі ўдзел у нападзе на Пэрл-Гарбар, да канца вайны ацалеў толькі 1.
=== Пэрл-Гарбар пасьля Другой сусьветнай вайны ===
У цяперашні час Пэрл-Гарбар зьяўляецца найбуйнейшай ваенна-марской базай ЗША на [[Ціхі акіян|Ціхім акіяне]] і штаб-кватэрай ціхаакіянскага флёту ЗША. Суднаверф, разьмешчаная побач з гаваньню, забяспечвае працай 12 000 чалавек.
У памяць аб загінуўшых амэрыканскіх мараках на месцы патанулага лінкора «Арызона» створаны мэмарыял. Яшчэ адным помнікам падзейпадзеяў вайны на Ціхім акіяне зьяўляецца зьмешчаны на вечнай стаянцы ў Пэрл -Гарбары лінкор «[[USS Missouri (BB-63)|«Місуры»]]», на якім [[2 верасьня]] [[1945]] агоду быў падпісаны акт аб капітуляцыі Японіі. Аб гэтай падзеі зьнятыя два фільмы: амэрыканаамэрыканска-японскаяяпонскі "«[[Тора! Тора! Тора! (Фільмфільм)|Тора! Тора! Тора!]]» "Іі амерыканскіамэрыканскі «[[Пэрл-Гарбар (фільм)|Пэрл-Гарбар]] "».
== Літаратура ==
| 