Елгава: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д →‎Культура: выпраўленьне спасылкі
шаблён-картка, дапаўненьне
Радок 1:
{{Населены пункт/Латвія
[[Файл:Escut Jelgava.png|міні|Герб Елґавы]]
|Назва = Елгава
'''Елґава''' ({{мова-lv|Jelgava}}, [[Нямецкая мова|па-нямецку]] раней: ''Mitau'') — места ў цэнтральнай Латвіі (край [[Зэмгалэ]], 42 км на поўдзень ад [[Рыга|Рыгі]]) [[Латвія|Латвіі]], сталіца гістарычнага рэґіёну [[Курляндыя|Курляндыі]]. Елґава знаходзіцца на абодвух берагох ракі [[Ліелупэ]] (мінулая нямецкая назва — Аа), на раўніне, якая, верагодна, спарадзіла нямецкую назву (''Mitte der Aue''). Латыская назва ''Jelgava'' хутчэй за ўсё паходзіць ад ліўскага імя «Jelgab» — «нізкае месца».
|Статус = места
|Назва ў родным склоне = Елгавы
|Няпэўная назва =
|Арыгінальная назва = Jelgava
|Герб = Escut Jelgava.png
|Сьцяг = Bandera Jelgava.png
|Гімн =
|Дата заснаваньня =
|Першыя згадкі = 1266
|Статус з = 1573
|Магдэбурскае права =
|Былая назва = Мітава
|Мясцовая назва =
|Рэгіён =
|Край =
|Воласьць =
|Мэр = [[Андрыс Равіньш]]<ref name="Mayor">{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.jelgava.lv/municipality/structure/chairman/|загаловак = The Chairman|фармат = |назва праекту = About self-government|выдавец = Izstrādājis SIA DatorCentrs|дата доступу = 18 траўня 2016|мова = en|камэнтар = }}</ref>
|Плошча = 60
|Крыніца плошчы =
|Вышыня =
|Унутраны падзел =
|Колькасьць насельніцтва = 62811
|Год падліку колькасьці = 2013
|Крыніца колькасьці насельніцтва = <ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 1 ліпеня 2013|url = http://www.pmlp.gov.lv/lv/assets/documents/statistika/IRD_01_07_2013/ISPN_Pasvaldibas_pec_TTB.pdf|загаловак = Iedzīvotāju skaits pašvaldībās pēc nacionālā sastāva|фармат = |назва праекту = |выдавец = Latvijas Republikas Iekšlietu Ministrijas. Pilsonības un Migrācijas Lietu Pārvalde|дата доступу = 18 траўня 2016|мова = lv|камэнтар = }}</ref>
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва =
|Колькасьць насельніцтва аглямэрацыі =
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі =
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі =
|Этнічны склад насельніцтва =
|Год падліку этнічнага складу =
|Нацыянальны склад насельніцтва =
|Год падліку нацыянальнага складу =
|Колькасьць двароў =
|Год падліку колькасьці двароў =
|Паштовыя індэксы = LV-300(1–9); LV-3024; LV-3035
|Тэлефонны код = <small>(+371)</small> 630
|ATVK =
|Выява = Jelgava aerial view.jpg
|Апісаньне выявы =
|Шырата градусаў = 56
|Шырата хвілінаў = 38
|Шырата сэкундаў = 54
|Даўгата градусаў = 23
|Даўгата хвілінаў = 42
|Даўгата сэкундаў = 50
|Пазыцыя подпісу на мапе =
|Водступ подпісу на мапе =
|Commons =
|Сайт = [http://www.jelgava.lv/ www.jelgava.lv]
}}
'''Е́лґава''' ({{мова-lv|{{Праслухаць|Lv-Jelgava.ogg|Jelgava}}}}, {{Мова-de|Mitau}}) — места ў цэнтральнай Латвіі (край [[Зэмгалэ]], 42 км на поўдзень ад [[Рыга|Рыгі]]) [[Латвія|Латвіі]], сталіца гістарычнага рэґіёну [[Курляндыя|Курляндыі]]. Елґава знаходзіцца на абодвух берагох ракі [[Ліелупэ]] (мінулая нямецкая назва — Аа), на раўніне, якая, верагодна, спарадзіла нямецкую назву (''Mitte der Aue''). Латыская назва ''Jelgava'' хутчэй за ўсё паходзіць ад ліўскага імя «Jelgab» — «нізкае месца».
 
Насельніцтва гораду  — 63 тысячы жыхароў (перапіс [[2004]] году), зь якіх амаль палова  — расейскамоўныя. Гэта  — чацьверты па велічыні горад у Латвіі. У Елґаве ёсьць чыгуначны і аўтобусны вакзалы, рачны порт і невялікае лётнішча.
 
За савецкім часам у Елґаве разьмяшчалася некалькі вялікіх цяжкапрамысловых заводаў, у тым ліку ґіґант усесаюзнага значэньня [[Рыская аўтобусная фабрыка|RAF]]. Пасьля здабыцьця Латвіяй незалежнасьці ў [[1990]] годзе ўсе заводы спыніліся, і большая частка насельніцтва засталася бяз працы. З гэтай прычыны нават сёньня Елґава застаецца даволі беднай. Зрэшты, сытуацыя паступова паляпшаецца.
 
== Гісторыя ==
* Елґава была заснаваная ў [[1266]] годзе Конрадам Мандэрнам, вялікім маґістрам [[Ордэн Мечаносцаў|Ордэну Мечаносцаў]].
* у [[1345]]  г. горад упершыню заваяваны [[ліцьвіны|ліцьвінамі]].
* з [[1561]]  г. Елґава была рэзыдэнцыяй Карлядзкіх князёў.
* Елґава была сталіцаю Курляндыі падчас яе ўваходжаньня ў [[Рэч Паспалітая Абодвух Народаў|Рэч Паспалітую]]
* у 27XVII стагодзьдзі горад тройчы захопліваецца [[Швэцыя|швэдамі]]
* у [[1795]]  г. горад далучаны да [[Расейская імпэрыя|Расейскае імпэрыі]] падчас [[Падзелы Рэчы Паспалітай|Падзелаў Рэчы Паспалітай]].
* З [[1920]]  г. Елґава ў складзе [[Латвія|Латвіі]]
 
== Насельніцтва ==
На 1 студзеня 2015 колькасьць насельніцтва складала 61 961 чалавек.
 
{{bar box
|width = 300px
|float = middle
|title = Насельніцтва Елгавы (2013)
|titlebar = #ddd
|bars =
{{bar percent|латышы|red|62,5}}
{{bar percent|маскалі|yellow|22,3}}
{{bar percent|беларусы|violet|5,5}}
{{bar percent|украінцы|blue|2,6}}
{{bar percent|палякі|orange|1,9}}
{{bar percent|цыганы|green|1,5}}
{{bar percent|летувісы|black|1,4}}
{{bar percent|іншыя|purple|2,4}}
}}
 
== Выдатныя мясьціны ==
Большая частка гарадзкой архітэктуры была зьнішчаная падчас Другой Сусьветнай Вайны. Горад адбудоўваўся галоўным чынам у шэрым і танным савецкім стылі, з зусім іншай пляноўкай. Тым ня менш, у Елґаве ўсё роўна ёсьць шмат чаго, на што варта паглядзець. А новыя будынкі плянуюцца ў стылі, які дазволіць гораду вярнуць зьнішчаную саветамі прыгажосьць.
 
На замкавай высьпе (''Pilssala''), якая знаходзіцца паміж Ліэлупэ й Дрыксай, знаходзіўся стары замак курляндзкіх князёў, пабудаваны ў [[1266]]  г., які быў разбураны князем Эрнстам Ёганам Біранам. На тым самым месцы ў 1738—1772  гг. [[Барталямэё Растрэлі]] пабудаваў для яго зімовы палац, цяпер вядомы як Jelgavas Pils  — візытная картка места. На жаль, палац моцна пацярпеў падчас вайны, і ягоныя інтэр’еры аднавіць не ўдалося (захаваўся вядомы летні палац герцаґа Бірана ў Рундалэ). Цяпер там знаходзіцца Латвійская Сельскагаспадарчая Акадэмія.
 
Іншай славутасьцю зьяўляецца нэаклясычны будынак акадэмічнай ґімназыі Academia Petrina, пабудаваным у 1775 годзе архітэктарам Сэвэрынам Енсэнам, названы ў гонар герцаґа Пэтэра Бірана. Цяпер гэта музэй мастацтва.
 
Яшчэ адзін клясычны будынак  — Villa Medem  — прыватная віла, пабудаваная напачатку 19 стагодзьдзя на беразе Дрыксы.
 
Барочная лютэранская царква сьв. Ганны (XVII ст.)  — вядомы сымбаль гораду. Пеўня, што сядзіць на яе шпілі, у Елґаве можна ўбачыць амаль адусюль.
 
Побач з гарадзкой плошчай стаіць будынак лютэранскае царквы Трыадзінства (барока). Раней гэта была першая царква гораду з высокай 75-мэтровай вежай, але яна была разбураная ў часы камунізму. Адбудоўваецца, але вельмі павольна. Каталіцкі касьцёл сьв. Юр’я  — прыгожая чырвоная пабудова, што знаходзіцца недалёка ад цэнтральнага [[паштамт]]у.
 
Галоўным праваслаўным храмам места зьяўляецца сабор сьв. Сымона і Ганны. У 40-х гадох камуністы паспрабавалі ўзарваць будынак, але ён вытрымаў  — на працягу мноства гадоў гэтыя закінутыя руіны змрочна стаялі недалёка ад мястовага цэнтру. У сярэдзіне 1990-х храм быў адбудаваны.
 
У Елґаве захаваўся невялікі раён з брукамі і драўлянымі дамамі 19-га стагодзьдзя, у якіх жылі простыя гараджане.
Радок 36 ⟶ 106:
== Культура ==
З гораду паходзіць гурт [[Prāta Vētra]], удзельнік [[Конкурс песьні Эўрабачаньне|конкурсу песьні Эўрабачаньне]] ў [[Конкурс песьні Эўрабачаньне-2010|2010]] годзе.
 
== Гарады-пабрацімы ==
{|class="wikitable"
|- valign="top"
|
* {{Сьцяг|Эстонія}} [[Пярну]], [[Эстонія]], з 1957
* {{Сьцяг|Летува}} [[Шаўлі]], [[Летува]], з 1960
* {{Сьцяг|Данія}} [[Вайле]], [[Данія]], з 1992
* {{Сьцяг|Рэспубліка Кітай}} [[Сіньінь]], [[Рэспубліка Кітай|Тайвань]], з 2000
* {{Сьцяг|Італія}} [[Алькама]], [[Італія]], з 2002
||
 
* {{Сьцяг|Беларусь}} [[Баранавічы]], [[Беларусь]], з 2003
* {{Сьцяг|Нямеччына}} [[Бэрлін]], Нямеччына, з 2003
* {{Сьцяг|Швэцыя}} [[Хэлефорш]], [[Швэцыя]], з 2004
* {{Сьцяг|Расея}} [[Масква]], [[Расея]], з 2003
* {{Сьцяг|Украіна}} [[Івана-Франкоўск]], [[Украіна]]
||
 
* {{Сьцяг|Швэцыя}} [[Нака]], [[Швэцыя]], з 2004
* {{Сьцяг|Францыя}} [[Руэль-Мальмэзон]], Францыя, з 2006
* {{Сьцяг|Расея}} [[Магадан]], [[Расея]]
* {{Сьцяг|Польшча}} [[Беласток]], [[Польшча]]
* {{Сьцяг|Бразылія}} [[Нова-Адэса]], [[Бразылія]]
 
|}
 
== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}
 
== Вонкавыя спасылкі ==
Радок 42 ⟶ 141:
 
{{Гарады Латвіі}}
{{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Латвіі}}
{{Бібліяінфармацыя}}
 
[[Катэгорыя:ГарадыРэспубліканскія гарады Латвіі]]
[[Катэгорыя:Елгава| ]]
[[Катэгорыя:Сталіцы колішніх дзяржаваў]]
[[Катэгорыя:Порты Балтыйскага мора]]