Мэтал: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д Removing Link GA template (handled by wikidata) |
Knedlik-Pod (гутаркі | унёсак) |
||
Радок 7:
== Фізычныя ўласцівасьці ==
Мэталы вызначаюцца высокай электра- й [[Цеплаправоднасьць|цеплаправоднасьцю]], здольнасьцю адбіваць сьветлавыя хвалі ды
== Хімічныя ўласьцівасьці ==
Агульныя для мэталаў хімічныя ўласьцівасьці абумоўленыя слабой сувязьзю валентных электронаў з [[Атамнае ядро|ядром атама]]: утварэньне дадатна зараджаных іёнаў ([[катыён]]аў), станоўчая [[ступень акісьленьня]] ў [[Складанае рэчыва|злучэньнях]], утварэньне асноўных [[аксід]]аў і [[гідраксід]]аў, выцісканьне [[вадарод]]у з [[Кіслата|кіслотаў]].
Мэталічныя ўласьцівасьці элемэнта праяўляюцца тым яскравей, чым ніжэй ягоная [[электраадмоўнасьць]]. У падгрупах Пэрыядычнай сыстэмы з узрастаньнем атамнага нумару
Мэталы ад [[Літый|літыя]] да [[Натрый|натрыя]] лёгка рэагуюць з [[тлен]]ам на холадзе. Іншыя злучаюцца з тленам толькі пры награваньні, а [[ірыд]], [[плятына]] й [[золата]] з тленам не ўзаемадзейнічаюць. Уласьцівасьці мэталаў характарызуюцца іх месцам у [[Электрахіміны шэраг напружання мэталаў|электрахімічным шэрагу]]. Мэталы ад літыя да натрыя выціскаюць вадарод з [[Вада|вады]] пры [[Нармальныя умовы|нармальных умовах]], а ад [[Магній|магнія]] да [[Таль|талю]] — пры награваньні. Мэталы, якія стаяць у электрахімічным шэрагу перад вадародам, выціскаюць яго з разбаўленых кіслотаў (на холадзе або пры награваньні). Мэталы, якія стаяць у электрахімічным шэрагу пасьля вадароду, раствараюцца толькі ў тленавых кіслотах (канцэнтраваная [[Серная кіслата|серная]] або [[Азотная кіслата|азотная]]), а плятына й золата — толькі ў [[Сумесь|сумесі]] гэтых кіслотаў. Аксіды мэталаў ад літыя да алюмінія ды ад [[лянтан]]а да [[цынк]]а [[Аднаўленьне|аднаўляюцца]] цяжка. Бліжэй да канца электрахімічнага шэрагу схільнасьць да аднаўленьня павялічваецца. Аксіды апошніх у электрахімічным шэрагу мэталаў распадаюцца на мэталы й тлен ужо пры невялікім награваньні.
Ступені акісьленьня непераходных мэталаў: +1 для падгрупы I а; +2 для II a; +1 і +3 для III a; +2 і +4 для IV a; +2, +3 і +5 для V a; — 2, +2, +4, +6 для VI a. У пераходных М.: +1, +2, +3 для падгрупы I б, +2 для II б; +3 для III б; +2, +3, +4 для IV б; +2, +3, +4, +5 для V б; +2, +3, +4, +5, +6 для VI б, +2, +3, +4, +5, +6, +7 для VII б, от +2 до +8 в VIII б. У лантаноідаў: +2, +3 и +4, у актыноідаў — ад +3 да +6. Аксіды мэталаў з малой ступеньню акісьленьня маюць асноўныя
Здольнасьць мэталаў да ўтварэньня злучэньняў і паліморфных пераходаў стварае аснову для атрыманьня шматлікіх [[Стопак|стопкаў]] з разнастайнымі карыснымі ўласьцівасьцямі. Колькасьць вядомых стопкаў перавышае 10 тысячаў.
== Гісторыя ==
Назоў «мэтал» паходзіць ад [[Грэцкая мова|грэцкага]] слова métallon (ад metalléuo — выкапваю, здабываю зь зямлі), якое спачатку азначала копі, руднікі (у [[Герадот]]а, [[5 стагодзьдзе да н. э.]]). У [[Старажытнасьць|
Мэталы й іх стопкі шырока выкарыстоўваюцца ў вытворчасьці, перш за ўсё як канструкцыйны матэрыял.
Радок 28:
Характэрныя ўласьцівасьці мэталаў можна апісаць, сыходзячы зь іх унутранай будовы. Усе яны маюць слабую сувязь электронаў зьнешняга энэргетычнага ўзроўню (іншымі словамі, валентных электронаў) зь ядром. Дзякуючы гэтаму створаная рознасьць патэнцыялаў у правадніку прыводзіць да лавінападобнага руху электронаў (званых электронамі праводнасьці) у крышталічнай краце. Сукупнасьць такіх электронаў часта называюць электронным газам. Уклад у цеплаправоднасьць, апроч электронаў, даюць фаноны (ваганьні краткі). Плястычнасьць можна растлумачыць вялікай колькасьцю структурных дэфэктаў (міжвузлавыя атамы, вакансіі і інш.).
Для больш канкрэтнага апісаньня электронных уласьцівасьцяў мэталаў патрэбна выкарыстоўваць квантавую мэханіку. Ва ўсіх цьвёрдых целах з дастатковай сымэтрыяй узроўні энэргіі электронаў асобных атамаў перакрываюцца і ўтвараюць дазволеныя зоны, прычым зона, утвораная валентнымі электронамі, называецца валентнай зонай. Кволая сувязь валентных электронаў у мэталах прыводзіць да таго, што валентная зона ў мэталах атрымліваецца вельмі шырокай, і ўсіх валентных электронаў не хапае для яе поўнага запаўненьня.
|