Вікіпэдыя

Слонімскі павет: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
дапаўненьне
Радок 58:
}}
'''Сло́німскі паве́т''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Сталіца — [[места]] [[Слонім]].
 
Месты і мястэчкі: [[Бусяж]], [[Быцень]], [[Дзярэчын]], [[Жыровічы]], [[Зьдзецел]], [[Зьдзітава (Спораўскі сельсавет)|Зьдзітаў]], [[Івацэвічы]], [[Косава (горад)|Косаў]], [[Ружаны]].
 
== Сымболіка ==
[[Файл:Słonim, Pahonia. Слонім, Пагоня (1747).jpg|міні|250пкс|Павятовая харугва, ужываная ў [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]]]]
Павятовая харугва была чырвонага колеру з выяваю [[Пагоня|Пагоні]] ў цэнтры<ref>[[Вячаслаў Насевіч]]. Слонімскі павет // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 340.</ref>.▼
 
▲Павятовая харугва была чырвонага колеру з выяваю [[Пагоня|Пагоні]] ў цэнтры<ref>[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]]. Слонімскі павет // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 340.</ref>.
 
Мескія гербы мелі [[Герб Жыровічаў|Жыровічы]], [[Герб Ружанаў|Ружаны]] і [[Герб Слоніма|Слонім]].
 
== Гісторыя ==
У [[1413]] папярэднік Слонімскага павету — аднайменнае намесьніцтва — увайшло ў склад [[Троцкае ваяводзтва|Троцкага ваяводзтва]]<ref>[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]]. Слонімскі павет // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 586.</ref>.
 
Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай ([[1565]]—[[1566]]) павет атрымаў акрэсьленыя межы і ўвайшоў у склад Наваградзкага ваяводзтва. У [[XVI стагодзьдзе|XVI ст.]] на Слонімшчыне пачаў дзейнічаць Жыровіцкі манастыр базылянаў.
Радок 71 ⟶ 73:
У выніку [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|Трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1795]]) тэрыторыя павету апынулася ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]].
 
== ДэмаграфіяГеаграфія ==
[[Файл:Słonim, Pahonia. Слонім, Пагоня (1747XVIII).jpg|міні140px|250пксзначак|Павятоваязьлева|Знак харугва,Слонімская ужыванаяпаштовай ў [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]]станцыі]]
 
На поўначы межаваў з [[Гарадзенскі павет|Гарадзенскім паветам]] [[Троцкае ваяводзтва|Троцкага ваяводзтва]] і [[Лідзкі павет|Лідзкім паветам]] [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага ваяводзтва]], на ўсходзе — з [[Наваградзкі павет|Наваградзкім паветам]] [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкага ваяводзтва]], на поўдні — зь [[Пінскі павет|Пінскім]] і [[Берасьцейскі павет|Берасьцейскім]] паветамі [[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейскага ваяводзтва]], на захадзе — з [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавыскім паветам]] Наваградзкага ваяводзтва.
У сяр. [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]] налічваў 11 022 [[Дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]]. Паводле сучасных падлікаў, да [[Вайна 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовай вайны]] ([[1654]]—[[1667]]) колькасьць насельніцтва складала каля 77 тыс. чал., па вайне яно скарацілася да 63 тыс. чал.<ref>[http://jivebelarus.net/history/gistografia/unknown-war-1654-1667.html?page=14#lnk13 Насельніцтва Беларусі ў сярэдзіне ХVІІ ст. па паветах] // {{Літаратура/Невядомая вайна: 1654—1667|к}}</ref>▼
 
Мяжа з [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавыскім паветам]] ішла ракою [[Зальвянка]], з [[Наваградзкі павет|Наваградзкім]]  — сьпярша праходзіла ракою [[Моўчадзь (рака)|Моўчадзь]], далей праставала да [[Пінскі павет|Пінскага павету]] паміж [[Сталавічы|Сталавічамі]], [[Палонка (Берасьцейская вобласьць)|Палонкай]], [[Уславічы|Уславічамі]] з аднаго боку і [[Бусяж]]ам, [[Быцень|Быценем]] і Слонімам зь іншага<ref name="sg">[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Powiat słonimski // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|5}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/340 340].</ref>.▼
Паводле люстрацыі [[1775]] року налічваў 11 803 [[дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]].▼
 
== Геаграфія ==
▲Мяжа з [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавыскім паветам]] ішла ракою [[Зальвянка]], з [[Наваградзкі павет|Наваградзкім]] — сьпярша праходзіла ракою [[Моўчадзь (рака)|Моўчадзь]], далей праставала да [[Пінскі павет|Пінскага павету]] паміж [[Сталавічы|Сталавічамі]], [[Палонка (Берасьцейская вобласьць)|Палонкай]], [[Уславічы|Уславічамі]] з аднаго боку і [[Бусяж]]ам, [[Быцень|Быценем]] і Слонімам зь іншага<ref name="sg">Powiat słonimski // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|5}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/340 340].</ref>.
 
У склад Слонімскага павету ўваходзіла тэрыторыя [[Слонімскае староства|Слонімскага гродавага]], [[Моўчадзкае староства|Моўчадзкага]], [[Зьдзітаўскае староства|Зьдзітаўскага]] і [[Сакалоўскае староства|Сакалоўскага]] старостваў (дзяржаўных воласьцяў), а таксама прылеглыя прыватнаўласьніцкія маёнткі.
 
На тэрыторыі павету знаходзіліся месты і мястэчкі: [[Азярніца]], [[Бусяж]], [[Быцень]], [[Бялавічы]], [[Вензавец|Вязавец]], [[Дзярэчын]], [[Жыровічы]], [[Зьдзецел]], [[Зьдзітава (Спораўскі сельсавет)|Зьдзітаў]], [[Івацэвічы]], [[Казлоўшчына]], [[Косава (горад)|Косаў]], [[Луконіца]], [[Моўчадзь]], [[Палонка]], [[Раготна]], [[Ружаны]], [[Саколаў]], [[Слонім]]. Магдэбурскае права мелі [[Жыровічы]] ([[1652]]), [[Ружаны]] ([[30 чэрвеня|30.06]].[[1637]]) і [[Слонім]] ([[20 студзеня|20.01]].[[1532]]).
 
== Дэмаграфія ==
[[Файл:Žyrovičy. Жыровічы (1879).jpg|значак|Панарама Жыровічаў]]
 
▲У сяр.сярэдзіне [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]] налічваў 11 022 [[Дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]]. Паводле сучасных падлікаў, да [[Вайна 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовайвайны Маскоўскай дзяржавы вайныз Рэччу Паспалітай]] ([[1654]]—[[1667]]) колькасьць насельніцтва складала каля 77 тыс. чал., па вайне яно скарацілася да 63 тыс. чал.<ref>[http://jivebelarus.net/history/gistografia/unknown-war-1654-1667.html?page=14#lnk13 Насельніцтва Беларусі ў сярэдзіне ХVІІ ст. па паветах] // {{Літаратура/Невядомая вайна: 1654—1667|к}}</ref>
 
▲Паводле люстрацыіНа [[1775]] рокупавет налічваў 11 803 [[дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]].
 
== Ураднікі ==
{{Асноўны артыкул|Старосты слонімскія}}
 
[[Павятовы соймік]] праходзіў у Слоніме, тамака ж месьціліся [[падкаморскі суд|падкаморскі]], [[земскі суд|земскі]] і [[гродзкі суд]]ы. МясцоваяСлонімская шляхта абірала двух [[Пасол соймавы|паслоў]] на [[Вальны сойм]] і двух дэпутатаў на [[Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Галоўны Трыбунал]].
 
На [[Гарадзенскі Сойм (1793)|Гарадзенскім сойме]] [[12 студзеня]] [[1793]] дзеля павелічэньня колькасьці сэнатараў ад [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛВялікага Княства Літоўскага]] быў намінаванынамінавалі [[кашталян]]а слонімскіслонімскага шляхам павышэньня да кашталянскай годнасьці мясцовага [[маршалак павятовы|павятовага маршалка]], якім на той момант быў [[Ян Казімер Макавецкі]]. [[24 студзеня|24.1]].[[1793]] ён прысягнуў у [[Горадня|Горадні]] і атрымаў прывілей [[26 кастрычніка|26.10]].[[1793]], але ўжо ў сьнежні таго ж году новая адміністрацыйна-тэрытарыяльная рэформа [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] скасавала слонімскую кашталянію. У выніку, [[кашталян]] слонімскі захаваў свой тытул, але ўжо ня меў сэнатарскіх паўнамоцтваў.
 
== Архітэктура ==
=== Сакральная архітэктура ===
На тэрыторыі Слонімшчыны склалася даўняя традыцыя драўлянага дойлідзтва. У [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]] у тутэйшую мураваную архітэктуру прыйшла стылістыка [[барока]], у [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]] — [[Віленскае барока|віленскага барока]] і [[клясыцызм]]у.
 
Радок 102 ⟶ 111:
Царква Ўсекнавеньня Сакалова 1.jpg|Царква Ўсекнавеньня, Саколаў
Jahlevičy. Яглевічы (XX).jpg|Царква, Яглевічы
</gallery></center>
 
<center><gallery caption="Помнікі архітэктуры [[віленскае барока|віленскага барока]]" widths=150 heights=150 perrow="4">
St Andrew's Church, Slonim.jpg|Андрэеўскі касьцёл, Слонім
Słonim, Rynkavaja. Слонім, Рынкавая (1922).jpg|Брама кляштару бэрнардынаў, Слонім
Busiaž. Бусяж (4.04.2011).jpg|Прачысьценская царква, Бусяж
Bycień. Быцень (XX).jpg|Царква Сьвятога Язафата, Быцень
Жыровічы, Крыжаўзьдзьвіжанская царква 1.jpg|Крыжаўзьвіжанская царква, Жыровічы
Жыровічы, Богаяўленская царква 1.jpg|Богаяўленская царква, Жыровічы
Ździecieł. Зьдзецел (6.06.2010).jpg|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі, Зьдзецел
Kotčyn. Котчын (1930).jpg|Касьцёл, Котчын
</gallery></center>
 
=== Грамадзянская архітэктура ===
<center><gallery caption="Помнікі грамадзянскай архітэктуры" widths=150 heights=150 perrow="4">
Słonim, Opernaja. Слонім, Опэрная (1800).jpg|Тэатар Агінскіх у Слоніме
Dziarečyn, Sapieha. Дзярэчын, Сапега (XX).jpg|Палац Сапегаў, Дзярэчын
Ździecieł, Radzivił. Зьдзецел, Радзівіл (1871).jpg|Палац Радзівілаў, Зьдзецел
Ivacevičy, Jundził. Івацэвічы, Юндзіл (XX).jpg|Палац Юндзілаў, Івацэвічы
Kosaŭ, Maračoŭščyna. Косаў, Марачоўшчына (N. Orda, 1875).jpg|Сядзіба Касьцюшкаў, Марачоўшчына
Ružanskaja ratuša. Ружанская ратуша (XVIII).jpg|[[Ружанская ратуша|Ратуша]], Ружаны
Ružany, Sapieha. Ружаны, Сапега (N. Orda, 1875).jpg|Палац Сапегаў, Ружаны
Kosaŭ, Sapieha. Косаў, Сапега (1930).jpg|Палац Сапегаў, Косаў
</gallery></center>
 
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Слонімскі_павет»