Гарадная: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д Bot: Parsoid bug phab:T107675
Карэктаваньне пачатковых зьвестак як недакладных
Радок 57:
 
== Гісторыя ==
Першы пісьмовы ўспамін пра Гарадную датуецца [[1448]] годам. Ад часоў заснаваньня мясьціна набыла вядомасьць цэнтру традыцыйнай ганчарнай вытворчасьці. У [[1527]] годзе [[крымскія татары]] спалілі паселішча, частку жыхароў узялі ў няволю.
 
[[Файл:Haradnaja. Гарадная (1792).jpg|міні|зьлева|160пкс|Мескі герб з прывілею [[1792]]]]
 
[[30 студзеня]] [[1592]] року пісар Пінскага замку [[Флярыян Маркоўскі]] заснаваў новаекаралеўскае паселішчамястэчка Гарадную. Падзея апісаная ў лісьце вялікага князя і караля Жыґімонта Вазы да пінскага маршалка Пятра Дастаеўскага: «...''то пак дэй в року прошлом тысэча пітсот дэвятьдэсят втором, місяца гэнвара трыдцатого дня пысар вэрносты твоее замку волосты Пінское Флёрыян Марковскі нэ вэдаты еслы за росказанем вэрносты твоее альбо сам свавольнэ собравшы нэмало подданых нашых волосты Пінское староства вэрносты твоее з розных сэл, а мэновытэ: з сэла Нэчатова, з сэла Жовкіня, з сэла Ласіцка і з іншых сэл...''<ref>Vilniaus universiteto bibliotekos katalogas, Šifras: F5-F114-30855. Zygmunt Tretij Boźeju Myłostiu Korol Polski, Wełyki Kniaz Litows. ...</ref>''».'' Напярэдадні новага заснаваньня прывілеем [[11 чэрвеня]] [[1579]]<ref name="Цітоў">Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў. Менск, 1998. С. 144.</ref> [[Стэфан Баторы|Сьцяпан Батура]] надаў Гарадной [[Магдэбурскае права]], якое было ўзноўленае [[Міхал Вішнявецкі|Міхалам Вішнявецкім]] [[5 лістапада]] [[1670]], пацьверджанае канфірмацыйнымі прывілеямі вялікіх князёў літоўскіх [[Ян Сабескі|Яна Сабескага]] 1 сакавіка [[1677]], [[Аўгуст Сас|Аўгуста Саса]] 4 студзеня [[1759]]<ref>Стрэнкоўскі С.П. Гарадское самакіраванне на тэрыторыі Беларусі (канец XIV-XVIII ст.), частка II. Мінск, 2013. С. 70.</ref> і [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]] [[30 сьнежня]] [[1773]]<ref name=":0">Валер Кісель. Мястэчка Гарадная: ад майдэборыі да сельсавету // ARCHE Пачатак. 2013, №4. С. 308-311.</ref>.
У 1527—1592 Гарадное не існавала, што ўскосна пацьвярджаюць падрабязныя апісаньні Пінскага павету, складзеныя ў 1550—1560-х пінскімі старастамі [[Станіслаў Хвальчэўскі|Станіславам Хвальчэўскім]] і [[Лаўрын Война|Лаўрынам Войнам]], а таксама мсьцібогаўскім старастам [[Рыгор Валовіч (?—1577)|Рыгорам Валовічам]]. На месцы Гарадное адзначаецца ўрочышча Гарадышча (цяпер Замкавішча) на востраве Гарадным пасярод балота [[Марочнае|Марочнага]].
 
У [[1648]] падчас [[Паўстаньне Хмяльніцкага|паўстаньня Хмяльніцкага]] частка гарадэнцаў далучаецца да казацкага [[Антон Нябаба|палкоўніка Нябабы]]<ref name="ReferenceA">Horodna // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} S. 138.</ref>. Войскі [[Януш Радзівіл|Януша Радзівіла]] пакаралі<ref>Бантышъ-Каменскій Д.Н. Исторія Малой Россіи. Ч. 1. Москва, 1830. С. 273.</ref> паказачаных мяшчан у часе маршу з [[Нобель|Нобелю]] на [[Тураў]] у лютым [[1649]]<ref>Бярнацкі В. Паўстаньне Хмяльніцкага. Ваенныя дзеяньні ў Літве ў 1648-1649 гг. // ARCHE Пачатак, 2008, №1-2. С. 109.</ref>. Усьнежні [[1654|1653]] Гарадная зноў зьнішчаецца татарамі, пра што сьведчыць гарадэнскі войт Самойла Васьковіч у прысязе, складзенай [[9 верасьня]] [[1654]] <ref name=":0" />. У палон выведзена каля 700 жыхароў<ref name="ReferenceB">Гарадная // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 476.</ref>, у полымі гінуць дакумэнты Магдэбурскага права, пра што згадваецца ў прывілеі 1670 року<ref name=":1" />. У 1664—1665 у мястэчку Гарадной [[Кігіраўскае войтаўства|Кігіраўскага войтаўства]] [[Пінскі павет|Пінскага павету]] на пастоі разьмяшчаўся драґунскі полк Кальштына<ref>Акты издаваемые Виленскою коммисіею для разбора древних актовъ. Т. 34. Вильна, 1909. С. 378-380.</ref>.
[[30 студзеня]] [[1592]] року пісар Пінскага замку [[Флярыян Маркоўскі]] заснаваў новае паселішча. Падзея апісаная ў лісьце вялікага князя і караля Жыґімонта Вазы да пінскага маршалка Пятра Дастаеўскага: «...''то пак дэй в року прошлом тысэча пітсот дэвятьдэсят втором, місяца гэнвара трыдцатого дня пысар вэрносты твоее замку волосты Пінское Флёрыян Марковскі нэ вэдаты еслы за росказанем вэрносты твоее альбо сам свавольнэ собравшы нэмало подданых нашых волосты Пінское староства вэрносты твоее з розных сэл, а мэновытэ: з сэла Нэчатова, з сэла Жовкіня, з сэла Ласіцка і з іншых сэл...''<ref>Vilniaus universiteto bibliotekos katalogas, Šifras: F5-F114-30855. Zygmunt Tretij Boźeju Myłostiu Korol Polski, Wełyki Kniaz Litows. ...</ref>''».'' Напярэдадні новага заснаваньня прывілеем [[11 чэрвеня]] [[1579]]<ref name="Цітоў">Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў. Менск, 1998. С. 144.</ref> [[Стэфан Баторы|Сьцяпан Батура]] надаў Гарадной [[Магдэбурскае права]], якое было ўзноўленае [[Міхал Вішнявецкі|Міхалам Вішнявецкім]] [[5 лістапада]] [[1670]], пацьверджанае канфірмацыйнымі прывілеямі вялікіх князёў літоўскіх [[Ян Сабескі|Яна Сабескага]] 1 сакавіка [[1677]], [[Аўгуст Сас|Аўгуста Саса]] 4 студзеня [[1759]]<ref>Стрэнкоўскі С.П. Гарадское самакіраванне на тэрыторыі Беларусі (канец XIV-XVIII ст.), частка II. Мінск, 2013. С. 70.</ref> і [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]] [[30 сьнежня]] [[1773]]<ref name=":0">Валер Кісель. Мястэчка Гарадная: ад майдэборыі да сельсавету // ARCHE Пачатак. 2013, №4. С. 308-311.</ref>.
 
У [[1648]] падчас [[Паўстаньне Хмяльніцкага|паўстаньня Хмяльніцкага]] частка гарадэнцаў далучаецца да казацкага [[Антон Нябаба|палкоўніка Нябабы]]<ref name="ReferenceA">Horodna // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} S. 138.</ref>. Войскі [[Януш Радзівіл|Януша Радзівіла]] пакаралі<ref>Бантышъ-Каменскій Д.Н. Исторія Малой Россіи. Ч. 1. Москва, 1830. С. 273.</ref> паказачаных мяшчан у часе маршу з [[Нобель|Нобелю]] на [[Тураў]] у лютым [[1649]]<ref>Бярнацкі В. Паўстаньне Хмяльніцкага. Ваенныя дзеяньні ў Літве ў 1648-1649 гг. // ARCHE Пачатак, 2008, №1-2. С. 109.</ref>. У [[1654|1653]] Гарадная зноў зьнішчаецца татарамі, пра што сьведчыць гарадэнскі войт Самойла Васьковіч у прысязе, складзенай [[9 верасьня]] [[1654]] <ref name=":0" />. У палон выведзена каля 700 жыхароў<ref name="ReferenceB">Гарадная // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 476.</ref>, у полымі гінуць дакумэнты Магдэбурскага права, пра што згадваецца ў прывілеі 1670 року<ref name=":1" />. У 1664—1665 у мястэчку Гарадной [[Кігіраўскае войтаўства|Кігіраўскага войтаўства]] [[Пінскі павет|Пінскага павету]] на пастоі разьмяшчаўся драґунскі полк Кальштына<ref>Акты издаваемые Виленскою коммисіею для разбора древних актовъ. Т. 34. Вильна, 1909. С. 378-380.</ref>.
 
Паводле прывілею [[1670]] «...''мяшчане нашыя гарадэнскія войта, бурмістраў, радцаў, лаўнікаў або рымскае, або таксама грэцкае рэлігій, якія ёсьць у Вуніі Сьвятой, раз у тры леты сярод сваіх абіраючы, і якія ў тамтэйшым магістраце засеўшы, усялякія справы, як крымінальныя, гэтак і іншыя ўсялякія запісамі, облігамі, зарукамі, ці іншаю якою назваю названымі, пад суд свой майдэборскі падлеглыя...''». Апэляваць гарадэнцы маглі да пінскага старасты. У крайнім разе была магчымасьць зьвяртацца і ў каралеўскі суд. Жыхары места мелі права «''...солад, мёд, піва, гарэлку не адно на сваю ўласную патрэбу, але і на шынковы продаж рабіць, з выплатай чопавага, да скарбу Вялікага Княства Літоўскага прыналежнага...''<ref name=":1">Валер Кісель. [http://horodno.blogspot.com/2014/03/pryvilej-1670.html 1670. Прывілей Гарадной на магдэбургскае права]</ref>»
Радок 89 ⟶ 86:
 
== Насельніцтва ==
* '''[[XIX стагодзьдзе]]''': [[1880]] — 1012 чал.<ref name="ReferenceA">Horodna // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|1}} S. 138.</ref>; [[1897]] — 2291 чал.<ref>Населенныя места Россійской имперіи в 500 и более жителей с указаніемъ всего налічнаго в нихъ населенія и числа жителей преобладающихъ вероисповеданій по даннымъ всеобщей переписи населенія 1897 г. Санкт-Петербургъ, 1905. С. 105.</ref>
* '''[[XX стагодзьдзе]]''': [[1921]] — 2597 чал.<ref>Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Województwo Poleskie. T. VIII. Warszawa, 1924. S. 34.</ref>; [[1939]] — 3874 чал.<ref name="Гарады і вёскі">{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|4-2к}} С. 575.</ref>; [[1941]] (перад вайною) — 1820 чал.<ref>Памяць. Столінскі раён. Мінск, 2003. С. 609</ref>; [[1959]] — 1540 чал.<ref name="Гарады і вёскі" />; [[1970]] — 1965 чал.<ref>Гарадная // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 477.</ref>; [[1993]] — 1587 чал.<ref name="ReferenceB"/>
* '''[[XXI стагодзьдзе]]''': [[2009]] — 1038 чал.<ref>Городная // Регионы Беларуси. Т.1. Брестская область. Кн.2. Минск, 2010</ref>