Валдас Адамкус: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
афармленьне
дапаўненьне
Радок 1:
{{Палітык
|пасада = прэзыдэнт [[Летува|Летувы]]
|пачатак_тэрміну = 12 ліпеня 2004
|канец_тэрміну = 12 ліпеня 2009
|прэм’ер-міністар = [[Зыгмантас Бальчыціс]] (2006)</br>[[Гедымінас Кіркілас]] (2006-2008)<br/>[[Андрус Кубілюс]] (2008-2009)
|папярэднік = Артурас Паўлаўскас (в.а.)
|наступнік = Даля Грыбаўскайце
|узнагароды = {{Блёк узнагародаў|{{Ордэн князя Яраслава Мудрага I ступені}}|{{Ордэн Белага арла}}|{{Ордэн заслугаў pro Merito Melitensi (цывільны)}}|{{Ордэн падвойнага Белага Крыжа I ступені}}|{{Ордэн Бані}}|{{Ордэн «За заслугі» I ступені (Украіна)}}}}
}}
[[Файл:Valdas Adamkus.2007.jpg|міні|Валдас Адамкус]]
'''Ва́лдас Ада́мкус''' ({{Мова-lt|Valdas Adamkus}}; {{Нарадзіўся|3|11|1926}}, [[Коўна]]) — летувіскі палітык, прэзыдэнт [[Летува|Летувы]] з [[26 лютага]] [[1998]] да [[25 лютага]] [[2003]] і з [[12 ліпеня]] [[2004]] да [[12 ліпеня]] [[2009]]. Нарадзіўся 3 лістапада 2016 году ў Коўне. Падчас Другой сусьветнай вайны удзельнічаў у руху супраціву. Падчас Нацысцкай акупацыі выдаваў падпольную газэту. Пасьля вяртаньня Саветаў працягнуў барацьбу супраць іх. У ліпені 1944 году з бацькамі зьехаў у Нямеччыну, дзе наведваў лекцыі на факультэце прыродазнаўчых навук [[Мюнхэнскі ўнівэрсытэт Людвіга-Максыміліяна|Мюнхэнскага ўнівэрсытэту Людвіга-Максыміліяна]]. У 1948 годзе заваяваў два залатыя і два срэбныя мэдалі на Алімпійскіх гульнях сярод падняволеных нацый. У 1949 годзе разам зь сям’ёй эміграваў у ЗША. Пасяліўся ў летувіскай абшчыне ў [[Чыкага]] і спачатку працаваў рабочым на аўтазаводзе. У 1951 годзе ажаніўся з Альмай Нутаўрайтэ (Alma Nutautaitė). У 1960 годзе скончыў Ілінойскі інстытут тэхналёгій па спэцыяльнасьці будаўніцтва. У 1950-я — 1960-я быў актыўным дзеячам эмігранцкай палітыкі. Ад 1958 да 1965 году быў намесьнікам старшыні летувіскай эмігранцкай арганізацыі Santara-Šviesa. У 1967 годзе абраны старшынём гэтай арганізацыі. Падчас свайго жыцьця ў ЗША быў актывістам акцый пратэсту супраць акупацыі Летувы, ініцыяваў збор подпісаў пад шэрагам пэтыцый. У 1970 годзе пачаў працаваць у Фэдэральнай Агенцыі ЗША па абароне навакольнага асяродзьдзя ({{Мова-en|Environment Protection Agency|скарочана}}), якая тады адчынілася. Спачатку ўзначальваў цэнтар дасьледаваньня навакольнага асяродзьдзя. У 1971 г. абраны намесьнікам старшыні па Сярэднім Захадзе ЗША, праз 10 гадоў стаў старшынём па гэтым рэгіёне. Сярод ягоных дасягненьняў падчас гэтай працы было паляпшэньне якасьці вады ў [[Вялікія азёры|Вялікіх азёрах]]. Таксама дапамагаў у вырашэньні праблем навакольнага асяродзьдзя ва Ўсходняй Эўропе, рабіў кансультатыўныя і іншыя паслугі. На момант свайго звальненьня з Агенцыі па абароне навакольнага асяродзьдзя ў 1997 годзе працаваў там даўжэй за ўсіх кіраўнікоў.
'''Ва́лдас Ада́мкус''' ({{Мова-lt|Valdas Adamkus}}; [[3 лістапада]] [[1926]], [[Коўна]]) — летувіскі палітык, прэзыдэнт [[Летува|Летувы]] з [[26 лютага]] [[1998]] да [[25 лютага]] [[2003]] і з [[12 ліпеня]] [[2004]] да [[12 ліпеня]] [[2009]].
 
У 1997 годзе аб’явіў пра свой намер вярнуцца ў Летуву, атрымаць летувіскае грамадзянства і балятавацца ў прэзыдэнты. Не ўсе летувісы прынялі гэтую заяву прыязна. Іншыя ўспрынялі яго як сына летувіскай зямлі, які вяртаўся дадому. Ён атрымаў паразу ў першым туры выбараў прэзыдэнта Летувы, які адбыўся напрыканцы 1997 году. Але ў другім туры, які адбыўся 4 студзеня 1998 году, ён перамог зь перавагай менш за 1 адсотак. Заступіў на пасаду 26 лютага 1998 году. Ён выступаў за далучэньне Летувы да [[НАТО]] і [[Эўразьвяз]]у, але адначасова працаваў над зьмягчэньнем напружанасьці з Расеяй і ўсталяваньня сяброўскіх стасункаў з астатнімі суседзямі Летувы. Ён сутыкнуўся з далейшымі складанасьцямі пост-савецкай эканомікі, але здолеў павялічыць эканамічны рост і паменшыць беспрацоўе. У 2003 годзе Адамкус не быў пераабраны, атрымаўшы паразу ад [[Раландас Паксас|Раландаса Паксаса]]. Стаў [[Амбасадар добрай волі|амбасадарам добрай волі]] ЮНЭСКА. На пазачарговых выбарах у 2004 годзе пасьля імпічмэнту Паксаса быў пераабраны прэзыдэнтам Летувы.
 
== Узнагароды ==
# Вялікі Крыж Ордэна Ісьляндзкага Сокала, 1998
# Вялікі Крыж Ордэна Сьвятога Олафа, Нарвэгія, 1998
# Ордэн князя Яраслава Мудрага I ступені, Украіна, 1998
# Ордэн Крыжа зямлі Марыі, Эстонія, 1999
# Кавалер Вялікага крыжа Грэчаскага ордэна збавіцеля, 1999
# Рыцар ордэна «За заслугі перад Італьянскай Рэспублікай», 1999
# [[Ордэн Белага арла]], Польшча, 1999
# Кавалер pro Merito Melitensi, Мальта, 1999
# Кавалер ордэна Заслугаў, Вугоршчына, 1999
# Вялікі Крыж Ордэна Сяброўства, Казахстан, 2000
# Кавалер ордэна Трох Зорак, Латвія, 2001
# Кавалер Вялікага Крыжа [[Ордэн Ганаровага легіёну|Ордэна Ганаровага легіёну]], Францыя, 2001
# Кавалер ордэна Зоркі Румыніі, 2001
# Ордэн Сьв. Мясропа Маштоца, Армэнія, 2002
# Вялікі Крыж Ордэна Белай Ружы з Зоркай, Фінляндыя, 2002
# Ордэн «За Асаблівыя заслугі», Узбэкістан, 2002
# Кавалер ордэна Вітаўта Вялікага, Летува, 2003
# Ордэн Белай Зоркі з ланцугом, Эстонія, 2004
# Кавалер Ордэна Ізабэлы Каталічкі з ланцугом, Каралеўства Гішпанія, 2005
# Вялікі Крыж Асаблівай ступені Ордэну «За заслугі», Нямеччына, 2005
# [[Ордэн падвойнага Белага крыжа]] I ступені, Славаччына, 2005
# Вялікі Крыж Ордэна Леапольда I, Каралеўства Бэльгія, 2006
# Вялікі Крыж з Ланцугом Ордэна Заслугаў Рэспублікі Вугоршчына, 2006
# Ордэн Бані, Вялікабрытанія, 2006
# Ордэн «За заслугі» I ступені, Украіна, 2006
# Ордэн «Маці Тэрэза», Альбанія, 2007
# Вялікая стужка Найвышэйшага Ордэна Хрызантэмы, Японія, 2007
# Вялікі Ланцуг Ордэна Інфанта Дона Энрыке, Партугалія, 2007
# Ордэн Перамогі імя Сьв. Георгія, Грузія, 2007
# Вялікі Крыж Ордэна Нідэрляндзкага ільва, 2008
# Ланцуг Ордэна Заслугаў, Рэспубліка Чылі, 2008
# Вялікая Зорка Ганаровага знаку «За заслугі перад Аўстрыйскай Рэспублікай», 2009
# Ордэн «Стара планіна», Рэспубліка Баўгарыя, 2009
# Вялікі Крыж [[Ордэн адраджэньня Польшчы|Ордэна адраджэньня Польшчы]], Рэспубліка Польшча, 2009
# Ордэн Свабоды, Украіна, 2009
 
== Званьні ганаровага доктара ==
# [[Віленскі ўнівэрсытэт]], 1989
# Indiana St. Joseph's College, ЗША, 1991
# Northwestern University, ЗША, 1994
# Kauno technologijos universitetas, 1998
# The Catholic University of America, ЗША, 1998
# Aleksandro Stulginskio universitetas, 1999
# Ілінойскі інстытут тэхналёгій, ЗША, 1999
# Инновациялық Еуразия университеті, Казахстан, 2000
# DePaul University, ЗША, 2001
# Mykolo Romerio universitetas, 2001
# Vytauto Didžiojo universitetas, 2002
# Lietuvos sporto universitetas, 2004
# Ерэванскі дзяржаўны ўнівэрсытэт, Армэнія, 2006
# Бакінскі дзяржаўны ўнівэрсытэт, Азэрбайджан, 2006
# University of Notre Dame, ЗША, 2007
# Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Польшча, 2007
# [[Талінскі ўнівэрсытэт]], Эстонія, 2008
# Унівэрсытэт Чылі, 2008
# Доктар honoris causa Люблінскага Каталіцкага Ўнівэрсытэту Яна Паўла II, Польшча, 2009
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [http://www.youtube.com/spaudostarnyba Канал Валдаса Адамкуса на www.youtube.com]
* Valdas Adamkus. (2016). In Encyclopædia Britannica. Retrieved from http://www.britannica.com/biography/Valdas-Adamkus
* [http://www.adamkus.lt/en/family/biography.html President of the Republic of Lithuania]{{ref-en}}
 
{{Прэзыдэнты Летувы}}
 
{{Накід:Палітык}}
 
{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Адамкус, Валдас}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 3 лістапада]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1926 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Коўне]]
[[Катэгорыя:Прэзыдэнты Летувы]]
Радок 18 ⟶ 87:
[[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Вітаўта Вялікага]]
[[Катэгорыя:Дактары honoris causa Люблінскага Каталіцкага Ўнівэрсытэту Яна Паўла II]]
[[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Заслугаў (Вугоршчына)]]
[[Катэгорыя:Кавалеры Вялікага Крыжа ордэна Ганаровага легіёна]]
[[Катэгорыя:Кавалеры ордэна Зоркі Румыніі]]