Кроў: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д Removing Link FA template (handled by wikidata)
– выдалены файл
Радок 1:
{{Іншыя значэньні|Кроў (неадназначнасьць)}}
'''Кроў''' — вадкая [[біялягічная тканка|тканка]], [[сэрцава-судзінная сыстэма|сэрцава-судзіннай сыстэмы]] [[хрыбетныя|хрыбетных]] [[жывёлы|жывёлаў]], у тым ліку [[чалавек]]а. Складаецца з [[плазма крыві|плазмы]], эрытрацытаў, лейкацытаў і трамбацытаў. Цыркулюе па замкнутай сыстэме [[крывяносныя судзіны|судзінаў]] пад узьдзеяньнем сілы рытмічна скарачальнага [[сэрца]] і непасрэдна зь іншымі тканкамі цела не перадаецца. Ва ўсіх хрыбетных кроў мае чырвоны колер (ад ярка- да цёмна-чырвонага), якім яна абавязаная [[гемаглябін]]у, які ўтрымліваецца ў спэцыялізаваных вузах, эрытрацытах. У некаторых малюскаў і чэлясаногіх[[суставаногія|суставаногіх]] кроў блакітнага колеру дзякуючы гемацыяніну[[гемацыянін]]у.
[[Файл:Blood smear.jpg|300px|thumb|right|Размаз чалавечае крыві:<br />a – эрытрацыты; b – нэўтрафільныя грануляцыты;<br />c – эазінафільныя грануляцыты; d – лімфацыты.]]
'''Кроў''' — вадкая [[біялягічная тканка|тканка]], [[сэрцава-судзінная сыстэма|сэрцава-судзіннай сыстэмы]] [[хрыбетныя|хрыбетных]] [[жывёлы|жывёлаў]], у тым ліку [[чалавек]]а. Складаецца з [[плазма крыві|плазмы]], эрытрацытаў, лейкацытаў і трамбацытаў. Цыркулюе па замкнутай сыстэме [[крывяносныя судзіны|судзінаў]] пад узьдзеяньнем сілы рытмічна скарачальнага [[сэрца]] і непасрэдна зь іншымі тканкамі цела не перадаецца. Ва ўсіх хрыбетных кроў мае чырвоны колер (ад ярка- да цёмна-чырвонага), якім яна абавязаная [[гемаглябін]]у, які ўтрымліваецца ў спэцыялізаваных вузах, эрытрацытах. У некаторых малюскаў і чэлясаногіх кроў блакітнага колеру дзякуючы гемацыяніну.
 
== Склад крыві ==
 
Кроў складаецца з двух асноўных [[кампанэнты крыві|кампанэнтаў]] — [[плазма крыві|плазмы]] і ўзважаных у ёй [[формавыя складнікі крыві|формавых складнікаў]]. У дарослага чалавека формавыя складнікі крыві складаюць каля 40—48 %, а плазма — 52—60 %. Гэткая суадносіна мае назву — гематакрытная лічба (ад {{мова-grc|αἷμα|скарочана}} — кроў, {{мова-grc|κριτός|скарочана}} — паказальнік). Кроў таксама падразьдзяляецца кроў, якая знаходзіцца ў рэчышчы судзінаў — так званая пэрыфэрычная кроў, і кроў, якая знаходзіцца ў крывятворных органах і сэрцы.
 
Радок 10 ⟶ 8:
 
Формавыя складнікі крыві прадстаўленыя эрытрацытамі, трамбацытамі і лейкацытамі:
[[Файл:Giant_platelets.JPG|thumbміні|240пкс|Выява праз аптычны мікраскоп (40x40×) пэрыфэрыйнага размазу крыві, акружанага чырвонымі крывянымі цельцамі. Адзін трамбацыт можна ўбачыць у верхняй левай частцы выявы (фіялетавы), які зьўляецца значна меншым за эрытрацыты (ружовыя плямы), і два вялікіх трамбацыта (фіялетавыя плямы)]]
* [[Эрытрацыты|Чырвоныя крывяныя цельцы]] (эрытрацыты) — самыя шматлікія з формавых складнікаў. Сталыя эрытрацыты не ўтрымліваюць ядра і маюць форму дваякаўгнутых дыскаў. Цыркулюе 120 дзён і разбураюцца ў печані ці селязёнцы. У эрытрацытах месьціцца белок [[гемаглябін]], які ўтрымлівае жалеза і забясьпечвае галоўную функцыю эрытрацытаў — транспартаваньня газаў, у першую чаргу — [[кісларод]]у. Менавіта гемаглябін надае крыві чырвоную афарбоўку. У лёгкіх гемаглябін зьвязае кісларод, пераўтвараючыся ў оксігемаглябін, ён мае сьветла-чырвоны колер. У тканках ксіларод вызваляецца з сувязі, ізноў утвараецца гемаглябін, і кроў цямнее. Акрамя кіслароду, гемаглябін у форме карбагемаглябіну пераносіць з тканкаў у лёгкія і невялікую колькасьць вуглякіслага газу.
 
* [[Трамбацыты|Крывяныя пласьцінкі]] (трамбацыты) уяўляюць сабой абмежаваныя вузавай мэмбранай фрагмэнты цытаплязмы гіганцкіх вузаў [[шпік]]а мэгакарыяцытаў. Сумесна зь бялкамі плязмы крыві (напрыклад, фібрынагенам) яны забясьпечваюць згусаньне крыві, якая выцякае з пашкоджанай судзіны, прыводзячы да прыпыненьня крывацёку і тым самым ахоўваючы арганізм ад небясьпечнай для жыцьця [[страта крыві|страты крыві]].
* [[Лейкацыты|Белыя вузы крыві]] (лейкацыты) зьяўляюцца часткай [[імунная сыстэма|імуннай сыстэмы]] арганізму. Усе яны здольныя да выхаду па-за межы крывянога рэчышча ў тканцы. Галоўная функцыя лейкацытаў — ахова. Яны ўдзельнічаюць у імунных рэакцыях, выдзяляючы пры гэтым Т-вузы, якія распазнаюць вірусы і ўсемагчымыя шкодныя рэчывы, B-вузы, якія выпрацоўваюць [[проціцела|проціцелы]], макрафагі, якія зьнішчаюць гэтыя рэчывы. У норме лейкацытаў у крыві нашмат меней за іншыя формавыя складнікі крыві.
Радок 19 ⟶ 16:
 
== Кроў чалавека ==
[[Файл:Blutkreislauf.png|thumbміні|250пкс|Цыркуляцыя крыві:</br />Чырвоная = насычаная кіслародам</br />Блакітная = пазбаўленая кіслароду]]
Сярэдняя колькасьць крыві ў целе дарослага чалавека 6—8 % ад агульнай масы, ці 65—80 [[літар|мл]] крыві на 1 [[кг]] масы цела, а ў целе дзіцяці — 8—9 %. То бок сярэдні аб'ём крыві ў дарослага чалавека складае 5000—6000мл. Парушэньне агульнага аб'ёма крыві ў бок памяншэньня называецца гіпавалеміяй, павялічэньне аб'ёму крыві ў параўнаньні з нормай — гіпэрвалемія.
 
Радок 45 ⟶ 42:
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Blood|выгляд=міні}}
 
[[Катэгорыя:Анатомія]]