Вікіпэдыя

Альбанія: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
дапаўненьне
абнаўленьне зьвестак
Радок 14:
|ІмёныКіраўнікоў = [[Буяр Нішані]]<br />Эдзі Рама
|Плошча = 28 748
|МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 143145-е
|АдсотакВады = 4,7%
|ГодАцэнкіНасельніцтва = 20142015
|МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 140137-е
|Насельніцтва = 30202093029278<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html "The World Factbook"]. Cia.gov. Праверана 2528 сьнежнясакавbка 20142016.</ref>
|ШчыльнасьцьНасельніцтва = 98105
|ГодАцэнкіСУП = 20112015
|МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 110125
|СУП = $2432,9144 млрд<!--PPP-->
|СУПНаДушуНасельніцтва = $774110709
|Валюта = [[Альбанскі лек|Лек]]
|КодВалюты = ALL
Радок 38:
|Дадаткі = [[Файл:Albania-CIA WFB Map.png|280пкс|цэнтар|Мапа Альбаніі]]
}}
'''Альба́нія''' ({{мова-sq|Shqipëria}}) — краіна ў [[Паўднёвая Эўропа|Паўднёвай Эўропе]] на [[Балканская паўвыспа|Балканах]] на ўзьбярэжжы [[Адрыятычнае мора|Адрыятычнага]] і [[Іянічнае мора|Іянічнага]] мораў. Мяжуе з [[Грэцыя]]й (282 км), [[Рэспубліка Македонія|Македоніяй]] (151 км), [[Косава]]м (114 км) і [[Чарнагорыя]]й (173 км). Агульная даўжыня межаў складае 1082 км, зь іх 720 па сушы і 362 па моры. Назва краіны паходзіць ад [[Ілірыйскія мовы|ілірыйскага]] «''olba''» — «''паселішча''».
 
== Гісторыя ==
У старажытнасьці тэрыторыя сучаснай Альбаніі ўваходзіла ў склад [[Ілірыя|Ілірыі]], заселенай індаэўрапейскімі плямёнамі [[ілірыйцы|ілірыйцаў]]. Пазьней [[ілірыйцы]] перамяшаліся са [[славяне|славянамі]] і тракамі. У [[168]] годзе Ілірыя была заваяваная [[Рымская імпэрыя|Рымскай імпэрыяй]], а з [[395]] году ўвайшла ў склад [[Бізантыйская імпэрыя|Усходняй Рымскай імпэрыі]]. У канцы [[6 стагодзьдзе|VI]]  — пачатку [[7 стагодзьдзе|VII]] стагодзьдзяў сюды пачалі прыбываць славяне. З [[9 стагодзьдзе|ІХ]] да [[11 стагодзьдзе|ХІ]] стагодзьдзя тэрыторыя Альбаніі ўваходзіла ў склад [[БаўгарыяПершае Баўгарскае царства|БаўгарыіБаўгарскага царства]].
 
Першая альбанская краіна ўзьнікла ў [[12 стагодзьдзе|ХІІ стагодзьдзі]], а ў [[14 стагодзьдзе|XIV]] яна была заваяваная [[Сэрбія]]й. Каля [[1435]] году Альбанія была заваяваная [[Атаманская імпэрыя|Атаманскай імпэрыяй]]. У гэты час альбанскія фэадалы актыўна пераходзілі ў [[іслам]], каб захаваць свае маёнткі і багацьце. Дзякуючы гэтаму альбанскія арыстакраты часта займалі адказныя пасады на заваяваных славянскіх тэрыторыях Атаманскай імпэрыі.
 
У [[19 стагодзьдзе|ХІХ]] стагодзьдзі]] пачаўся нацыянальна-вызваленчы рух, а ў [[1912]] годзе альбанскі Народны Кангрэс абвясьціў незалежнасьць Альбаніі. У [[1913]] годзе былі спробы падзяліць Альбанію паміж [[Грэцыя]]й і [[Сэрбія]]й. Да [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] Альбанія паступова пераўтваралася ў княства. 1 верасьня 1928 году Альбанія стала каралеўствам. Потым стала рэспублікай і зноў каралеўствам.
 
[[16 красавіка]] [[1939]] году Альбанія была заваяваная [[Італія]]й, а італьянскі кароль [[Віктар Эмануэль ІІІ]] быў абвешчаны альбанскім каралём. Пасьля [[1941]] году да альбанскага пратэктарату было далучана [[Косава]]. У красавіку [[1943]] году краіна была занятая [[Нямеччына|нямецкімі]] войскамі. У [[1943]]—[[1944]] гадах у Альбаніі пачаў дзейнасьць моцны [[камунізм|камуністычны рух]] рух.
 
Пасьля выхаду акупацыйных войскаў у краіне пачалася барацьба за ўладу паміж манархічнымі і камуністычнымі сіламі, якая скончылася перамогай камуністаў,. якіяЯны перамаглі дзякуючы дапамозе югаслаўскага кіраўніка [[Ёсіп Броз Ціта|Ёсіпа Броз Ціта]]. [[28 лістапада]] [[1944]] году Альбанія стала народнай рэспублікай пад кіраўніцтвам камуністычнай партыі і яе кіраўніка [[Энвэр Ходжа|Энвэра Ходжа]]. [[29 лістапада]] 1944 году Альбанія была вызваленая з-пад акупацыі, ад таго часу гэты дзень сьвяткуецца як Дзень вызваленьня. Ёсіп Броз Ціта прапанаваў увайсьці ў склад Югаславіі Альбаніі і Баўгарыі, плянуючы стварэньне Вялікай Югаславіі, але гэтыя пляны не былі зьдзейсьненыя.
 
У 1946 годзе ЗША наклалі вэта на ўступ Альбаніі ў склад Арганізацыі Аб’яднаных Нацыяў. 14 сьнежня 1955 году Альбанія была прынятая ў ААН 14 сьнежня 1955 году.
 
З [[1960-я|1960-х]] гадоў Альбанія пачала выходзіць з-пад кантролю [[СССР]]. У [[1968]] годзе Альбанія асудзіла інтэрвэнцыю савецкіх войскаў у [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыну]] і выйшла з [[Варшаўская дамова|Варшаўскай дамовы]]. З гэтага часу сваю зьнешнюю палітыку камуністычная Альбанія кіравала на мааісцкі [[Кітай]]. Альбанія стала першай краінай у сьвеце, якая абвясьціла сябе [[атэізм|атэістычнай]] краінай. У [[1976]] годзе назва краіны была зьменена на ''Народная Сацыялістычная Рэспубліка Альбанія''.
Радок 60:
 
== Палітыка ==
Альбанія — прэзыдэнцкая рэспубліка. [[Заканадаўчая ўлада]] належыць аднапалатнаму парлямэнту (140 дэпутатаў). Дэпутаты выбіраюцца на чатырохгадовы тэрмін. З [[1990]] году дзейнічае шматпартыйная палітычная сыстэма. Асноўнымі партыямі Альбаніі зьяўляюцца: [[Сацыялістычная партыя Альбаніі]] (PS, лідар прэм'ер-міністар Эдзі Рама) і [[Дэмакратычная партыя (Альбанія)|Дэмакратычная партыя]] (PD, лідар - Lulzim Basha).
 
== Геаграфія ==
Радок 163:
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Albania}}
 
{{Краіны Эўропы}}
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Альбанія»