Аршанскі павет: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
афармленьне |
дапаўненьне, стыль |
||
Радок 56:
}}
'''Арша́нскі паве́т''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Віцебскае ваяводзтва|Віцебскага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Сталіца — [[места]] [[Ворша]].
== Сымболіка ==
Харугва павету была аднолькавай зь [[Віцебскі павет|Віцебскай
== Гісторыя ==
У [[1392]] утварылася Аршанскае (Роскае) намесьніцтва. У пачатку [[16 стагодзьдзе|XVI ст.]] датычна намесьніцтва пачалі ўжывацца найменьні «павет» або «староства»<ref name="evkl">[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]]. Аршанскі павет // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 252.</ref>.
[[Файл:Krell_Battle_of_Orsha_01.jpg|міні|[[Аршанская бітва]],
З утварэньнем [[Віцебскае ваяводзтва|Віцебскага ваяводзтва]] ([[1508]]) тэрыторыя Аршанскага павету ўвайшла ў ягоны склад. Па падзеньні [[Смаленск]]у павет прыняў асноўны ўдар ваеннай агрэсіі [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавы]].
Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай ([[1565]]—[[1566]]) памеры павету значна павялічыліся. У [[1662]] у ягоны склад увайшло [[Барысаўскае староства]]. У пачатку [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]]
У выніку [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1772]]) значная частка павету разам з Воршай апынулася ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], павятовую адміністрацыю перавялі ў [[Халопенічы]]. У [[1793]] у выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу]] пад расейскую ўладу трапіла рэшта тэрыторыі павету.
==
[[Файл:Vorša, Smalensk. Ворша, Смаленск (1767).jpg|міні|Граніца Аршанскага павету і [[Смаленскае ваяводзтва|Смаленскага ваяводзтва]], [[1767]]]]
У склад Аршанскага павету ўваходзіла тэрыторыя [[Аршанскае староства|Аршанскага гродавава]], [[Бабінавіцкае староства|Бабінавіцкага]], [[Барысаўскае староства|Барысаўскага]], [[Вяляціцкае староства|Вяляціцкага]], [[Любавіцкае староства|Любавіцкага]], [[Любашанскае староства|Любашанскага]], [[Магілёўскае староства|Магілёўскага]], [[Сьвіслацкае староства|Сьвіслацкага]] старостваў і прылеглыя прыватнаўласьніцкія маёнткі ([[Чарэя]], [[Баркулабаў]], [[Буйнічы]], [[Быхаў]], Новы Быхаў, [[Цяцерын]], [[Галоўчын]], [[Княжыцы]]).▼
У сярэдзіне [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]] Аршанскі павет налічваў 67 600 [[дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]]. Паводле сучасных падлікаў, да [[Вайна 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовай вайны]] ([[1654]]—[[1667]]) колькасьць насельніцтва складала каля 540 тыс. чал., па вайне яно скарацілася да 145 тыс. чал.<ref>[http://jivebelarus.net/history/gistografia/unknown-war-1654-1667.html?page=14#lnk13 Насельніцтва Беларусі ў сярэдзіне ХVІІ ст. па паветах] // {{Літаратура/Невядомая вайна: 1654—1667|к}}</ref>▼
[[Файл:Bychaŭ. Быхаў (XVII).jpg|значак|Панарама Быхава, [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]]]]
На [[1775]] рок павет налічваў 8819 [[дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]]<ref>Powiat orszański // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|5}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/342 342].</ref>.▼
На тэрыторыі павету знаходзіліся месты і мястэчкі: [[Абольцы]], [[Александрыя (Магілёўская вобласьць)|Александрыя]], [[Барань]], [[Баркулабаў]], [[Барысаў]], [[Бобр]], [[Буйнічы]], [[Быхаў]], [[Бялынічы]], [[Ворша]], [[Галоўчын]], [[Гарадзец (Быхаўскі раён)|Гарадзец]], [[Горкі]], [[Дашкаўка]], [[Друцак (горад)|Друцак]], [[Дудаковічы]], [[Дуброўна]], [[Клічаў]], [[Княжыцы]], [[Копысь]], [[Коханаў]], [[Красналукі]], [[Абчуга (вёска)|Красны Стаў]], [[Круглае]], [[Крупкі]], [[Круча]], [[Лошніца]], [[Лукомаль]], [[Любавічы]], [[Ляды (Дубровенскі раён)|Ляды]], [[Магілёў]], [[Радча]], [[Раманаў (Горацкі раён)|Раманаў]], [[Расасна]], [[Смаляны]], [[Старасельле]], [[Талачын]], [[Халопенічы]], [[Цяцерын]], [[Чавусы]], [[Чарэя]], [[Чэрыкаў]], [[Шапялевічы]], [[Шклоў]].
▲У склад Аршанскага павету ўваходзіла тэрыторыя [[Аршанскае староства|Аршанскага гродавава]], [[Бабінавіцкае староства|Бабінавіцкага]], [[Барысаўскае староства|Барысаўскага]], [[Вяляціцкае староства|Вяляціцкага]], [[Любавіцкае староства|Любавіцкага]], [[Любашанскае староства|Любашанскага]], [[Магілёўскае староства|Магілёўскага]], [[Сьвіслацкае староства|Сьвіслацкага]] старостваў і прылеглыя прыватнаўласьніцкія маёнткі ([[Чарэя]], [[Баркулабаў]], [[Буйнічы]], [[Быхаў]], Новы Быхаў, [[Цяцерын]], [[Галоўчын]], [[Княжыцы]]).
Магдэбурскае права мелі [[Барысаў]] ([[1563]]), [[Бобр]] ([[1 сьнежня|1.12]].[[1762]]), [[Бялынічы]] ([[4 кастрычніка|4.10]].[[1634]]), [[Ворша]] ([[13 сьнежня|13.12]].[[1620]]), [[Горкі]] ([[1619]]), [[Копысь]] ([[XVI стагодзьдзе|XVI ст.]]), [[Магілёў]] ([[28 студзеня|28.01]].[[1577]]), [[Чавусы]] ([[12 жніўня|11.08]].[[1634]]), [[Чэрыкаў]] ([[1641]]), [[Шклоў]] ([[10 красавіка|10.04]].[[1762]]).
== Дэмаграфія ==
[[Файл:Mahiloŭ. Магілёў (XVIII).jpg|значак|Панарама Магілёва, [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]]]]
▲У сярэдзіне [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]] Аршанскі павет налічваў 67 600 [[дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]]. Паводле сучасных падлікаў, да [[Вайна 1654—1667 гадоў|
▲На [[1775]]
== Ураднікі ==
Радок 88 ⟶ 94:
[[Павятовы соймік]] праходзіў у Воршы, тамака ж месьціліся [[падкаморскі суд|падкаморскі]], [[земскі суд|земскі]] і [[гродзкі суд]]ы. Мясцовая шляхта абірала двух [[Пасол соймавы|паслоў]] на [[Вальны сойм]] і двух дэпутатаў на [[Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Галоўны Трыбунал]].
На [[Гарадзенскі Сойм (1793)|Гарадзенскім сойме]] ([[12 студзеня]] [[1793]]) дзеля павелічэньня колькасьці сэнатараў ад [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] быў намінаваны [[кашталян]] аршанскі шляхам павышэньня да кашталянскай годнасьці мясцовага [[маршалак павятовы|павятовага маршалка]], якім на той момант быў [[Мікалай Храпавіцкі]]. Ён атрымаў прывілей [[26 кастрычніка]] [[1793]], але ўжо ў канцы восені таго ж году новая адміністрацыйна-тэрытарыяльная рэформа [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] скасавала аршанскую кашталянію. У выніку, кашталян аршанскі захаваў свой тытул, але ўжо ня меў сэнатарскіх паўнамоцтваў.
==
На тэрыторыі павету склаліся дзьве самабытныя архітэктурныя школы — [[Магілёўская школа дойлідзтва|мураванага (магілёўская барока)]] і драўлянага дойлідзства. Таксама тут разгарнулася шырокае будаваньне помнікаў сакральнай архітэктуры ў стылі [[віленскае барока|віленскага барока]].
== Глядзіце таксама ==
| |||