Вікіпэдыя

Іван Чымбург: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Jarash (гутаркі | унёсак)
6950 правак
Радок 7:
| Апісаньне =
| Імя пры нараджэньні =
| Дата нараджэньня = {{Нарадзіўся|27|1|1904|0|1}}
| Месца нараджэньня = в. Еўлічы Слуцкага павету Менскай губэрні (цяпер [[Слуцкі раён]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]])
| Дата сьмерці = 1978
Радок 28:
 
== Біяграфія ==
Нарадзіўся Іван Савіч Чымбург 27 студзеня 1904 г. у вёсцы Еўлічы Слуцкага павету Менскай губэрні (цяпер [[Слуцкі раён]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]) у сям’і селяніна-серадняка. Акрамя яго, у сям’і былі яшчэ 2 браты і сястра. Гаспадарка бацькоў складалася з 3 дзесяцін ворнай зямлі, 15 дзесяцін сенажаці, 1 каня і 1 каровы. Маці памерла, калі Івану было 6 год. Ён рана пачаў працаваць на зямлі. Пасьля заканчэньня трохкляснай сельскай школы ў [[1917]] годзе паступіў у нанава створаную Слуцкую беларускую гімназію, дзе правучыўся два гады. Пазьней у аўтабіяграфіях Іван Савіч заўсёды падкрэсьліваў, што пакінуў вучобу ў гімназіі з-за адсутнасьці сродкаў для аплаты за навучаньне. Да канца [[1920]] году Іван Чымбург працаваў у гаспадарцы бацькі. Адначасова ён займаўся самаадукацыяй. У студзені [[1921]] году аднавіў вучобу ў працоўнай школе, а пасьля працягваў яе на агульнаадукацыйных курсах. У студзені таго ж году ён уступіў у камсамол. Гэта паспрыяла яму ў далейшым, асабліва, калі па рэкамэндацыі Слуцкага камсамола Іван атрымаў камандзіроўку ЦК КСМ Беларусі ў [[Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт]] на факультэт грамадзкіх навук. На рэарганізаваным у 1922 г. ФГН заставаліся на той час эканамічнае і прававое аддзяленьні. Вучоба на прававым аддзяленьні не была працяглай. У [[1924]] годзе факультэт грамадзкіх навук быў ліквідаваны, а студэнты пераводзіліся на пэдфак БДУ ці маглі па жаданьні перавесьціся ў іншую ВНУ СССР. Іван Чымбург абраў другі варыянт. Варта было яму крыху пачакаць, і ён мог пачаць вучобу на факультэце права і гаспадаркі БДУ, які быў адчынены ў верасьні [[1925]] году. Нешта, аднак, прымусіла яго пакінуць Беларусь.
Месцам вучобы Іван Савіч абраў [[Саратаў]]скі дзяржаўны ўнівэрсытэт. У [[1927]] годзе ён скончыў прававое аддзяленьне факультэта права і гаспадаркі і быў рэкамэндаваны ў асьпірантуру па спэцыяльнасьці «іфымінальнае права і крымінальны працэс». Але паколькі ў Саратаўскім губэрнскім судзе і пракуратуры не было месца для праходжаньня практыкі, ён быў накіраваны ў [[Курск]]ую губэрнскую пракуратуру. Па заканчэньні практыкі яму прапанавалі заняць пасаду сьледчага камэры сьледчага ўпраўленьня абласной пракуратуры ў горадзе Новы Аскол Курскай вобласьці, на што ён даў згоду. На гэтай пасадзе Іван Савіч працаваў ад кастрычніка 1927 да траўня 1930 году. Тут ён кіраваў апэрацыямі па ліквідацыі дзьвюх бандаў, якія займаліся рабаўніцтвам і тэрарыстычнымі актамі. Браў удзел у правядзеньні хлебанарыхтоўчых кампаній і калектывізацыі сельскай гаспадаркі, а пасьля ўваходзіў у склад раённай «тройкі» па выкараненьні дапушчаных перагібаў. Таксама абіраўся сябрам Новааскольскага гарадзкога савету, працаваў пазаштатным інструктарам райкаму камсамолу. [[13 траўня]] 1930 году быў пераведзены на работу ў горад [[Варонеж]] на пасаду сьледчага ўпраўленьня абласной пракуратуры.
Напачатку [[1931]] году Іван Савіч пакінуў працу ў органах пракуратуры назаўсёды і пачаў новы шлях у сыстэме адукацыі. Спачатку гэта была пасада асыстэнта катэдры дыялектычнага і гістарычнага матэрыялізму Варонескага заавэтінстытуту. Тут жа ўвесну 1931 году ён быў прыняты кандыдатам у сябры ВКП(б). У верасьні [[1933]] году паступіў у асьпірантуру Маскоўскага інстытуту гісторыі, філязофіі і літаратуры. Адначасова выконваў абавязкі дацэнта катэдры дыялектычнага і гістарычнага матэрыялізму Маскоўскага інстытуту народнагаспадарчага ўліку. [[25 чэрвеня]] [[1936]] году Іван Савіч Чымбург абараніў дысэртацыю на ступень кандыдата філязофскіх навук па тэме «Крытыка Плеханаўскага разуменьня клясаў ды клясавай барацьбы». Дысэртацыя была зацьверджана толькі 25 красавіка [[1938]] году. Па рашэньні камісіі па разьмеркаваньні асьпірантаў, якія закончылі навучаньне, Іван Савіч быў накіраваны на працу ў БДУ.
 
=== Вяртаньне ў Беларусь ===
Па прыезьдзе ў Менск Іван Чымбург пачаў працаваць дацэнтам катэдры сацыяльна-эканамічных дысцыплін гістарычнага факультэта БДУ. У кастрычніку 1936 г. ён быў прызначаны дэканам гістарычнага факультэта, зьмяніўшы на гэтай пасадзе акадэміка [[Васіль Шчарбакоў|Васіля Карпавіча Шчарбакова]], які неўзабаве быў арыштаваны і расстраляны. Пошукі і вынішчэньне «ворагаў народа» цалкам адбіваліся на якасьці выкладаньня, з-за адсутнасьці выкладчыкаў лекцыі чыталіся выпадковымі людзьмі і г. д. 3 гэтым, аднак, Іван Савіч нічога зрабіць ня мог. Але ягоная спроба крыху ўзьняць работу факультэта, відавочна, была заўважана, бо ён прызначаецца прарэктарам па вучэбнай частцы, а напрыканцы чэрвеня — пачатку ліпеня 1937 году выконвае абавязкі рэктара ўнівэрсытэту.
3 ліпеня 1937 г. быў прызначаны новы рэктар — [[Нічыпар Бладыка|Нічыпар Міхайлавіч Бладыка]]. І. С. Чымбург працягваў працаваць на пасадзе прарэктара. Аднак ужо ў кастрычніку кіраўніцтва ўнівэрсытэту — рэктар Нічыпар Міхайлавіч Бладыка, прарэктар М. Лоцманаў, І. С. Чымбург і іншыя — былобылі моцна раскрытыкаванараскрытыкаваныя за тое, што «не вядзевядуць рашучай барацьбы па ліквідацыі вынікаў шкодніцтва». Ва ўнівэрсытэце наладжваліся праверкі, адбываліся закрытыя партсходы па разгляду асабістых справаў і г. д.▼
У гэты час на гістфаку дзейнічала толькі 4 катэдры — старажытнага сьвету і сярэднявечча, гісторыі СССР, новай гісторыі, сацыяльна-эканамічных дысцыплін. Аднак і для гэтых катэдраў катастрафічна не хапала выкладчыкаў. Новы дэкан заключыў дамовы з шэрагам выкладчыкаў ВНУ Масквы і Ленінграда, аднак прыехаў толькі адзін зь іх. Пошукі і вынішчэньне «ворагаў народа» цалкам адбіваліся на якасьці выкладаньня, з-за адсутнасьці выкладчыкаў лекцыі чыталіся выпадковымі людзьмі і г. д. 3 гэтым, аднак, Іван Савіч нічога зрабіць ня мог. Але ягоная спроба крыху ўзьняць работу факультэта, відавочна, была заўважана, бо ён прызначаецца прарэктарам па вучэбнай частцы, а напрыканцы чэрвеня — пачатку ліпеня 1937 году выконвае абавязкі рэктара ўнівэрсытэту.
Ад магчымага арышту І. С. Чымбурга выратавала адсутнасьць «кампрамату» на яго, паколькі ён адносна нядаўна вярнуўся на радзіму. У ліпені 1937 году ў аўтабіяграфіі Іван Савіч пісаў, што «ні да трацкізму, ні да правага апартунізму, ператварыўшыхсяякія пасьляператварыліся ўпазьней у банду дывэрсантаў, ніколі не належаў… прымаў актыўны ўдзел у барацьбе з трацкізмам… У 1935 г. актыўна ўдзельнічаў у выкрыцьці ворага народа Прыюшына, працаваўшага тады дырэктарам Маскоўскага інстытута гісторыі, філязофіі і літаратуры».▼
▲3 ліпеня 1937 г. быў прызначаны новы рэктар — [[Нічыпар Бладыка|Нічыпар Міхайлавіч Бладыка]]. І. С. Чымбург працягваў працаваць на пасадзе прарэктара. Аднак ужо ў кастрычніку кіраўніцтва ўнівэрсытэту — рэктар Нічыпар Міхайлавіч Бладыка, прарэктар М. Лоцманаў, І. С. Чымбург і іншыя — было моцна раскрытыкавана за тое, што «не вядзе рашучай барацьбы па ліквідацыі вынікаў шкодніцтва». Ва ўнівэрсытэце наладжваліся праверкі, адбываліся закрытыя партсходы па разгляду асабістых справаў і г. д.
▲Ад магчымага арышту І. С. Чымбурга выратавала адсутнасьць «кампрамату» на яго, паколькі ён адносна нядаўна вярнуўся на радзіму. У ліпені 1937 году ў аўтабіяграфіі Іван Савіч пісаў, што «ні да трацкізму, ні да правага апартунізму, ператварыўшыхся пасьля ў банду дывэрсантаў, ніколі не належаў… прымаў актыўны ўдзел у барацьбе з трацкізмам… У 1935 г. актыўна ўдзельнічаў у выкрыцьці ворага народа Прыюшына, працаваўшага тады дырэктарам Маскоўскага інстытута гісторыі, філязофіі і літаратуры».
Тым ня менш І. С. Чымбург быў выключаны з кандыдатаў у сябры ВКП(б) з-за ўтойваньня фактаў наяўнасьці рэпрэсаваных сваякоў (стрыечных братоў бацькі), прымяненьня бацькам наёмнай працоўнай сілы, дапушчэньня трацкісцкага выразу падчас выступленьня на настаўніцкай канфэрэнцыі. Справа была перададзена ў камісію партыйнага кантролю пры ЦК КП(б)Б, але гэтыя факты не пацьвердзіліся не ў сэнсе адсутнасьці рэпрэсаваных сваякоў, а ў тым, што ён гэтых фактаў не хаваў. Ён быў адноўлены як кандыдат у члены ВКП(б), а ў [[1939]] годзе стаў чальцом партыі. На ранейшай пасадзе ён, аднак, ня быў адноўлены, але з кастрычніка 1937 па кастрычнік 1938 г. кіраваў катэдрай сацыяльна-эканамічных дысцыплін БДУ, а пасьля загадваў катэдрай асноў марксізму-ленінізму.
У гэты час Іван Чымбург піша шэраг артыкулаў па праблемах [[марксізм]]у і дыялектычнага матэрыялізму: «Пляханаў аб сьвядомасьці і стыхійнасьці», «Францускі матэрыялізм XVIII ст.» і інш., якія друкуюцца ў часопісах «Полымя», «Балыпавік Беларусі», «Учёные записки БГУ».
 
=== Перасьледаваньні ў навуцы канца 40-х — пачатку 50-х гг. ===
ВосьУлетку якраз у гэты час1949 г. ва ўнівэрсытэце зьявіўся новы рэктар — Іван Савіч Чымбург. Але ж Іван Савіч ужо даўно на той момант працаваў ва ўнівэрсытэце. Ён быў першы сярод лектараў БДУ, хто ня быў прызначаны аднекуль з боку і меў непасрэднае дачыненьне да вышэйшай школы.▼
Пэрыяд канца 1940 — пачатку 1950 гг. стаў для СССР часам мутнай хвалі выразнага «антызаходніцтва». «Паляваньне на ведзьмаў» пачалося ў жніўні 1946 г., калі пад прыцэл трапілі часопісы «Звезда» і «Ленинград», паэтэса Г. Ахматава, пісьменьнік М. Зошчанка. Пасьля яно хутка распаўсюдзілася на ўсе віды мастацтва, выліўшыся ў прасьледаваньні В. Мурадэлі, А. Хачатурана, Дз. Шастаковіча, С. Эйзенштэйна і іншых. Пасьля пад акцыю трапіла навука. Пачынаючы з 1948 г., сыстэматычна пераглядалася тэарэтычная фізыка, генэтыка, мэдыцына, псыхалёгія, хімія, касмалёгія і кібэрнэтыка. Гэта так званая «лысенкаўшчына». Тысячы інтэлігентаў згубілі работу і трапілі ў лягеры. Іх месцы займалі больш паслухмяныя крэатэры. Усё, што не адпавядала афіцыйнай ідэалёгіі, бязьлітасна растоптвалася як «буржуазная псэўданавука», клеймавалася як «бязродны касмапалітызм, пэсымізм, дэкаданс і буржуазна-арыстакратычны эстэтызм». Імя [[Іосіф Сталін|Іосіфа Вісарыёнавіча Сталіна]] нярэдка ўжывалася як аргумэнт, які ставіць апошнюю кропку ў любой спрэчцы і вырашае зыход любой дыскусіі. Пазыцыя апанента ня проста асуджалася, а падлягала абавязковаму «разгрому».
Натуральна, што ўсе гэтыя працэсы не маглі не знайсьці свайго адлюстраваньня на Беларусі, а таксама і ў Беларускім дзяржаўным унівэрсытэце. Пэўнай вехай тут стаў XIX зьезд ЦК КП(б)Б, які адбыўся ў лютым 1949 г. і на якім ранейшы рэктар БДУ [[Уладзімер Тамашэвіч|Уладзімер Антонавіч Тамашэвіч]] быў абраны сакратаром ЦК. Абавязкі рэктара фактычна пачаў выконваць прарэктар па навуковай частцы дацэнт А. П. П’янкоў. Падзеі зьезда закранулі непасрэдна ўнівэрсытэт. Так, у справаздачным дакладзе тагачаснага першага сакратара ЦК КП (б)Б М. І. Гусарава побач з пастаноўкай задачаў па барацьбе зь «беларускім буржуазным нацыяналізмам і яго ідэолагамі Алесем Гаруном і Ядвігіным Ш.» былі нанесены ўдары па «фактах пранікненьня буржуазнай ідэалёгіі ў асяродзьдзе некаторай часткі інтэлігенцыі» (Жэбрак, Жырмунскі і інш.), па антыпартыйным праявам «бязроднага касмапалітызму і буржуазнага эстэцтва., у тэатры». Сярод іншых фігуравала прозьвішча і навуковага супрацоўніка ўнівэрсытэту Л. Г. Барага.
 
У пачатку Вялікай Айчыннай вайны Іван Чымбург здолеў пакінуць Менск, але ягоная жонка засталася ў акупаваным горадзе. Прызваны ў армію, у ліпені 1941 г. ён стаў курсантам 53-га запаснога палка сувязі ў г. Мерынь [[Смаленск]]ай вобласьці, У верасьні 1941 г. Іван Чымбург ужо палітрук роты гэтага палка, які знаходзіўся на Заходнім фронце, а пасьля быў адпраўлены ў Сьвярдлоўск (цяпер — [[Екацярынбург]]). 3 чэрвеня 1942 г. на той жа пасадзе палітрука роты ў 126-м асобным палку сувязі ён знаходзіцца на Варонескім, пасьля на Цэнтральным фронце. У ліпені 1943 г. яго пасылаюць на курсы ўдасканаленьня афіцэраў Галоўнага ўпраўленьня сувязі Чырвонай Арміі ў Маскве, а пасьля ў Кіеве. Па іх заканчэньні ў чэрвені 1944 г. Івана Чымбурга прызначаюць інструктарам арганізацыйна-партыйнай работы 14-га асобнага батальёна ўрадавай сувязі НКУС у Кіеве, а з жніўня 1944 г. — інструктарам арганізацыйна-партыйнай работы 309-га асобнага палка ўрадавай сувязі. 10 чэрвеня 1945 г. за ўзорнае выкананьне спэцыяльнага заданьня па арганізацыі і забесьпячэньні сувязьзю наступаючых войскаў Чырвонай Арміі Іван Савіч быў узнагароджаны мэдалём «За боевые заслутазаслуги», а 9 мая 1945 г. — мэдалём «За победу над Германией в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.».▼
Амаль адразу пасьля XIX зьезду пачалася рэалізацыя яго «гістарычных рашэньняў» у БДУ. У прыватнасьці, была зьвернута ўвага, што «кіраўніцтва біялягічнага факультэта марудна яшчэ перабудоўвае сваю работу на аснове мічурынскага вучэньня», што «Міраўскае вучэньне аб мове не пранікае яшчэ арганічна праз увесь зьмест лекцый» і г. д. Былі праведзены рэпрэсіі супраць выкладчыкаў і студэнтаў. Сярод выкладчыкаў Л. Барага, І. Мацьвеенка. Чаго варты толькі загалоўкі — «Шкодная дзейнасьць касмапалітаў», «Падгалоскі эстэтвуючых фармалістаў», «Ворагі савецкага мастацтва» і г. д. таксама былі рэпрасаваны студэнты А. Шлык (хімфак) за крытыку балета «Князь-возера» і К. Хадзевіч (філфак) за даклад аб літаратурнай мове Б. Палявога, якую студэнт вызначыў як бедную. Увогуле такіх выпадкаў было не шмат. Але па загаду партыі патрэбна было хоць каго — небудзь знайсьці.
Па ініцыятыве загадчыцы аддзяленьня лёгікі і псыхалёгіі філялягічнага факультэту А. П. Ерась студэнты ўзялі шэфства над выхаванцамі спэцыяльнага дзіцячага дома № 8. Яны арганізоўвалі для дзяцей гульні, танцы, чытаньне кніжак, наведвалі разам заалягічны музэй унівэрсытэту.
Шэфская работа разумелася ў асноўным як чытаньне лекцый і дакладаў, стварэньне агітбрыгад, якія прыязджалі з тымі ж лекцыямі і канцэртамі мастацкай самадзейнасьці і інш. Гэтак, улетку 1949 г. студэнты і выкладчыкі ўнівэрсытэту прачыталі ў Дзяржынскім раёне больш за 500 лекцый, дакладаў, падаравалі радыёпрыймачы, дапамагалі праводзіць электрычнасьць і г. д.
▲Вось якраз у гэты час ва ўнівэрсытэце зьявіўся новы рэктар — Іван Савіч Чымбург. Але ж Іван Савіч ужо даўно на той момант працаваў ва ўнівэрсытэце. Ён быў першы сярод лектараў БДУ, хто ня быў прызначаны аднекуль з боку і меў непасрэднае дачыненьне да вышэйшай школы.
 
▲У пачатку Вялікай Айчыннай вайны Іван Чымбург здолеў пакінуць Менск, але ягоная жонка засталася ў акупаваным горадзе. Прызваны ў армію, у ліпені 1941 г. ён стаў курсантам 53-га запаснога палка сувязі ў г. Мерынь [[Смаленск]]ай вобласьці, У верасьні 1941 г. Іван Чымбург ужо палітрук роты гэтага палка, які знаходзіўся на Заходнім фронце, а пасьля быў адпраўлены ў Сьвярдлоўск. 3 чэрвеня 1942 г. на той жа пасадзе палітрука роты ў 126-м асобным палку сувязі ён знаходзіцца на Варонескім, пасьля на Цэнтральным фронце. У ліпені 1943 г. яго пасылаюць на курсы ўдасканаленьня афіцэраў Галоўнага ўпраўленьня сувязі Чырвонай Арміі ў Маскве, а пасьля ў Кіеве. Па іх заканчэньні ў чэрвені 1944 г. Івана Чымбурга прызначаюць інструктарам арганізацыйна-партыйнай работы 14-га асобнага батальёна ўрадавай сувязі НКУС у Кіеве, а з жніўня 1944 г. — інструктарам арганізацыйна-партыйнай работы 309-га асобнага палка ўрадавай сувязі. 10 чэрвеня 1945 г. за ўзорнае выкананьне спэцыяльнага заданьня па арганізацыі і забесьпячэньні сувязьзю наступаючых войскаў Чырвонай Арміі Іван Савіч быў узнагароджаны мэдалём «За боевые заслута», а 9 мая 1945 г. — мэдалём «За победу над Германией».
Пасьля заканчэньня вайны старэйшы лейтэнант Іван Чымбург быў старэйшым інструктарам прапаганды палітаддзела 309-га асобнага палка ўрадавай сувязі ў Кіеве
* У канцы мая 1946 г. Іван Чымбург вярнуўся ў Менск і быў залічаны дацэнтам катэдры асноў марксізму-ленінізму БДУ. У студзені 1947 г. яго, як дэмабілізаванага з арміі, аднавілі на пасадзе загадчыка гэтай жа катэдры. Аднак неўзабаве ён прызначаецца на пасаду дырэктара Інстытуту гісторыі партыі пры ЦК КП(б)Б — філіяле ІМЭЛ пры ЦК ВКП(б), на якой ён працуе са жніўня 1947 па жнівень 1949 г. Узначальваючы інстытут, ён арганізаваў пераклад твораў [[Уладзімер Ленін|Леніна]] і Сталіна на беларускую мову, а таксама распрацоўку пытаньняў гісторыі КП(б)Б. У гэты час выходзяць яго работы «Абарона і абгрунтаваньне тав. Сталіным тактычных асноў бальшавіцкай партыі», «Красавіцкія тэзісы Ў. І. Леніна», «Да вывучэньня твораў І. В. Сталіна на беларускай мове», «Першы зьезд КП(б)Б» і цэлы шэраг іншых. Пад яго рэдакцыяй у 1949 г. выйшлі творы тагачаснага міністра дзяржбясьпекі БССР Л. Ф. Цанавы «Всенародная партизанская война в Белоруссии против фашитстских захватчнковзахватчиков» і калектыўная праца «В. И. Ленин и И. В. Сталин — организаторы Белорусской ССР»
* 26 ліпеня 1949 г. загадам міністра вышэйшай адукацыі СССР І. С. Чымбург быў зацьверджаны рэктарам Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту
* І. С Чымбург прыняў унівэрсытэт у складзе 6 факультэтаў, 35 катэдраў, 14 лябараторыяў, 12 кабінэтаў, 2 музэяў, біялягічнага інстытуту і інстытуту хіміі. Дарэчы, такія гучныя назвы, як «інстытут», не павінны ўводзіць у зман. Так, інстытутІнстытут хіміі займаў у той час 1 пакой, у ім працавала 12 чалавек; біялягічны інстытут — 3 малых пакоя. Акрамя таго, мелася ўласная біёлягагеаграфічная станцыя ва ўрочышчы Сасьнягі Трасьцянепкага[[Трасьцянецкі сельсавет|Трасьцянецкага с/с]], 3 інтэрнаты, 3 жылыя дамы, 4 баракі. У БДУ на 1 ліпеня 1949 г. вучылася 1220 студэнтаў, зь іх стыпэндыю атрымлівалі 1108. Выкладчыцкі склад налічваў 161 чалавек (у тым ліку 26 сумяшчальнікаў). 3 іх прафэсараў — 14, дацэнтаў — 75, выкладчыкаў — 58, асыстэнтаў — 14. У асьпірантуры вучылася 38 чалавек.
* Унівэрсытэт адчуваў вострую нястачу ў навукова-пэдагагічных кадрах, асабліва прафэсарах і дацэнтах. Былі вакантныя пасады па фізыцы, матэматыцы, беларускай мове і інш. Яскравым прыкладам выглядае той факт, што загадчыкамі катэдраў было толькі 10 прафэсараў (і зь іх 4 па сумяшчальніцтве). Камплектаваньню ўнівэрсытэту навуковымі кадрамі ў значнай меры перашкаджала адсутнасьць кватэрнага фонду. Яшчэ горш былі справы з вучэбнымі плошчамі. У адноўленым у 1948/49 навучальным годзе біякорпусе месьціліся гістфакгістарычны факультэт (Аддзяленьні гісторыі і філязофіі), філфак (Аддзяленьні беларускай мовы і літаратуры, рускай мовы і літаратуры, лёгікі, псыхалёгіі, журналістыкі), біёляга-глебавы з аддзяленьнем біялёгіі, рэктарат, фундамэнтальная бібліятэка, чытальная заля, заалягічны музэй, клюб. У хімкорпусехімічным корпусе — хімічны, геоляга-геаграфічны факультэты і спэцкатэдры; фізычным — фізыка-матэматычны факультэт, тыпаграфія і рэдакцыя ўнівэрсытэцкай газэты «За сталінскія кадры».
3-за росту колькасьці студэнтаў (у 1950/51 навучальным годзе — 1368) заняткі даводзілася весьці ў 2 зьмены. Але і гэтага было мала. Так, на 23 вучэбныя групы гістфакагістарычнага факультэта прыпадала толькі 9 аўдыторыяў. Сытуацыя ўскладнялася і тым, што ў двух вучэбных корпусах частка памяшканьняў была адведзена пад інтэрнаты (у хімкорпусехімічным корпусе — больш паловы ўсёй плошчы). У кастрычніку 1949 г. на 3-й унівэрсытэцкай камсамольскай канфэрэнцыі з удзелам сакратара ЦК ЛКСМБ П. М. Машэрава падчас выступленьня Іван Савіч акрэсьліў ролю ўнівэрсытэту ў той час — «падрыхтоўваць палітычна адукаваных, высокакваліфікаваных будаўнікоў новага грамадзтва».
Аднак на гэтым шляху ў рэктара было нямала цяжкасьцей. Становішча ўскладнялася неабходнасьцю ўзгадненьня вырашэньня бягучых праблем празь Міністэрства вышэйшай адукацыі ў Маскве. Паколькі фінансаваньне ішло з Масквы, урад БССР праблемамі БДУ асабліва не займаўся. Таму з-за вечнага недахопу сродкаў увесь час адкладалася (і ў 1951, і ў 1952 г.) заплянаванае будаўніцтва новага вучэбнага корпуса для факультэтаў грамадзкіх навук. Тое ж датычылася і вытворчай практыкі студэнтаў. Напрыклад, базамі для студэнтаў хімфакахімічнага факультэта былі заводы ў Ленінградзе, Харкаве, Сталіна (Данбас) і г. д. Толькі калі МВА СССР не дало вытворчай базы ў Маскве для студэнтаў-фізыкаў, рэктарат БДУ зьвярнуўся да кіраўніцтва Менскага радыёзавода з запытам аб магчымасьці праходжаньня студэнтамі практыкі на ім.
Аднак горш за ўсё было тое, што ў гэты час унівэрсытэт імкліва губляў рэшткі свайго нацыянальнага аблічча. У кастрычніку 1949 г. была фактычна ліквідавана катэдра гісторыі БССР (яе аб’ядналі з катэдрай гісторыі СССР). Так, калі ў бібліятэцы на 1 жніўня 1949 г. з 97 097 кніг толькі 306 былі на беларускай мове, то ў 1951/52 навучальным годзе кніг на расейскай мове было 130 935, на беларускай — 6457, на замежных — 4587. Студэнты гістфака і філфака рабілі вытворчыя экскурсіі ў музэі Масквы і Ленінграда: Эрмітаж, Музэй У. І. Леніна, Музэй падарункаў таварышу Сталіну і іншыя, складаючы пасьля справаздачы накшталт «Великий русскмй полководец А. В. Суворов», нібыта не існавала векапомнай спадчыны беларускага народа. Залішне казаць, што ўсяУся дакумэнтацыя афармлялася на рускай мове.
 
Праўда, да гонару тагачаснага кіраўніцтва БДУ трэба адзначыць, што рэктаратРэктарат спрабаваў адстойваць інтарэсы сваёй установы. У 1950/ 51 навучальным годзе ім былі ўнесены зьмены ў пляны МВА СССР: на аддзяленьні журналістыкі пачалі чытацца беларуская мова, гісторыя БССР, гісторыя беларускай літаратуры, беларускі фальклёр (у дадатак да расейскага фальклёру), гісторыя беларускага савецкага друку. На філфаку ў дадатак да курса гісторыі літаратуры народаў СССР — гісторыя беларускай літаратуры. Акрамя таго, рэктарат выступіў з прапановай аб распрацоўцы ў МВА СССР двух вучэбных плянаў: адзін — для ўнівэрсытэтаў РСФСР, другі — для ўнівэрсытэтаў саюзных рэспублік.
Ідэалягічны ціск асабліва ўзмацніўся пасьля зьяўленьня ў сьвет у чэрвені 1950 г. работы Сталіна «Марксим и вопросы языкознания» і адпаведных партыйных дакумэнтаў і ўрадавых пастаноў. Таму ў 1950—1952 гг. БДУ ўсю «вучэбную, навукова-дасьледчую і палітыка-выхаваўчую работу будаваў на аснове… геніяльных указаньняў таварыша І. В. Сталіна, рашэньняў СМ СССР і ВКП(б) аб грандыёзных будоўлях камунізму…». У «сьвятле ўказаньняў тав. Сталіна» было цалкам «перабудавана выкладаньне ўсіх дысцыплін у асабліва мовазнаўчых і грамадзкіх навук». Вывучэньне прац Сталіна па пытаньнях мовазнаўства было арганізавана на ўсіх катэдрах, ва ўнівэрсытэце праводзіліся адмысловыя сэсіі, даклады, лекцыі.
Навукоўцы, асьпіранты і студэнты выступалі зь лекцыямі перад насельніцтвам Менску па пытаньнях вывучэньня прац тав. Сталіна.
Радок 66 ⟶ 59:
Самую значную перабудову перажылі катэдры філфака. Былі перагледжаны праграмы па гісторыі беларускай мовы, сучаснай беларускай мове, дыялекталёгіі, рускай і замежнай літаратуры і г. д. Катэдры мовазнаўчых дысцыплін дакладна правяраліся прадстаўнікамі з Масквы, камісіямі Менскага ГК КП(б)Б і ўнутрыўнівэрсытэцкімі камісіямі.
Практыкаваліся сумесныя пасяджэньні катэдраў, на якіх абмяркоўвалі спэц-даклады, накшталт «Причастие в современном русском литературном языке в сьвете трудов тов. Сталина по вопросам языкознания». Тэматыка новых сэмінараў і спэцкурсаў была прыблізна той жа: «Глагол в белорусском языке в сьвете учения т. Сталяна о языке» (IV курс філфака), «Стиль и язык газэты в сьвете сталинского учения о языке» (IV курс, аддзел журналістыкі).
Катэдры біяфака, а таксама фізвыхаваньня, лёгікі і псыхалёгіі будавалі сваю працу адпаведна з рашэньнямі АН СССР і АМН СССР па пытаньнях вывучэньня і прапаганды спадчыны І. П. Паўлава. Ад лектараў патрабаваўся ў першую чаргу высокі ідэйна-тэарэтычны ўзровень выкладаньня. Тыя, хто на лекцыях недастаткова раскрываў «историческое значение трудов т. Сталина», падвяргаўся рэзкай крытыцы (Г.  С .  Юньеў, Р. С. Маханёк, А. І. Дяўко, М. С. Зярніцкі і інш.).
Разьвіцьцё ўнівэрсытэту ў пачатку 50-х гадоў стрымлівалася выключнай слабасьцю матэрыяльнай базы. Так, на хімфаку была толькі адна аўдыторыя для чытаньня лекцый. Лекцыйныя заняткі праходзілі ў лябараторыях. Не лепей было і на іншых факультэтах — біяфак меў 3 вучэбныя аўдыторыі, астатнія 13 пакояў былі прыстасаваны пад лябараторыі. Заняткі праводзіліся ў 2—3 сьмены. Лябараторныя плошчы складалі ва ўнівэрсытэце толькі палову ад даваенных. Не хапала і абсталяваньня. Фізфаку патрабавалася ўстаноўка рэнтгенаўскага апарата, вакуўмныя і спэктральныя апараты і інш. Часткова патрэбы кампэнсаваліся майстэрняй факультэта, у якой выраблялі новую ці часьцей аднаўлялі старую апаратуру.
У гэтых умовах стварэньне новых катэдраў, аддзяленьняў было надзвычай цяжкім, таму часьцей адбывалася рэарганізацыя падразьдзяленьняў, якія ўжо існавалі. Загадам МВА СССР ад 30 верасьня 1950 г. былі пераўтвораны геаграфічны факультэт у геоляга-геаграфічны, а біялягічны — у біёляга-глебавы. Адпаведныя аддзяленьні пачалі працаваць з 1951 г. VУ верасьні 1951 г. аб’ядноўваліся катэдры заалёгіі пазванковых і заалёгіі беспазванковых у катэдру заалёгіі; катэдры каталізу, прыкладной фізычнай хіміі і арганічнай хіміі — у катэдру арганічнай хіміі. Ствараліся новыя катэдры — гісторыі філязофіі і лёгікі (1 верасьня 1950 г. замест скасаванай у 1949 г. катэдры гісторыі філязофіі, яе загадчыкам стаў рэктар І. С. Чымбург), экспэрымэнтальнай фізыкі, глебазнаўства.
Былі, відавочна, і яўна бессэнсоўныя аб’яднаньні — уУ верасьні 1951 г. былі зьліты хімічны і біялягічны факультэты былі зьліты ў факультэт хімічных і біялягічных навук. Праўда, гэты «гібрыд» праіснаваў нядоўга і зноў падзяліўся на 2 факультэты.▼
пазванковых і заалёгіі беспазванковых у катэдру заалёгіі; катэдры каталізу, прыкладной фізычнай хіміі і арганічнай хіміі — у катэдру арганічнай хіміі. Ствараліся новыя катэдры — гісторыі філязофіі і лёгікі (1 верасьня 1950 г. замест скасаванай у 1949 г. катэдры гісторыі філязофіі, яе загадчыкам стаў рэктар І. С. Чымбург), экспэрымэнтальнай фізыкі, глебазнаўства.
▲Былі, відавочна, і яўна бессэнсоўныя аб’яднаньні — у верасьні 1951 г. былі зьліты хімічны і біялягічны факультэты ў факультэт хімічных і біялягічных навук. Праўда, гэты «гібрыд» праіснаваў нядоўга і зноў падзяліўся на 2 факультэты.
Усе гэтыя «зьліцьці» можна растлумачыць так: з аднаго боку, унівэрсытэт пашыраўся, узрастаў прыём і адпаведна колькасьць студэнтаў, з другога — у БДУ не хапала выкладчыкаў з навуковымі ступенямі і вучонымі званьнямі, слаба разьвівалася матэрыяльна-тэхнічная база.
Сапраўды, калі ў верасьні 1949 г. у БДУ вучылася 1568 студэнтаў, то ў верасьні 1951 г. — 1771; у той жа час у жніўні 1950 г. прафэсарска-выкладчыцкі штат складаў 155 чалавек (зь іх 20 — па сумяшчальніцтве). 3 6 прафэсараў, дактароў навук 5 працавалі па сумяшчальніцтве, з 45 дацэнтаў, кандыдатаў навук 9 — сумяшчальнікі. Існавалі вакансіі на пасады прафэсараў, дактароў навук па прадметах фізыкі, матэматыкі, лёгікі, ґеалёґіі, глебазнаўстве і інш. У 1951/52 навучальным годзе працавалі 164 чалавекі прафэсарска-выкладчыцкага складу, але праблема спэцыялістаў заставалася. Узрастала колькасьць выкладчыкаў па сумяшчальніцтве і па пагадзіннай аплаце. Запрошаныя зь іншых месцаў прафэсары давалі сваю згоду на прыезд у Менск толькі ў выпадку, калі ім будуць дадзены задавальняючыя іх кватэры. Аднак аб гэтым і гаворкі ісьці не магло, бо ў гэты ж час асноўная частка сем’яў выкладчыкаў тулілася ў будынках, для гэтага не прыстасаваных, бараках ва ўнівэрсытэцкім гарадку, студэнцкіх інтэрнатах, з-за чаго не хапала месцаў студэнтам. Больш за 100 зь іх ня мелі жыльля і ў інтэрнатах і вымушаны былі здымаць куткі за 100—200 руб. у месяц. Неабходнасьць вызваліць памяшканьні інтэрнатаў, вучэбных корпусаў (там таксама жылі студэнты) і даць кватэры больш 80 сем’ям прымусіла рэктарат БДУ неаднаразова зьвяртацца ў Маскву з просьбай аб выдзяленьні сродкаў для будаўніцтва 50-кватэрнага жылога дома. Міністэрства вышэйшай адукацыі СССР у гэтым адмовіла.
Радок 96 ⟶ 88:
 
Пасьля пасяджэньня адбыўся канцэрт, на якім хор унівэрсытэту сярод іншых твораў выканаў «Песьню студэнтаў БДУ». Выступалі таксама струнны аркестар і драматычны гурток. Шмат прыходзіла і віншавальных тэлеграм ад унівэрсытэтаў Кіеўскага, Узьбецкага, Ерэванскага, Карэла-Фінскага і інш. Віншаваньне ад беларускіх пісьменьнікаў падпісалі [[Якуб Колас]], [[Кандрат Крапіва]], [[Аркадзь Куляшоў]], [[Максім Танк]], [[Міхась Лынькоў]], [[Пятро Глебка]], [[Іван Шамякін]], [[Пімен Панчанка]] ды іншыя. У тыя дні ўнівэрсытэт быў упрыгожаны чырвонымі сьцягамі, велізарнымі партрэтамі Леніна і Сталіна, а ўвечары над галоўным корпусам запальваліся словы «XXX год БДУ». Загадам МВА СССР да 30-годзьдзя БДУ была вынесена падзяка І. С. Чымбургу, Е. К. Азаранку, У. М. Перцаву, М. М. Нікольскаму, М. Ф. Ярмоленку, І. С. Лупіновічу, М. А. Дарожкіну, В. Д Акімавай. Вялікая група студэнтаў была ўзнагароджана граматамі ЦК ЛКСМБ39. Увогуле сьвяткаваньне 30-годзьдзя БДУ прайшло надзвычай шырока і мела вялікі грамадзкі рэзананс на Беларусі, што, несумненна, сьведчыла аб тым, што, нягледзячы на цяжкасьці, унівэрсытэт адрадзіўся зноў.
Здавалася, што і ў наступныя гады Іван Чымбург будзе пасьпяхова працаваць на пасадзе рэктара. Тым больш, што ён дастаткова актыўна займаўся навуковай дзейнасьцю, грамадзкай работай. За мінулы пэрыяд сваёй навуковай дзейнасьці І. С. Чымбург надрукаваў 33 навуковыя артыкулы ва «Ученых записках» БДУ, часопісах і газэтах, зьяўляўся адным з рэдактараў 4-га тома «Гісторыі БССР», узначальваў катэдру марксізму-ленінізму БДУ, выступаў зь лекцыямі й дакладамі як пазаштатны лектар ЦК КП(б)Б перад жыхарамі Менску, уваходзіў Менскага гаркама КП(б)Б, чальцом рэспубліканскага і абласнога кіраўніцтва таварыстваў па распаўсюджваньні палітычных, навуковых ведаў. Так, у прыват-насьці, характарызавалі рэктара ў БДУ. Аднак ВАК МВА СССР 20 лістапада 1951 г., разглядзеўшы хадайніцтва Савета БДУ ад 12 кастрычніка 1951 г. аб зацьвярджэньні І. С. Чымбурга ў навуковым званьні прафэсара адмовіў, не знайшойшызнайшоўшы дзеля гэтага падстаў. Пры гэтым падкрэсьлівалася, што да навуковага званьня рэктар можа быць прадстаўлены не Саветам унівэрсытэту, а кіраўніцтвам Галоўнай управы ўнівэрсытэтаў СССР.
Акрамя таго, мусіць, не спрыяў аўтарытэту рэктара сярод вышэйшага кіраўніцтва скандал, які разгарэўся на катэдры рускай і ўсеагульнай літаратуры летам 1950 г. паміж заг. катэдры прафэсарам І. В. Гутаравым і дацэнтамі Л. У. Круцікавай, Л. Я. Рэзьнікавым і іншымі. Канфлікт, узьнікшы з-за дробязных разыходжаньняў, хутка перарос у высьвятленьне асабістых адносінаў, выліўся ў цэлы шэраг скаргаў сакратару парткама БДУ М. С. Арлову, начальніку Галоўнай управы ўнівэрсытэтаў МВА К. Ф. Жыгач, сакратару ЦК КП(б)Б Ц. С. Гарбунову. Рэктар лічыў, што ўся гэтая мітусьня замінае працы катэдры і факультэта, але быў абвінавачаны ў «зажыме крытыкі і самакрытыкі». Аб становішчы (узаемаадносінах) на катэдры, факультэце дакладалася заг. аддзелам прапаганды і агітацыі ЦК КП(б)Б Ц. Я. Кісялёву, заг. сэктарам навукі ЦК К. І. Шабуне. Урэшце рэшт справа зайшла так далёка, што І. С. Чымбург быў вымушаны пісаць дакладную запіску сакратару ЦК ВКП(б) М. А. Суславу з просьбай аб пераводзе канфліктуючых выкладчыкаў у іншыя ВНУ Беларусі.
Акрамя ўсіх гэтых прыкрых здарэньняў, магчыма, не падабаліся ў Міністэрстве вышэйшай адукацыі пастаяньныя «бамбардзіроўкі» просьбамі аб вылучэньні сродкаў на абсталяваньне, будаўніцтва і г. д. Маглі быць, верагодна, і іншыя падставы для таго, каб 19 ліпеня 1952 г. згодна загаду МВА СССР, Іван Савіч Чымбург пакінуў пасаду рэктара БДУ, зрабіўшы тое, што быў у стане зрабіць, і завяршыўшы аднаўленьне ўнівэрсытэту.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Іван_Чымбург»