Кляўдыюс Пталемэй: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
W (гутаркі | унёсак)
д +шаблён, існыя катэгорыі
Jarash (гутаркі | унёсак)
Радок 7:
|Дата нараджэньня = [[87]]
|Месца нараджэньня = {{Артыкул у іншым разьдзеле|Пелузій||en|Pelusium}}, [[правінцыя]] [[Эгіпет (правінцыя)|Эгіпет]], [[Рымская імпэрыя]]
|Дата сьмерці = [[{{Памёр|||165]]}}
|Месца сьмерці = [[Александрыя]], правінцыя Эгіпет, Рымская імпэрыя
|Грамадзянства = Рымская імпэрыя
Радок 19:
|Сайт =
}}
'''Кляўдыюс Пталемэй''' (Пталамэй; 87, Пелузій, цяпер вобласьць [[Порт-Саід (мугафаза)|Порт-Саід]], Эгіпет — —165165, Александрыя, цяпер [[Эгіпет]]) — [[Старажытная Грэцыя|старажытнагрэцкі]] астраном, астроляг, матэматык, оптык, тэарэтык музыкі і географ. У пэрыяд з 127 па 151 год жыў у [[Александрыя (Эгіпет)|Александрыі]], дзе праводзіў астранамічныя назіраньні.
 
== Біяграфія ==
Кляўдыюс Пталемэй — адна з найвыбітнейшых асобаў у навуцы позьняга [[элінізм]]у. У [[астраномія|астраноміі]] Пталемэю не было роўных на працягу цэлага тысячагодзьдзя — ад [[Гіпарх]]а ([[2 стагодзьдзе да н. э.|II ст. да н. э.]]) да [[аль-Біруні|Біруні]] ([[10 стагодзьдзе|X]]—[[11 стагодзьдзе|XI]] стст. н. э.).
 
Пра жыцьцё Пталемэя вядома няшмат: у ягоных сучасьнікаў няма ніякіх узгадваньняў пра астранома. У гістарычных працах першых стагодзьдзяў нашай эры Кляўдыюс Пталемэй часам далучаўся да дынастыі [[Пталемэі|Пталемэяў]], але сучасныя гісторыкі лічаць гэта памылкай, выкліканай супадзеньнем імёнаў (імя Пталемэй было папулярным на тэрыторыі былога царства Лягідаў). Рымскае родавае імя ({{мова-la|nomen|скарочана}}) Кляўдыюс ({{мова-la|Claudius|бяз мовы}}) сьведчыць пра тое, што Пталемэй быў рымскім грамадзянінам, і яго продкі атрымалі рымскае грамадзянства, хутчэй за ўсё, ад імпэратара [[Кляўдыюс (імпэратар рымскі)|Кляўдыюса]]а.
 
== Дасягненьні ==
Пталемэй зрабіў унёсак у мноства галін тагачаснай навукі. Яму належаць дасьледваньнідасьледаваньні і працы ў астраноміі, матэматыцы, геаграфіі, картаграфіі, оптыцы і храналёгіі.
 
=== Астраномія ===
У сваёй асноўнай працы «Megale syntaxis» (''Вялікая пабудова''), вядомай пад [[Арабская мова|арабізаванай]] назвай «[[Альмагест]]», Пталемэй выклаў збор астранамічных ведаў [[Старажытная Грэцыя|Старажытнай Грэцыі]] і [[Бабілён]]а. Пталемэй сфармуляваў (калі не перадаў сфармуляваную [[Гіпарх]]ам) складаную [[геацэнтрычная сыстэма сьвету|геацэнтрычную мадэль сьвету]] з [[эпіцыкль|эпіцыклямі]], якая была прынятая ў заходнім і арабскім сьвеце да стварэньня [[гэліяцэнтрычная сыстэма сьвету|гэліяцэнтрычнай сыстэмы]] [[Мікалай Капэрнік|Мікалаем Капэрнікам]]. Назва галоўнай працы Пталемэя — «Вялікая матэматычная пабудова астраноміі ў 13 кнігах»<ref name="белэн" />, ці проста і з годнасьцю «Вялікае», па-грэцку «Мэгістэ», на шляху ад грэкаў у сярэднявечную Эўропу праз арабаў трансфармавалася ў Альмагест.
 
Альмагест таксама ўтрымліваў каталёг зорнага неба. Сьпіс з 48 [[сузор’е|сузор’яў]] не пакрываў цалкам [[нябесная сфэра|нябесную сфэру]]: там былі толькі тыя [[зоркі]], якія Пталемэй мог [[Назіральная астраномія|пабачыць]], знаходзячыся ў [[Александрыя (Эгіпет)|Александрыі]].
Радок 42:
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
{{Commonscat|Ptolemy}}
 
{{Сузор’і/гісторыя/пталемэеўскія}}
Радок 50:
 
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 87 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 165 годзе]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Александрыі]]
[[Катэгорыя:Астраномы]]
[[Катэгорыя:МатэматыкіСтаражытнагрэцкія матэматыкі]]
[[Катэгорыя:Асобы, у гонар якіх названы астэроід]]
[[Катэгорыя:Географы]]