Вікіпэдыя

Пераклады Бібліі на беларускую мову: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д кірылічная «с»
дапаўненьне
Радок 11:
 
== Першыя спробы ==
Як паказваюць дасьледаваньні (акадэмік [[Яўхім Карскі]] і інш.), ужо з XI стагодзьдзя робяцца спробы прыстасаваць кірыла-мятодаўскі пераклад да мясцовых асаблівасьцяў мовы, яе царкоўна-літургічнага стылю, удакладненьня тэксту і выпраўленьня памылак перапісчыкаў на аснове старажытнагабрэйскага і старажытнагрэцкага арыгіналаў<ref name="katecheta">{{Спасылка|аўтар = Родаў Г. Я.|прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 14 лістапада 2008|url = http://katecheta-by.narod.ru/from_history.htm|загаловак = З гісторыі перакладу Бібліі на ўсходнеславянскіх тэрыторыях|фармат = |назва праекту = Катэхета|выдавец = Ручнік Барыс Рыгоравіч|дата = 12 красавіка 2012|мова = |камэнтар = }}</ref>. З захаваных такога кшталту тэкстаў можна адзначыць [[Эвангельлі]]: [[Тураўскае Эвангельле|Тураўскае]] (XI ст.), [[Полацкае Эвангельле|Полацкае]] (XII ст.), [[Аршанскае Эвангельле|Аршанскае]] (XII—XIII стагодзьдзі), [[Лаўрышаўскае Эвангельле|Лаўрышаўскае]], [[Пінскае Эвангельле|Пінскае]], [[Мсьціскае Эвангельле|Мсьціскае]] (XIV ст.), [[Друцкае Эвангельле|Друцкае]], [[Ваўкавыскае Эвангельле|Ваўкавыскае]], [[Кобрынскае Эвангельле|Кобрынскае]], [[Лемяшэвіцкае Эвангельле|Лемяшэвіцкае]], [[Слуцкае Эвангельле|Слуцкае]] (XVI ст.), [[Жухавіцкае Эвангельле|Жухавіцкае]] (XVII ст.)  — і [[Псалтыр]]ы: [[Смаленскі псалтыр|Амсьціслаўскі/Смаленскі]] (1395), [[Віцебскі псалтыр|Віцебскі]] (1492), [[Пінскі псалтыр|Пінскі]] (1543){{Зноска|Čarota|2010|Чарота|497—498}}.
 
Вядомыя некалькі ўрыўкаў перакладаў са старажытнагабрэйскае мовы невядомых аўтараў даскарынаўскага пэрыяду: «[[Песьня Песьняў]]» (XIV—XV стагодзьдзі), 8 кніг Старога Запавету (2 палова XV — пачатак XVI стагодзьдзяў)<ref name="salaviejka11-12">{{Спасылка|аўтар = А. Аўдзяюк.|прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 5 сакавіка 2012|url = http://salavejka.blogspot.com/2011/12/blog-post.html|загаловак = Спроба ўкладаньня бібліяграфіі перакладаў Бібліі на беларускую мову|фармат = |назва праекту = Салавейкіна хатка|выдавец = [[Blogspot]]|дата = 29 траўня 2012|мова = |камэнтар = }}</ref>.
Радок 18:
 
== Вялікае Княства Літоўскае ==
[[Віленскі зборнік]] канца XV  — пачатку XVI стагодзьдзяў, акрамя ўласна летапісаў, зьмяшчае пераклад з [[іўрыт|габрэйскае мовы]] кніг [[Кніга Ёва|Ёва]], [[Кніга Рут|Рут]], [[Псалтыр]]ы, [[Найвышэйшая Песьня Саламонава|Найвышэйшае Песьні]], [[Эклезіяст]]а, [[Выслоўі Саламонавы|Выслояў Саламонавых]], [[Ераміін Плач|Ераміінага Плачу]], [[Кніга прарока Данііла|прарока Данііла]] і [[Кніга Эстэр|Эстэр]]. У мове сустракаюцца беларускія і ўкраінскія рысы. Літаральны пераклад з арыгіналу зрабіў тэксты малазразумелымі<ref name="pravenc15">{{Спасылка|аўтар = А. А. Пичхадзе.|прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 2 верасьня 2009|url = http://www.pravenc.ru/text/209473.html#part_15|загаловак = БИБЛИЯ. IV. ПЕРЕВОДЫ. Переводы Б. На древние языки. Церковнославянский|фармат = |назва праекту = Православная энциклопедия|выдавец = Церковно-научный центр «Православная Энциклопедия»|дата = 5 студзеня 2013|мова = ru|камэнтар = }}</ref>.
 
=== Пераклады Скарыны ===
Радок 27:
Як вынікае са Скарынавай прадмовы да першай кнігі Царстваў, на беларускую мову ім былі перакладзеныя ўсе кнігі Старога і Новага Запаветаў, «на руські язык выложенных»<ref name="katecheta" />. Гэта пацьвярджаецца знойдзенымі ў XIX стагодзьдзі [[Якаў Галавацкі|Якавам Галавацкім]] ў Львоўскім Ануфрыеўскім манастыры рукапісамі, сярод якіх знаходзіліся дадаткова 30 кніг, ідэнтыфікаваных паводле прадмоваў як скарынінскія.
 
Пераклад Скарыны кананічна дакладны ў перадачы літары й духу біблійнага тэксту, не дапускае вольнасьці й дапісак тлумачальніка, зьберагае адпаведны старажытнагабрэйскаму і старажытнагрэцкаму арыгіналу іменны стан мовы. Перакладнік намагаўся спрасьціць мову біблійных тэкстаў з тым, каб зрабіць іх даступнымі для разуменьня простых людзей. У мове ягонае Бібліі шмат беларускіх рысаў. Кнігі Скарыны заклалі грунт для ўнармаваньня беларускае літаратурнае мовы, сталі першым у сьвеце перакладам Бібліі на [[Усходнеславянскія мовы|ўсходнеславянскую]] і чацьвёртым  — на набліжаную да гутарковай мовы народу (пасьля [[Нямецкая мова|нямецкай]], [[Італійская мова|італійскай]] і [[Чэская мова|чэскай]])<ref name="sieviaryniec" />.
 
Яшчэ больш набліжаныя да жывой беларускай мовы выдадзеныя Скарынам «Псалтыр» (1517, 1522) і асабліва «Апостал» (1525), якія складаюць асобную групу не перакладных, але адаптаваных зь іншых царкоўнаславянскіх крыніцаў кніг з набліжэньнем да народнае мовы<ref name="salaviejka11-12" />. Тым ня менш, тэоляг і доктар філязофіі [[Ірына Дубянецкая]] адной з прычынаў таго, чаму Біблія Скарыны не адыграла культуратворчай ролі для тагачаснай Беларусі, называе факт перакладу «не на жывую мову»<ref>[http://methodology.by/?p=3194 Urbi et Orbi: Ірына Дубянецкая «1000 гадоў без Бібліі: беларускія біблійныя пераклады і eўрапейская цывілізацыя» (відэа)] // methodology.by</ref>.
 
=== Пазьнейшыя пераклады ===
Пераклады сярэдзіны  — апошняе чвэрці XVI стагодзьдзя ахопліваюць выключна новазапаветныя кнігі (Эвангельле і Апостал), што зьвязана з распаўсюджаньнем [[Пратэстанцтва ў Вялікім Княстве Літоўскім|пратэстанцтва]] на тэрыторыі Рэчы Паспалітае і [[Рэфармацыя|рэфармацыйнаю]] практыкай перакладу Сьвятога Пісаньня на нацыянальныя мовы<ref name="pravenc17">{{Спасылка|аўтар = А. А. Турилов.|прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 2 верасьня 2009|url = http://www.pravenc.ru/text/209473.html#part_17|загаловак = БИБЛИЯ. IV. ПЕРЕВОДЫ. На славянские языки. Белорусско-украинские переводы XV-XVI вв.|фармат = |назва праекту = Православная энциклопедия|выдавец = Церковно-научный центр «Православная Энциклопедия»|дата = 6 студзеня 2013|мова = ru|камэнтар = }}</ref>.
 
Наступным значным перакладам зьявілася праца [[Васіль Цяпінскі|Васіля Цяпінскага]]. Ён быў вядомым прыхільнікам Рэфармацыі ў Беларусі, заснаваў ва ўласным маёнку [[Цяпіна]] друкарню. Каля 1580 року Цяпінскі выдаў Эвангельлі [[Эвангельле паводле Мацьвея|паводле Мацьвея]], [[Эвангельле паводле Марка|Марка]] і пачатак [[Эвангельле паводле Лукі|паводле Лукі]] ў два слупкі: царкоўнаславянскай і беларускай мовамі. Гэтыя працы захаваліся да нашага часу ў двух асобніках. Паводле [[Карскі|Карскага]], беларускі пераклад зроблены з [[Біблія Сымона Буднага|польскамоўнага тэксту]] [[Сымон Будны|Сымона Буднага]] 1572 року, царкоўна-славянскі  — паводле нейкага паўднёва-заходняга ізводу<ref name="salaviejka11-12" />.
 
Пазьней выданьнем біблійных кніг займаліся [[Сымон Будны]], [[Іван Федаровіч]] і [[Пётра Мсьціславец]], [[Канстантын Астроскі (малодшы)|Канстантын-Васіль Астроскі]], [[Стэфан Зізаній]], [[Мялеці Сматрыцкі]]<ref name="dubian">{{Спасылка|аўтар = Юлія Інышава.|прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 26 сакавіка 2012|url = http://eurobelarus.info/by/article/iryna-dubianeckaya1|загаловак = Ірына Дубянецкая: Нацыя ня склалася, пакуль яна ня мае перакладу Бібліі на сваю мову|фармат = |назва праекту = |выдавец = ЭўраБеларусь|дата = 12 красавіка 2012|мова = |камэнтар = }}</ref>, [[Сьпірыдон Собаль]], [[Максім Вашчанка]] і інш.<ref>{{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак = Чалавек і грамадства: Энцыклапедычны даведнік|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца = {{Мн.}}|выдавецтва = [[Беларуская энцыкляпэдыя (выдавецтва)|Беларуская Энцыклапедыя]]|год = 1998|том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = 985-11-0108-7|наклад = }}</ref> Паказальна, што Іван Федаровіч і Пётар Мсьціславец пры выданьні ў [[Заблудаўская друкарня|Заблудаве]] «[[Эвангельле навучальнае (1569)|Эвангельля вучыцельнага]]», як вынікае з прадмовы, напачатку рыхтавалі яго на беларускай мове, верагодна, у перакладзе Францішка Скарыны.
 
== Рэч Паспалітая і Расейская імпэрыя ==
== XX—XXI стагодзьдзі ==▼
З надыходам [[Контрарэфармацыя|Контрарэфармацыі]] беларуска-ўкраінскія пераклады Бібліі зьнікаюць<ref name="pravenc17" />, і на працягу [[XVII стагодзьдзе|XVII]]—[[XIX стагодзьдзе|XIX стагодзьдзяў]] не было зроблена ніводнага перакладу на беларускую мову.
 
На пачатку XX стагодзьдзя супрацоўнік Брытанскага Біблійнага таварыства Ўілфрыд Ўайзман пісаў:
У [[1920-я|1920]]—[[1930-я]] ідэя перакладу Сьвятога Пісьма на беларускую мову становяцца нацыянальнай справай. Ёй зацікавіліся такія вядомыя беларускія дзеячы, як [[Антон Луцкевіч]], [[Браніслаў Тарашкевіч]], [[Радаслаў Астроўскі]], [[Сымон Рак-Міхайлоўскі]], [[Гальяш Леўчык]], [[Аляксандар Уласаў]], [[Кастусь Езавітаў]]<ref>{{Артыкул|аўтар = Трацяк І.І.|загаловак = Біблія ў беларускім перакладзе: праблема высокага стылю|арыгінал = |спасылка = http://www.jesusby.com/parish/moladz/biblia.html|аўтар выданьня = |выданьне = Надзённыя пытанні лінгвістыкі (да 75-годдзя прафесара П.У. Сцяцко): матэрыялы міжнарод. навук. канф.|тып = |месца = Горадня|выдавецтва = [[ГарДУ|ГрДУ]]|год = 2005|выпуск = |том = |нумар = |старонкі = 94—98|isbn = }}</ref>.▼
{{Цытата|Беларусы — адзін зь першых народаў, якія надрукавалі Пісаньне на сваёй мове. Гэта было ў 1517 року, на восем гадоў раней за першае друкаванае выданьне па-ангельску. Можна ўявіць, якімі былі б цяпер беларусы, калі б перасьлед і ўціск веры напрыканцы XVI ст. не прывялі народ да заняпаду. Разам з забаронай і зьнішчэньнем Бібліі пачалі згасаць сьвятло і надзея.|Ўілфрыд Ўайзман|{{Кніга|аўтар = |частка = 500 год беларускай Бібліі|загаловак = Новы Запавет. Кніга Прыповесьцяў|арыгінал = |спасылка = |адказны = Бокун А., пераклад на беларускую мову|выданьне = |месца = {{Мн.}}|выдавецтва = Пазітыў-цэнтр|год = 2016|том = |старонкі = 7|старонак = |сэрыя = |isbn = 978-985-6983-69-9|наклад = }} }}
 
▲== XX—XXI стагодзьдзі ==
 
▲У [[1920-я|1920]]—[[1930-я]] ідэя перакладу Сьвятога Пісьма на беларускую мову становяццастановіцца нацыянальнай справай. Ёй зацікавіліся такія вядомыя беларускія дзеячы, як [[Антон Луцкевіч]], [[Браніслаў Тарашкевіч]], [[Радаслаў Астроўскі]], [[Сымон Рак-Міхайлоўскі]], [[Гальяш Леўчык]], [[Аляксандар Уласаў]], [[Кастусь Езавітаў]]<ref>{{Артыкул|аўтар = Трацяк І.І.|загаловак = Біблія ў беларускім перакладзе: праблема высокага стылю|арыгінал = |спасылка = http://www.jesusby.com/parish/moladz/biblia.html|аўтар выданьня = |выданьне = Надзённыя пытанні лінгвістыкі (да 75-годдзя прафесара П.У. Сцяцко): матэрыялы міжнарод. навук. канф.|тып = |месца = Горадня|выдавецтва = [[ГарДУ|ГрДУ]]|год = 2005|выпуск = |том = |нумар = |старонкі = 94—98|isbn = }}</ref>.
 
Першую спробу перакласьці Эвангельле на літаратурную беларускую мову зьдзейсьніў каталіцкі сьвятар [[Ільдэфонс Бобіч]] у 1912—1921 роках. Ягоныя «Niadzielašnija Ewanhielii i Nawuki» ўяўлялі збор казаньняў (навукаў), складзеных на аснове Новага Запавету, і былі прызначаныя ў дапамогу сьвятарам дзеля выкарыстаньня ў казаньнях<ref>{{Кніга|аўтар = І.І. Трацяк.|частка = Шлях да беларускамоўнай Бібліі|загаловак = Біблія ў кантэксце беларускай культуры: Вучэб. дапам.|арыгінал = |спасылка = http://www.lib.grsu.by/library/data/resources/catalog/66752.pdf|адказны = |выданьне = |месца = Горадня|выдавецтва = [[ГарДУ|ГрДУ]]|год = 2003|том = |старонкі = 41|старонак = |сэрыя = |isbn = 985-417-454-9|наклад = }}</ref>. Аднак ягоная кніга не атрымала прызнаньня<ref name="pravenc18">{{Спасылка|аўтар = А. А. Турилов.|прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 2 верасьня 2009|url = http://www.pravenc.ru/text/209473.html#part_18|загаловак = БИБЛИЯ. IV. ПЕРЕВОДЫ. На славянские языки. Белорусский |фармат = |назва праекту = Православная энциклопедия|выдавец = Церковно-научный центр «Православная Энциклопедия»|дата = 6 студзеня 2013|мова = ru|камэнтар = }}</ref>.
 
=== Пераклад Дзекуць-Малея ===
Радок 58 ⟶ 63:
=== Пераклад Станкевіча ===
{{Асноўны артыкул|Біблія Станкевіча}}
Першым, хто пераклаў усю Біблію на сучасную беларускую мову, стаў вядомы гісторык мовы, лексыкограф і дасьледнік беларускіх старадаўнасьцяў [[Янка Станкевіч]]. Выкананы ў супрацоўніцтве зь вельмі кваліфікаваным гэбраістам [[Майсей Гітлін|Майсеем Гітліным]], [[Пераклад Бібліі Станкевіча|пераклад]] зроблены з арыгіналу<ref name="labadz_dubian">{{Спасылка|аўтар = Глеб Лабадзенка.|прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 20 сакавіка 2012|url = http://labadzenka.by/?p=16729|загаловак = Ірына Дубянецкая: Беларусь 1000 гадоў жыве без Бібліі|фармат = |назва праекту = Блог Глеба Лабадзенкі|выдавец = |дата = 12 красавіка 2012|мова = |камэнтар = }}</ref> (Стары Запавет  — з габрэйскай, Новы Запавет  — з грэцкай моваў) і тэкстуальна не саступае ў даставернасьці пераўтварэньня клясычным перакладам. Ён, аднак перанасычаны [[дыялектызм]]амі і [[нэалягізм]]амі. Сьпярша ў 1970 року ў Нью-Ёрку быў выдадзены «Новы Закон», а ў 1973 — і ўся «Сьвятая Біблія», абедзьве тарашкевіцай.
 
=== Пераклад БПЦ ===
Радок 71 ⟶ 76:
=== Пераклад Чарняўскага ===
{{Асноўны артыкул|Біблія Чарняўскага}}
У 1968 року дабраславеньне на пераклад Бібліі ад [[Папа рымскі|Папы рымскага]] [[Павал VI (папа рымскі)|Паўла VI]] атрымаў ксёндз [[Уладзіслаў Чарняўскі]]<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 16 лютага 2012|url = http://new.racyja.com/news/vyishau-novy-peraklad-biblii-na-belaruskuyu-movu|загаловак = Выйшаў новы пераклад Бібліі на беларускую мову|фармат = |назва праекту = |выдавец = [[Радыё Рацыя]]|дата = 12 красавіка 2012|мова = |камэнтар = }}</ref>. [[Пераклад Бібліі Чарняўскага|Ягоны пераклад]] ствараўся на аснове польскае «[[Біблія тысячагодзьдзя|Бібліі тысячагодзьдзя]]» з выкарыстаньнем тэкстаў лацінскай «[[Вульгата|Вульгаты]]», расейскага [[Расейскі Сынадальны пераклад|Сынадальнага перакладу]] і польскае [[Біблія Якуба Вуйка|Бібліі Якуба Вуйка]]. У 1995—1998 роках Уладзіслаў Чарняўскі перадаў рукапісы [[Антоні Бокун|Антонію Бокуну]], цяпер пастару пратэстанцкае царквы «[[Ян Прадвесьнік (царква)|Ян Прадвесьнік]]», які ў 1997 року зьдзейсьніў выданьне Кнігі Роду, у 1999  — Новага Запавету ў арыгінале і ў 2002  — [[Пяцікніжжа Майсеева|Пяцікніжжа]]<ref name="bartnicki75291">{{Спасылка|аўтар = а. Сяргей Сурыновіч.|прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = 7 красавіка 2012|url = http://bartnicki.livejournal.com/75291.html|загаловак = Біблія, што зачыніла стагоддзе…|фармат = |назва праекту = Блог Сяргея Сурыновіча|выдавец = [[LiveJournal]]|дата = 29 лютага 2012|мова = |камэнтар = }}</ref>. Вэрсія Чарняўскага зьмяшчае больш беларускіх паняткаў, азначэньняў, канструкцыяў у параўнаньні зь іншымі «апалячанымі» каталіцкімі перакладамі<ref name="pravenc18" />.
 
=== Пераклад Беларускага Біблійнага таварыства ===
Радок 85 ⟶ 90:
 
== Параўнаньне перакладаў ==
На прыкладзе 10 разьдзелу [[Эвангельле паводле Мацьвея|Эвангельля паводле Мацьвея]]  — гэтая кніга прысутнічае ў большасьці перакладнікаў<ref>{{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://chasaslovec.info/index.php?do=cat&category=peraklad_bible|загаловак = Біблійныя пераклады|фармат = |назва праекту = Часасловец|выдавец = |дата = 6 лістапада 2012|мова = |камэнтар = }}</ref>.
{| class="wikitable" border="1"
|-
Радок 131 ⟶ 136:
|| 3. Філіп і Варфаламей; Фама і Мацвей, мытнік; Якаў Алфееў і Леўвей, празваны Фадзеем;
|| 3. Піліп і Барталамей, Тамаш і Мацьвей мытнік, Якаў Алфееў і Леўвей, празваны Тадэем,
|| 3. Піліп і Баўтарамей, Хама й Мацьвей – — мытнік, Якуб Алфеяў і Ляўвей, званы Фадзеем;
|| 3. Філіп і Варфаламей, Фама і Матфей мытнік, Іакаў Алфееў і Леўвей, празваны Фадзеем,
|| 3. Філіп і Барталамей, Тамаш і мытнік Мацвей, Якуб Алфееў і Тадэвуш,
Радок 151 ⟶ 156:
|| 5. Гэтых двананцацёх паслаў Ісус і расказаў ім, кажучы:
 
„На"На дарогу да паган не хадзіце і да места Самарскага ня ўходзьце;
|| 5. Гэтых Дванаццаць паслаў Езус загадваючы ім ды кажучы: "На дарогу паган не заходзьце і ў гарады самар'янаўсамар’янаў не ўваходзьце.
|| 5. Гэтых дванаццаць Ісус паслаў і загадаў ім, кажучы: на дарогу язычнікаў не хадзіце і ў Самаранскі горад не ўваходзьце;
|| 5. Гэтых дванаццацёх паслаў Ісус і запавядаў ім, кажучы: на шлях язычнікаў не хадзеце і ў горад Самаранскі ня ўваходзьце;
|| 5. Іх дванаццацёх паслаў Ісус і запавядаў ім, кажучы: “У"У дарогу да паганаў не выбірайцеся, і ў месты Самаранскія не ўваходзьце.
|| 5. Гэтых дванаццаць паслаў Іісус і запавядаў ім, кажучы: на шлях язычнікаў не хадзіце і ў горад Самаранскі не ўваходзьце;
|| 5. Гэтых Дванаццаць паслаў Езус, наказваючы ім: «"На шлях язычнікаў не ўзыходзьце і ў гарады самарыйскія не ўваходзьце.
|- style="vertical-align:top;"
| 6. але ідзеце найбалей да загінуўшых авец дому Ізраілявага.
Радок 179 ⟶ 184:
|| 7. А праходзячы абвяшчайце, што наблізілася Ўладарства Нябеснае.
|| 7. і ходзячы, прапаведуйце, што наблізілася Царства Нябеснае;
|| 7. Ідзіце і абвяшчайце, кажучы: “Наблізілася«Наблізілася Валадарства Нябеснае”Нябеснае».
|- style="vertical-align:top;"
| 8. Хворых аздараўляйце, пракажоных ачышчайце, памёршых уваскрашайце, злых духоў выганяйце. Дарма дасталі, дарма давайце.
Радок 188 ⟶ 193:
|| 8. Хворых вылечвайце, пракажоных ачышчайце, памерлых уваскрашайце, дэманаў выганяйце. Дарма атрымалі, дарма давайце.
|| 8. хворых ацаляйце, пракажоных ачышчайце, мёртвых уваскрашайце, дэманаў выганяйце; задарам атрымалі, задарам давайце.
|| 8. Хворых аздараўляйце, пракажоных ачышчайце, памершых уваскрашайце, злыдухаў выганяйце – — дарма атрымалі, дарма давайце.
|| 8. хворых ацаляйце, пракажоных ачышчайце, мёртвых уваскрашайце, дэманаў выганяйце; задарам атрымалі, задарам давайце.
|| 8. Хворых аздараўляйце, мёртвых уваскрашайце, пракажоных ачышчайце, злых духаў выганяйце. Задарма атрымалі, задарма давайце.
Радок 219 ⟶ 224:
* розныя варыянты назваў:
** «Паводле Іоана сьв. Эвангельле», «Сьвятое Дабравесьце паводле Іаана», «Паводле Яна сьв. Эвангельле», «Сьвятое Эвангельле паводле Яна», «Эвангеля паводле Яана», «Паводле Яна Сьвятое Дабравесьце», «Паводля сьв. Яна Эвангеле», «Эванэлія паводля сьв. Яна»;<ref name="dubian" />
** Сьвяшчэннае  — Сьвятое, Пісаньне  — Пісьмо, Завет  — Запавет  — Закон, Біблія  — Бібля  — Бівлія і  да т.  п.
* розныя каноны («пратэстанцкія» пераклады Янкі Станкевіча і Васіля Сёмухі не зьмяшчаюць «другакананічных» кніг, якія ўваходзяць у праваслаўныя і каталіцкія каноны<ref name="dubian" />)
 
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Пераклады_Бібліі_на_беларускую_мову»