Бітва на Соме: розьніца паміж вэрсіямі

На канфэрэнцыі ў [[Шанцілія|Шанціліі]] ў сьнежні [[1915]] камандваньне краінаў [[Антанта|Антанты]] дамовілася з новага году аб каардынацыі вайсковых апэрацыяў. Наступы як на Заходнім, так і на Ўсходнім франтах мусілі расапачынаццараспачынацца адначасова. Расейская армія і італьянская павінны былі заатакаваць [[15 чэрвеня]] [[1916]]. На Заходнім фронце на раце Сома брытанцы і французы ішлі ў наступ [[1 ліпеня]].

Плян быў зацьверджаны [[10 лютага]] [[1916]]. Апэрацыя на Соме павінна была праводзіцца трыма францускімі і двума ангельскімі арміямі (64 дывізіі). Але шматлікія страты французаў у [[Бітва пад Вэрдэнам|бітве пад Вэрдэнам]] прывялі да таго, што цяжар наступу прыпаў на боытанскіябрытанскія войскі. Фронт прарыву скараціўся з 70 да 40 км.

Брытанскі камандуючы [[Дуглас Гэйг]] зьбіраўся атакаваць 2 нямецкую Армію (гэн. [[Фрыц фон Белоў]]) сіламі 4 Брытанскай Арміі (гэн. [[Гэнры Раўлінсон]]), што мела 16 дывізій і часткай 3 Брытанскай арміі (гэн. ''Эдмунд Алленбі'') — 2 дывізіі. Дапаможны ўдар наносіла француская 6 Армія генэрала Файоля. Усёй апэраццыяйапэрацыяй кіраваў гэн. Фош.

Немцы заўважылі падрыхтоўкудападрыхтоўку да наступу, але лічылі, што пасьля бітвы пад [[Вэрдэн]]ам, французы скрываўлены, а ангельцы ня могуць адныя весьці маштабныя дзеяньні.

З-за цяжкага становішча саюзьнікаў апэрацыя пачалася раней. [[24 чэрвеня]] распачаўся артабстрэл нямецкіх пазыцыяўпазіцыяў і працягвалася 7 дзён. Было ўжыта 1,5 млн. снарадаў. Аднак тая артпадрыхтоўка не прынесла жаданага выніку. Фартэцыі немцаў былі мацнейшыя і лепей замаскаваныя, чым лічылі брытанцы.

Хаця першая лінія абароны была знаназначна пашкоджана, і 50% нямецкіх батарэй былі разьбіты, немцы за час артабстрэлу пасьпелі сьцягнуць дадаткова тры дывізііідывізіі і 30 батарэй цяжкой атрылерыіартылерыі.

[[1 ліпеня]] па нямецкай 1-й лініі было выпушчаны колькі мінаў, а пасьля артылерыі перанесла абстрэл у глыб нямецкай абароны. Нямецкія жаўнеры ў гэты час пакінулі бліндажы і занялі баявое становішча. Брытанская пяхота была спынена кулямётным агнём. У першы дзень брытанцы страцілі каля 60 тысячаўтысяч жаўнераў (21 тысяча забітымі і бязь зьвестак і больш 35 тысячаў параненымі) — збольшага дабраахвотнікаўдобраахвотнікаў, што ішлі ў воойскавойска на хвалі энтузіязму. Асабліва пацярпелі афіцэры, колер формы якіх вылучаўся ад шэраговыхшараговых жаўнераў. Больш пасьпяховымі былі вынікі атакі ў французаў, якія здоляліздолелі заняць дзьве пазыцыі нямецкіх ўмацаваньняў. Быў захоплнызахоплены [[Барлё]], але такі імклівы наступ ня прадугледжваўся графікам агульнай апэрацыі і войска было адведзена назад. 5 ліпеня атакі аднавіліся, але немцы здоляліздолелі аднавіць умацаваньні і прывесьці новыя часткі. На працягу ліпеня-кастрычніка 1916 французы зацята спрабавалі ўзяць Барлё, але больш ня здоляліздолелі гэта зрабіць.

Наступныя месяцы прынесьлі шэраг цяжкіх бітваў, якія невялікія тэрытарыяльныя здабыткі. Немцы вымушаны былі правесьці перагрупаваньне сваіх сілаў і зьняць часкучастку дывізій з пад Вэрдэна.

У гэты час расейкаерасейскае армія рапачалараспачала [[13 чэрвеня]] няўдалую [[Скробава-Гарадзішчанская апэрацыя|Скробава-Гарадзішчанскую апэрацыю]] пад [[Баранавічы|Баранавічамі]]. Брусылаўскі прарыў на [[Аўстра-Вугоршчына|аўстра-вугорскім]] фронце прымусіў Нямеччыну прыйсьці на дапамогу саюзьніку і даслаць частку воскавойска на Ўсходні фронт. У жніўні нямецкі рэзэрв на Заходнім фронце складала адна дывізія.

Сытуацыя пачала выпраўляцца ў верасьні. [[3 верасьня]] распачаўся новы наступ. Пасьля артпадрыхтоўкі ў якой удзельнічала 1900 цяжкіх гармат, дзьве брытанскія і дзьве францускія арміі пайшлі ў атаку. Войска Антанты здолялаздолела заглыбіцца на 3-4 км.

[[15 верасьня]] ўпершыню ў вайне быў ужыты [[танк]] (з брытанскага боку). Хаця ў атацы здолялаздолела прыняць удзел толькі 18 танкаў з 50, і наступалі яны асобна на фронце 10 км, іх псыхічны ўплыў на нямецкую пяхобупяхоту быў вялічэзны. У выніку ангельцы здоляліздолелі прасунуцца на 5 км з 5 гадзін бою, у той час як раней прасоўваньне на некалькі сот мэтраў цягнула за сабою шматлікія страты.

У той самы час перамога пачала хіліцца на бок брытанцаў. Немцы былі зьнясіленыя моцнай брытанскай артпадрыхтоўкай і выкарыстаньнем танкаў. Але наступныя атакі танкаў ня прынесьлі такогасамагатакога самага выніку — нямецкія жаўнеры хутка навучыліся змагацца з танкамі.

Бітва скончылася [[18 лістапада]] [[1916]]. Пасьля чатырох месцаў баёў войскі Антанты прасунуліся на 12 км на адрэзку 40 км. Страты з абодвух бакоў былі вялізарныя: брытанцы — 419 654, французы — 204 253 разам 623 907 чалавек, зь іх забітымі й бязь зьвестак — 146 431 чалавек. Немцы — больш за 465 тысячаўтысяч, зь іх забітымі й бязь зьвестак — 164 055 чалавек.