Пэрыцэнтар і апацэнтар: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
артаграфія
Jarash (гутаркі | унёсак)
 
Радок 1:
'''Пэрыцэнтар''' і '''апацэнтар''' ({{мова-el|περί|скарочана}}; «пэры»  — вакол, каля, поруч; {{мова-el|από|скарочана}}; «апа»  — з, ад (частка складанага слова, якая азначае адмаўленьне й адсутнасьць чагосьці), {{мова-la|centrum|скарочана}}  — цэнтар)  — пункты арбіты нябеснага цела  — самы блізкі да цэнтральнага цела і самы далёкі ад цэнтральнага цела, вакол якога адбывяецца рух. Раней таксама выкарыстоўвалася абагульняючае паняцьце '''апсы́да''' (ад {{мова-el|ἁψίς|скарочана}}  — дуга, пятля, звод).
 
'''Лінія абсыд'''  — лінія, якая злучае пэрыцэнтар і апацэнтар; для эліптычнай арбіты лінія абсыд супадае зь вялікай восьсю [[эліпс]]а.
 
У арбітах [[плянэта|плянэт]] [[Сонечная сыстэма|Сонечнай сыстэмы]] пэрыцэнтар і апацэнтар завуць, адпаведна, ''пэрыгель'' альбо ''прысонцавік'' і ''афэль''.
Радок 7:
У арбітах [[Месяц (спадарожнік)|Месяца]] і [[штучны спадарожнік Зямлі|штучных спадарожнікаў Зямлі]] ''пэрыгей'' і ''апагей''.
 
У арбітах [[падвойная зорка|падвойных зорак]]  — '''пэрыястар''' і '''апаастар'''.
 
У арбітах спадарожнікаў іншых плянэт  — '''пэрыплянэт''' і '''апаплянэт''', а таксама часам:
* '''апасяленій'''  — адносна [[Месяц (спадарожнік Зямлі)|Месяца]],
* '''апаарэс'''  — адносна [[Марс (плянэта)|Марса]]а,
* '''апаёвій'''  — адносна [[Юпітэр (плянэта)|Юпітэра]]а,
* '''апакроній'''  — адносна [[Сатурн (плянэта)|Сатурна]]а.
 
== Пэрыгей і апагей ==
Радок 25:
'''7''' апагей<br />
'''8''' лінія абсід]]
'''Пэрыге́й''' ([[Грэцкая {{мова-grc|грэц.]] περίγειος|скарочана}}, літар. «калязямны»)  — самая блізкая да [[Зямля|Зямлі]] кропка [[арбіта|арбіты]] нябеснага цела, якое рухаецца ў полі ягонага прыцягненьня. Звычайна гэта [[Месяц (спадарожнік Зямлі)|Месяц]] або [[штучны спадарожнік Зямлі]].
 
Сілы ўзбурэньня выклікаюць зьмену становішча пэрыгея ў прасторы. Так, з-за дзеяньня сілы ўзбурэньня з боку [[Сонца]] пэрыгей [[Мэркурый (плянэта)|Мэркурыю]] рухаецца па арбіце ў кірунку руху плянэты па арбіце, зьдзяйсьняючы поўнае абарачэньне за 8,85 [[год]]у. Перасоўваньне пэрыгея штучных спадарожнікаў Зямлі абумоўленае галоўным чынам адрозненьнемадрозьненьнем [[геоід|формы Зямлі]] ад [[шар]]а, прычым велічыня і кірунак гэтага руху залежаць ад нахілу плоскасьці арбіты спадарожніка да плоскасьці зямнога [[экватар]]у.
 
Адлегласьць ад пэрыгея да цэнтра Зямлі завецца ''пэрыгейнай адлегласьцю''.
 
'''Апаге́й''' (ад [[Грэцкая {{мова-grc|грэц.]] απόγεια|скарочана}}, літар. «ад зямлі»)  — самая далёкая ад цэнтру [[Зямля|Зямлі]] кропка [[арбіта|арбіты]] нябеснага цела, якое рухаецца вакол Зямлі.
 
Пункт апагею прама процілеглы пункту пэрыгея, бо абодва гэтыя пункты  — канцы лініі абсыд і зьмяняюць сваё становішча зь зьменай становішча лініі абсыд. Такім чынам, зьмена кірунку лініі апагею, напрыклад, Месяца непасрэдна атрымліваецца са зьмены становішча пэрыгея яе арбіты. Што тычыцца адлегласьці пункту апагею, то зьмена гэтай адлегласьці залежыць ад зьмен [[эксцэнтрысытэт]]а месяцовай арбіты і яе вялікай восі.
 
=== У пераносным значэньні ===
Апагей  — найвышэйшы пункт, росквіт чагосьці, напрыклад, «апагей славы».
 
[[Катэгорыя:Астраномія]]