Жыгімонт Стары: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
W (гутаркі | унёсак)
д +зьвязнасьць
афармленьне
Радок 1:
{{Манарх
| Імя = Жыгімонт Стары
| Варыянт імя = {{мова-pl|Zygmunt I Stary|скарочана}}
| Тытул =
| Партрэт = Monogrammist PF Sigismund the Old.jpg
| Жанчына =
| Памер =
| Партрэт = Monogrammist PF Sigismund the Old.jpg
| Апісаньне = Жыгімонт. Невядомы мастак, [[XVI стагодзьдзе|XVI ст.]]
| Памер =
| Пасада = [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|Вялікі князь літоўскі]]
| Апісаньне = Жыгімонт. Невядомы мастак, [[XVI стагодзьдзе|XVI ст.]]
| Пачатак тэрміну = [[1506]]
 
| Канец тэрміну = [[1548]]
| Пасада = [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|Вялікі князь літоўскі]]
| Каранацыя = [[24 студзеня]] [[1507]], [[Кракаў]]
| Пачатак тэрміну = [[1506]]
| Папярэднік = [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]]
| Канец тэрміну = [[1548]]
| Наступнік = [[Жыгімонт Аўгуст]]
| Каранацыя = [[24 студзеня]] [[1507]], [[Кракаў]]
| Пасада2 = [[Сьпіс польскіх манархаў|Кароль польскі]]
| Папярэднік = [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]]
| Пачатак тэрміну2 = [[1506]]
| Наступнік = [[Жыгімонт Аўгуст]]
| Канец тэрміну2 = [[1548]]
 
| Каранацыя2 = [[24 студзеня]] [[1507]], [[Кракаў]]
| Пасада2 = [[Сьпіс польскіх манархаў|Кароль польскі]]
| Папярэднік2 = [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]]
| Пачатак тэрміну2 = [[1506]]
| Наступнік2 = [[Жыгімонт Аўгуст]]
| Канец тэрміну2 = [[1548]]
| Імя пры нараджэньні =
| Каранацыя2 = [[24 студзеня]] [[1507]], [[Кракаў]]
|Дата нараджэньня = {{Нарадзіўся|1|1|1467}}
| Папярэднік2 = [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]]
| Месца сьмерцінараджэньня = [[КракаўКазяніцы]], [[Польшча]]
| Наступнік2 = [[Жыгімонт Аўгуст]]
|Дата сьмерці = {{Памёр|1|4|1548|гадоў=81}}
 
|Месца сьмерці = [[Кракаў]], [[Польшча]]
| Імя пры нараджэньні =
| Дата нараджэньняпахаваньня = [[17 студзеняліпеня]] [[14671548]]
| Месца нараджэньняпахаваньня = [[КазяніцыВэвэльскі сабор]], [[ПольшчаКракаў]]
| Нашчадкі = ''ад 1-га шлюбу:'' Ганна і Ядвіга<br />''ад 2-га шлюбу:'' [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонт]], Альбрэхт, [[Ізабэла Ягелонка|Ізабэла]], [[Ганна Ягелонка|Ганна]], [[Кацярына Ягелонка|Кацярына]]
| Дата сьмерці = [[1 красавіка]] [[1548]] (81 год)
| Каралеўскі дом = [[Ягелоны]]
| Месца сьмерці = [[Кракаў]], [[Польшча]]
| Дынастыя = [[Ягайлавічы]] ([[Гедымінавічы]])
| Дата пахаваньня = [[7 ліпеня]] [[1548]]
| Каралеўскі гімн =
| Месца пахаваньня = [[Вэвэльскі сабор]], [[Кракаў]]
| Каралеўскі дэвіз =
| Нашчадкі = ''ад 1-га шлюбу:'' Ганна і Ядвіга<br />''ад 2-га шлюбу:'' [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонт]], Альбрэхт, [[Ізабэла Ягелонка|Ізабэла]], [[Ганна Ягелонка|Ганна]], [[Кацярына Ягелонка|Кацярына]]
| ЖонкаЖонкі = Барбара Запольская<br />[[Бона Сфорца]]
| Каралеўскі дом = [[Ягелоны]]
| Бацька = [[Казімер Ягелончык]]
| Дынастыя = [[Ягайлавічы]] ([[Гедымінавічы]])
| Маці = [[Альжбета Аўстрыйская (1436–1505)|Альжбета Аўстрыйская]]
| Каралеўскі гімн =
| Сайт =
| Каралеўскі дэвіз =
| Муж =
| Жонка = Барбара Запольская<br />[[Бона Сфорца]]
| Жонкі =
| Сужэнец =
| Бацька = [[Казімер Ягелончык]]
| Маці = [[Альжбета Аўстрыйская (1436–1505)|Альжбета Аўстрыйская]]
| Сайт =
}}
'''Жыґімонт<ref>[http://slounik.org/nn/жы/2 Жыґімонт = Žygimont] // {{Літаратура/Слоўнік беларускай мовы (клясычны правапіс, 2001)}}</ref> Стары ''', '''Жыґімонт I''' ({{мова-pl|Zygmunt I Stary|скарочана}}; [[1 студзеня]] [[1467]] — [[1 красавіка]] [[1548]]) — [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь літоўскі]] і [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль польскі]] ([[1506]]—[[1548]]). Пяты сын [[Казімер Ягелончык|Казімера]] і [[Альжбета Аўстрыйская (1436—1505)|Альжбеты Аўстрыйскай]], унук [[Ягайла|Ягайлы]].
Радок 46 ⟶ 39:
== Біяграфія ==
[[Файл:Jagiellon Family.jpg|міні|зьлева|Ягелоны. Мастак Л. Кранах, [[XVI стагодзьдзе|XVI ст.]]]]
 
Нарадзіўся ў Казяніцах [[Радамскі павет|Радамскага павету]] [[Польскае Каралеўства (1385—1569)|Каралеўства Польскага]] ў [[1467]]; да ўступленьня на пасад насіў тытул князя [[Аполе|Апельн]] і [[Глогаў]]. Атрымаў добрую адукацыю, валодаў некалькімі мовамі<ref>[http://slounik.org/27689.html Žyhimont I Stary] // {{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)|к}} P. 226.</ref>. Атрымаў ад старэйшага брата, караля [[Чэхія|Чэхіі]] і [[Вугоршчына|Вугоршчыны]] [[Уладзіслаў II|Уладзіслава II]], Глогаўскае (з [[1498]]) і Апольскае (з [[1500]]) княствы ў [[Сылезія|Сылезіі]], дзе набыў рэпутацыю разумнага і распарадчага кіраўніка. У [[1504]] годзе прызначаны каралеўскім намесьнікам Сылезіі, пазьней [[Лужыца|Лужыцы]]. Мянушку ''Стары'' набыў праз тое, што зрабіўся вялікім князем літоўскім і каралём польскім у даволі сталым веку — па тым, як на польскім стальцы зьмяніліся два яго старэйшыя браты.
 
Радок 67 ⟶ 59:
=== Унутраная палітыка ===
[[Файл:Matejko Hanging of the Zygmunt bell.jpg|міні|зьлева|Усталяваньне звона Жыгімонта на Вавэльскую катэдру. [[Ян Матэйка|Я. Матэйка]], [[1874]]]]
 
Унутраная палітыка Жыгімонта Старога скіроўвалася на ўмацаваньне дзяржавы, але вайсковыя і фінансавыя рэформы, спробы вяртаньня каралеўскіх і вялікакняскіх маёнткаў, захопленых магнатамі, ня мелі значнага посьпеху<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Жыгімонт I // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 377.</ref>. У [[1537]] годзе супраць Жыгімонта Старога і [[Магнатэрыя|магнатаў]] узьняўся фэўдальны мяцеж польскай сярэдняй [[шляхта|шляхты]] — так званая «[[Курыная вайна]]». [[Баярства]] [[ВКЛ]] дамаглося роўных правоў для ўсяго вышэйшага [[Стан (сацыяльная група)|стану]], быў уведзены адзіны кодэкс законаў для дзяржавы — [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1529 году]].
 
Радок 73 ⟶ 64:
 
=== Вонкавая палітыка ===
Праводзіў актыўную вонкавую палітыку. У [[1531]] годзе ў барацьбе за [[Пакуцьце]] атрымаў перамогу над [[Сьпіс малдаўскіх гаспадароў|малдаўскім гаспадаром]] [[Пётра Рарэш|Пятром Рарэшам]]. Праводзячы анты[[Габсбургі|габсбурскую]] палітыку, склаў у [[1524]] годзе хаўрус з [[Францыя]]й і ў [[1533]] з [[Турэччына]]й. Мусіў весьці абарончыя войны<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Жыгімонт I Стары // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 627.</ref> з [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавай]] — у [[Вайна МаскоўскайМаскоўскае дзяржавы ззь Вялікім княствамКняствам Літоўскім 1507-15081507—1508 гадоў|1507—1508]], [[Вайна МаскоўскайМаскоўскае дзяржавы ззь Вялікім княствамКняствам Літоўскім 1512-15221512—1522 гадоў|1512—1522]] і [[Вайна Вялікага княства Літоўскага з Маскоўскай дзяржавай 1534-1537 гадоў|1534—1537]], у выніку якіх ВКЛ страціла [[Смаленск]]. Для адбіцьця нападаў [[Крымскія татары|крымскіх татараў]] нава [[Украіна|Ўкраіне]] ўтварыў памежную варту зь мясцовых жыхароў — [[казакі|казакаў]].
 
У час уладарства Жыгімонта Старога ў Польшчы і ВКЛ распаўсюдзілася [[Рэфармацыя]] ў розных плыняў, што спрыяла далейшаму ўздыму [[гуманізм]]у і адукацыі<ref>[[Анатоль Грыцкевіч|Грыцкевіч А.]] Жыгімонт I Стары // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 628.</ref>.
Радок 123 ⟶ 114:
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Sigismund I of Poland}}
 
{{Вялікія князі літоўскія}}
{{КараліВаладары Польшчы}}
 
[[Катэгорыя:Ягайлавічы]]