Беларуская міталёгія: розьніца паміж вэрсіямі

'''БеларускаяБелару́ская міталёгіяміталё́гія''' - — комплекс вераваньняў насельніцтва [[Беларусь|Беларусі]]. Уключае сістэму [[Язычніцтва|дахрысьціянскіх]] мітаў (аб якой амаль не засталося крыніц), а таксама [[Народная Біблія|Народную Біблію]] - — апакрыфічныя народныя ўляўленьні пра [[Хрысьціянства|хрысьціянскага]] [[Бог|Бога]]а, інтэрпрэтацыі розных [[Біблія|біблейскіх]] падзеяў і персанажаў. Пры гэтым сюжэтная аснова Народнай Бібліі з большасьці язычніцкая, персанажам Бога, [[Д'ябл|Д'ябла]]а, [[Ісус Хрыстос|Хрыста]] ў ранейшых версіях маглі адпавядаць постаці паганскіх багох. Сьвятыя ([[Юрай]], Пятро, Ільля) ў гэтых сюжэтах кіруюць прыроднымі зьявамі і па сваіх функцыях, атрыбутыцы фактычна адпавядаюць пэўным дахрысьціянскіх божышчам. Сёньня тэма беларускай міталёгіі вельмі мала вывучаная, цікавасьць да яе фарміруецца, яна кладзецца ў аснову мастацкіх твораў ("«[[Аб багох крывіцкіх сказы]]"» [[Сяргей Хмара|Сяргея Хмары]] і інш), але гэты працэс ідзе пакуль што вельмі павольна.

У адрозьненьні ад [[Старажытнагрэцкая міталёгія|грэцкай]], [[Эгіпецкая міталёгія|эгіпецкай]], [[Шумера-акадская міталёгія|шумерскай]] міталёгій, беларуская не пакінула аб сабе ніякіх рэлігійных тэкстаў, ніякіх пісьмовых зьвестак ад асобы людзей, якія ў яе верылі. Акрамя таго, амаль не захавалася і [[Артэфакт|артэфактаў]], што можа сведчыць, па-першае, аб вялікшай нецярпімасьць, з якой тутэйшыя князі і [[царква]] ставіліся да паганскіх вераваньняў, па-другое, аб шкодных уплыве шматлікіх войнаў. Усе наяўныя сёньня зьвесткі пачэрпнутыя з хрысціянскіх павучэньняў супраць язычніцтва, з тэкстаў іншаземных гісторыкаў ([[Пракопій Кесарыйскі]]), а таксама з дасьледаваньняў [[Фалькларыстыка|фалькларыстаў]] і [[Этнаграфія|этнографаў]] ХІХ-ХХ стст. Болей за тое, верыфікацыя многіх крыніц складаная. Фалькларыст [[Павал Шпілеўскі|П. Шпілеўскі]] быў вядомы сваім легкадумным стаўленьнем да міталёгіі, ён беспадстаўна вылучаў імёны багох з народных прыказак, дыялектных словаў, песень. Этнаграфічныя дасьледаваньні [[М.С. Кацар|М.С. Кацара]]а і У. Васілевіча таксама крытыкаваліся за магчымую неаб'ектыўнасьцьнеаб’ектыўнасьць. Матэрыялам дзеля фалькларыстаў былі народныя песьні, [[Беларускія народныя казкі|казкі]], вышыўкі адзеньня, [[Загадка|загадкі]] і інш.

Няма адзінай думкі наконт таго, як уяўлялі сусьвет старажытныя беларусы-язычнікі. Некаторыя народныя песьні і загадкі даюць падставу сьцьвярджаць, што воссю сусьвету было касмічнае дрэва, падобнае да [[Скандынавія|скандынаўскага]] [[Ігдрасіль|Ігдрасіля]]. На ім месьцілася Зямля, у кароне было неба і прытулак дзеля птушак, а ў каранях знаходзіўся падземны свет. У пачатку ХХ ст. палешукі, паводле [[Аляксандр Сержпутоўскі|А. Сержпутоўскага]], лічылі, што Зямля стаіць на вялікай рыбіне. Паводле П. П.  Дземідовіча, беларусы думалі, нібыта Зямля - — гэта тонкая скура, якая пакрывае зьверху бяздонны акіян. У полі часам сустракаюцца яміны, якія з'яўляюццаз’яўляюцца "«брамамі"» ў гэтую водную бездань, і там быццам жыве Д'яблд’ябал.

На краі сьвету ці ў яго цэнтры (міталягічнаму мысьленнюмысьленьню наогул уласціваеуласьцівае атоесамліваньне ўскраіны і цэнтру) знаходзіцца вялікая гара, у якой жыве Сатана, альбо на якой расцерасьце дрэва (магчыма, рэха міта пра Сусьветнае Дрэва). Ці то на ўскраіне сьвету, ці то ў кароне Дрэва месьціцца [[Вырай]] - — зімовы прытулак дзеля птушак і душ памерлых.

=== Дундар ([[Пярун]]) ===

Багіня ніжэйшага сьвету, жаночай працы.

=== [[Ярыла]] ===

Боскі статус спрэчны, мог быць духам вясны, каханьня, цеплыні. Яго імя ў старажытных крыніцах адсутнічае, вобраз цалкам адноўлены па матэрыялах фалькларыстаў і этнографаў. Пазней у народным кульце сьвятых яму адпавядалі па функцыях сьвяты Юрай, а таксама, верагодна, Пятро.

Верагодна, багіня сьмерці. Назва горада Мар'інаМар’іна Горка можа паходзіць ад прыгорка, які быў калісьці культавым аб'ектамаб’ектам багіні Мары.

Магчыма, бог сонца.

У старажытных крыніцах не згадваецца, але фігурыруе ў замовах: да яе зьвяртаюцца, каб дапамагла ад хваробаў. У старажытнай рэлігіі ёй магло адпавядаць жаночае божышча.

* Васілевіч У. Зямная дарога ў Вырай. Беларускія народныя прыкметы і павер'іпавер’і. — Мінск : Беларусь, 2010.- 717  с. : іл.

* [[Ігар Рыгоравіч Вуглік|''Вуглік, І. Р.'']] Міфалогія беларусаў : навучальна-метадычны дапаможнік / І. Р. Вуглік. — Мінск : Сучасныя веды, 2005. — 151  с.

* Кацар М. С. Беларускі арнамент. Ткацтва, вышыука / пер. з рус. мовы, літ. апрац. і навук. рэд. Я. М. Сахута. — 2-е выд. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2009. — 223  с.: іл.

* Міфалогія беларусаў: энцыкладпедычны слоўнік / склад. І. Клімковіч, В. Аўтушка; навук. рэд. Т. Валодзіна, С. Санько. — Мн.: Беларусь, 2011. — 607  с.: іл.

* Стаіць зямля пасярод свету… Беларускія народныя прыкметы і павер'іпавер’і. Кн.1. Укладальнік У.Васілевіч. Мн., 1996.