Вікіпэдыя

Царква Дабравешчаньня Багародзіцы (Віцебск): розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
дапаўненьне, выява, стыль
Радок 1:
{{Славутасьць
|Тып = СакральнаеПомнік збудаваньнесакральнай архітэктуры
|Назва = Царква Дабравешчаньня Прасьвятой Багародзіцы
|Арыгінальная назва =
|Выява = VITEBSK. Annunciation (Дабравешчанская) church (XII century)..jpg
|Подпіс выявы = ЦаркваДабравешчанская Дабравешчаньня Прасьвятой Багародзіцыцарква
|Шырыня выявы =
|Статус =
Радок 43:
|Водступ подпісу на мапе =
|Сайт =
|Commons = Church of Annunciation of Virgin Mary, Vitsebskin Viciebsk
}}
'''Царква Дабравешчаньня Прасьвятой Багародзіцы''' ('''Зьвеставаньня''') — праваслаўнаепомнік сакральнаесакральнай збудаваньнеархітэктуры ў [[Віцебск]]у, узьведзенаезбудаваны ў [[XII стагодзьдзе|XII ст.]] У [[1961]] савецкія ўлады ўзарвалі помнік архітэктуры, у [[1999]] завяршылася аднаўленьне царквы з выкарыстаньнем захаваных муроў. Аб’ект [[Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь]]. Знаходзіцца на левым беразе [[Дзьвіна|Дзьвіны]], на месцы былога рамесьніцка-гандлёвага пасаду [[Віцебскія замкі|Ніжняга Замка]]. ПобачПры зпабудове царквойбыла стаяўў юрысдыкцыі [[КасьцёлКанстантынопальскі Найсьвяцейшайпатрыярхат|Канстантынопальскага Тройцыпатрыярхату]], (Віцебск)цяпер — [[Маскоўскі патрыярхат|ФарныМаскоўскага]]. [[Беларуская касьцёлПраваслаўная Царква|Дзейнічае]],. таксамаАб’ект ўзарваны[[Дзяржаўны ісьпіс дагэтульгісторыка-культурных некаштоўнасьцяў адноўленыРэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь]].
 
Дабравешчанская царква — найстарэйшы мураваны будынак Віцебску, які пацярпеў ад [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|маскоўскай перабудовы]] ў [[1862]] і быў [[Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР|узарваны савецкімі ўладамі]] ў [[1961]]. У [[1999]] завяршылася аднаўленьне гіпатэтычнага аблічча сьвятыні XII ст. з выкарыстаньнем захаваных муроў. Побач з царквой стаяў [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Віцебск)|Фарны касьцёл]], таксама ўзарваны і дагэтуль не адноўлены.
 
== Гісторыя ==
Радок 52 ⟶ 54:
У [[1619]] разам з асобна пастаўленай драўлянай званіцай перайшла да [[Беларуская Грэка-Каталіцкая Царква|ўніятаў]]. У сярэдзіне [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]] адбылася новая перабудова — замест аркавых закамараў зьявіліся 2-гранныя шчыпцы, якія абумовілі 8-схільнае пакрыцьцё царквы. Дагэтуль належыць найбольш старажытная выява царквы — на «Рысунку места Віцебску» ([[1664]]). Паводле рысунку, мела 1 [[купал]] на барабане, побач знаходзілася званіца. За часамі [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] значна пацярпела і пэўны час стаяла паўзруйнаваная. У [[1714]] праводзіўся рамонт, па [[1759]] царкву перабудавалі ў стылі [[віленскае барока|віленскага барока]]<ref>{{Літаратура/Страчаная спадчына (2003)|к}} С. 63.</ref>.
 
У [[Вайна 1812 году|Вайну 1812 году]] французы выкарысталі царкву пад склад боепрыпасаў. У [[1831]] улады [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] перадалі яе [[Маскоўскі патрыярхат|Маскоўскаму патрыярхату]], у [[1833]] праводзіўся рамонт. У [[1862]] царскія ўлады ў межах палітыкі [[Маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі краю]]<ref>[[Генадзь Лаўрэцкі|Лаўрэцкі Г.]]. Віцебская Благавешчанская царква // {{Літаратура/Архітэктура Беларусі: Энцыкляпэдычны даведнік|к}} С. 120.</ref> капітальна перабудавалі царкву: будынку не вярнулі аўтэнтычны выгляд, а надалі рысы [[Маскоўская дзяржава|маскоўскага сярэднявечнага]] дойлідзтва.
 
Упершыню помнік дасьледаваў у канцы [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]] А. Паўлінаў (падрабязна апісаў муроўку [[XII стагодзьдзе|XII ст.]], склаў плян збудаваньня і прапанаваў яго рэканструкцыю). У [[1944]] абмеры царквы зрабіў П. Бараноўскі. Археалягічныя дасьледаваньні праводзілі І. Хозераў ([[1946]]), [[Георгі Штыхаў|Г. Штыхаў]] ([[1964]]), М. Каргер ([[1968]]) і П. Рапапорт ([[1975]]). У [[1982]] рэшткі царквы дасьледавалі [[Алег Трусаў|А. Трусаў]], [[Павал Рапапорт|П. Рапапорт]] і Т. Бубенька.
 
Будынак пацярпеў за часамі [[Другая сусьветная вайна|Другой сусьветнай вайны]] ў [[1944]]. Да сьнежня [[1961]], калі савецкія мескія ўлады злачынна ўзарвалі царкву (пры актыўным удзеле галоўнага архітэктара Віцебску<ref>{{Літаратура/Мураваныя харалы|к}} С. 187.</ref>), яе муры захоўваліся амаль на ўсю вышыню. У [[1977]] праводзілася кансэрвацыя рэштак (архітэктар С. Друшчыц), з [[1992]] — адбудова (архітэктар [[Генадзь Лаўрэцкі|Г. Лаўрэцкі]])<ref>{{Літаратура/Праваслаўныя храмы на Беларусі (2001)|к}} С. 39.</ref>. [[7 студзеня]] [[1999]] адбылося адкрыцьцё адноўленай царквы.
 
== Архітэктура ==
[[Файл:Viciebsk, Źviestavańnia. Віцебск, Зьвеставаньня (1664).jpg|міні|З «Рысунку места Віцебску», [[1664]]]]
 
Помнік [[полацкая школа дойлідзтва|полацкай школы дойлідзтва]], прыклад творчай перапрацоўкі крыжова-купальнага [[базыліка]]льнага тыпу бізантыйскага сакральнага збудаваньнябудынка. Выцягнуты ў пляне прастакутны аб’ём на высокім [[цокаль|цокалі]] з тыльнай усходняй сьцяны мае вялікую паўкруглую цэнтральную [[апсыда|апсыду]], дэкарыраваную тонкімі калёнкамі. Шырыня царквы 11,1 м, даўжыня без апсыды 18,2 м, з апсыдай — 21 м, таўшчыня сьценаў ад 1,1 да 1,5 м. Бакавыя фасады плоскімі лапаткамі падзяляюцца на 4 амаль аднолькавыя праслы, завершаныя [[закамара]]мі з дахамі-бочкамі. З паўднёвага, паўночнага і заходняга бакоў разьмяшчаліся аркавыя ўходныя парталы зь невялікімі прытворамі. Канструкцыйнае выкананьне будынка — у бізантыйскай тэхніцы муроўкі (opus mixtum): гарызантальныя шэрагі блёкаў-квадраў абчасанага жоўтага каменю-вапняку чаргуюцца з пракладзенай паміж імі ў 1—4 шэрагі тонкай цэглай-[[плінфа]]й (выяўлены шэраг плінфаў з клеймамі). Памеры плінфы — 3—3,7 × 19—20 × 27—29 см (асноўны фармат), 2,8 × 15 × 21 см і 6 × 27 × 30 см. Муроўка змацоўваецца [[рашчына]]й так званай ружовай цамянкі — [[сумесь]] вапны з тоўчанай цэглай. Канструкцыйна сьцены ўмацоўваліся гарызантальна пакладзенымі ў 2 шэрагі бярвеньнямі. Падлога складаецца зь невялікіх часаных камянёў, яе ўзровень на 105 см вышэй за цокаль будынка. Пад аўтэнтычнай падлогай на глыбіні да 1 м знаходзіцца пласт вапнавай рашчыны з дамешкамі дробных камянёў, пад якім залягае культурны пласт 0,4—0,6 м з керамікай [[XI стагодзьдзе|XI]] — 1-й чвэрці [[XII стагодзьдзе|XII]] стагодзьдзяў<ref>[[Алег Трусаў|Трусаў А.]]. Віцебская царква Звеставання // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 327.</ref>.
 
[[Файл:Віцебск. Інтэр'ер Дабравешчанскай царквы.jpg|значак|Інтэр'ер царквы]]
 
Па перабудове ў стылі [[Віленскае барока|віленскага барока]] купал на сяродкрыжжы разабралі, а над алтарнай часткай узьвялі вежачку зь [[сьпічак]]ам. На ўсю шырыню галоўнага фасаду прыбудавалі новы ўходны аб’ём зь дзьвюма шмат’яруснымі вежамі-званіцамі і фігурным [[франтон]]ам паміж імі. У адпаведнасьці з грэка-каталіцкай абраднасьцю ў інтэр’еры царквы зрабілі мураваную алтарную перагародку. Да паўночнага фасаду каля алтара далучылася рызьніца, а да паўднёвага фасаду — 2-павярховая прыбудова, на другім паверсе якой знаходзілася «цёплая» Пакроўская царква. У выніку [[Мураўёўкі|мураўёўскаймаскоўскай]] перабудовы 2-й паловы [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]] з царквы зьнялі вежы-званіцы, над дахам узьвялі вялікі драўляны 8-гранны барабан з [[купал-цыбуліна|купалам-цыбулінай]]. У наш час над будынкам узьвялі цыліндрычны барабан пад паўсфэрычным [[купал]]ам. На фасадах рэстаўратары пакінулі адкрытымі фрагмэнты старажытнай плінфавай муроўкі.
 
Унутры 6 крыжовых у [[сечыва|сечыве]] слупоў падзяляюць залю на 3 [[нэф]]ы, сярэдні зь якіх шырэйшы за бакавыя, і завяршаецца вонкавай апсыдай, бакавыя — паўкруглымі нішамі ў тоўшчы сьцяны. У заходняй частцы на пары слупоў разьмяшчаліся [[хоры]], на якія вялі ўсходы ў тоўшчы фасаднай сьцяны. Бакавыя часткі хораў займалі капліцы зь невялікімі апсыдамі ў таўшчыні муроў. [[Нартэкс]] пад хорамі вылучаецца глухім прасьценкам.
Радок 70 ⟶ 74:
 
== Галерэя ==
<center><gallery widths=150 heights=150 perrow="4" caption="Да [[МураўёўкіСьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|мураўёўскай]]маскоўскай перабудовы]]">
Файл:Viciebsk, Nižni Zamak. Віцебск, Ніжні Замак (J. Pieška, XIX1800).jpg|[[Юзэф Пешка|Ю. Пешка]], пач.каля [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.1800]]
Файл:Viciebsk, ZaručaŭjeZamkavaja. Віцебск, ЗаручаўеЗамкавая (J. Pieška, XIX1800).jpg|З боку Заручаўя. [[Юзэф Пешка|Ю. Пешка]]
Файл:Viciebsk, carkvaŹviestavańnia. Віцебск, царкваЗьвеставаньня (1833).jpg|Абмеры, [[1833]]
Файл:Viciebsk, Źviestavańnia. Віцебск, Зьвеставаньня (1833) .jpg|Бакавы фасад, [[1833]]
</gallery></center>
<center><gallery widths=150 heights=150 perrow="4" caption="Па маскоўскай перабудове">
Файл:Viciebsk, Źviestavańnia. Віцебск, Зьвеставаньня (A. Miniat, 1866).jpg|А. Мінят, [[1866]]
Файл:ParishViciebsk, CatholicFara-Źviestavańnia. ChurchВіцебск, andФара-Зьвеставаньня Orthodox Church of the Annunciation in Viciebsk(1867).jpg|Фрагмэнт здымка, да [[1867]]
Файл:Viciebsk, ŹviestavańniaNižni Zamak. Віцебск, ЗьвеставаньняНіжні Замак (N. Orda, XIX1875).jpg|[[Напалеон Орда|Н. Орда]], 2-я пал. [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]]
Файл:Viciebsk, carkvaŹviestavańnia. Віцебск, царкваЗьвеставаньня (1883).jpg|З 1-га тому «Витебской старины», [[1883]]
Файл:Viciebsk, carkvaŹviestavańnia. Віцебск, царкваЗьвеставаньня (1890).jpg|Зь «Белоруссия и Литва», [[1890]]
Файл:Viciebsk, carkvaŹviestavańnia. Віцебск, царкваЗьвеставаньня (1891).jpg|Фасад і плян, [[1891]]
Файл:Viciebsk, MahiloŭskjaDźvina. Віцебск, МагілёўскаяДзьвіна (XX1912).jpg|ПаштоўкаЗ пач.боку Дзьвіны, [[XX стагодзьдзе|XX ст.1912]]
Файл:Viciebsk, Nižni ZamakDźvina. Віцебск, Ніжні ЗамакДзьвіна (1912XX) .jpg|ЗдымакЗ С.боку Пракудзіна-ГорскагаДзьвіны, пач. [[1912XX стагодзьдзе|XX ст.]]
Viciebsk, Zamkavaja-Źviestavańnia. Віцебск, Замкавая-Зьвеставаньня (1900).jpg|З боку вуліцы Замкавай, пач. [[XX стагодзьдзе|XX ст.]]
Viciebsk, Zamkavaja-Źviestavańnia. Віцебск, Замкавая-Зьвеставаньня (1910).jpg|З боку вуліцы Замкавай, пач. [[XX стагодзьдзе|XX ст.]]
Viciebsk, Nižni Zamak. Віцебск, Ніжні Замак (1900).jpg|Паштоўка пач. [[XX стагодзьдзе|XX ст.]]
Viciebsk, Nižni Zamak. Віцебск, Ніжні Замак (S. Prokudin-Gorsky, 1912).jpg|Здымак С. Пракудзіна-Горскага, [[1912]]
</gallery></center>
 
Радок 99 ⟶ 107:
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Гісторыка-культурная каштоўнасьць Рэспублікі Беларусь|212Г000089}}
{{Commonscat|Church of Annunciation of Virgin Mary, Vitsebskin Viciebsk}}
* {{Спасылка|аўтар = |прозьвішча = |імя = |аўтарlink = |суаўтары = |дата публікацыі = |url = http://www.radzima.org/be/object/5382.html |загаловак = Царква Дабравешчаньня Прасьвятой Багародзіцы (Віцебск) |фармат = |назва праекту = |выдавец = [[Radzima.org]] |дата = 22 сакавіка 2011 |мова = |камэнтар =}}
 
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Царква_Дабравешчаньня_Багародзіцы_(Віцебск)»