Мэрытакратыя: розьніца паміж вэрсіямі

 

 

Найбольш агульнае азначэньне мэрытакратыі канцэптуалізуе годнасьць як вымераную кампэтэнтнасьць і здольнасьць, якая, хутчэй за ўсё, вызначаецца па [[IQ]] ці з дапамогай стандартызаваных тэстаў дасягеньняў. Ва [[Урад|ўрадзе]] ці іншых адміністратыўных сыстэмах мэрытакратыя (у адміністрацыйным сэнсе) ёсьць сыстэма ўраду, ці іншага кіраваньня (напрыклад, бізнэс-кіраваньня), калі пасады і адказнасьць разьмяркоўваюцца сярод людзей у залежнасьці ад "[[Годнасьць|годнасьці]] ", а менавіта інтэлігентнасьці, прафесыйнай прыдатнасьці і адукацыі, якая вызначаецца пасродкам нейкіх ацэньваньняў ці экзамэнаў.

Гэта ў нейкім сэнсе супярэчыць першапачатковаму азначэньню, наданаму гэтаму слову брытанскім палітыкам і сацыёлагам [[Майкл Янг|Майклам Янгам]] у [[1958]] годзе, па меркаваньню якога мэрытакратыя — гэта сыстэма, дзе «годнасьць вымяраецца інтэлігентнасьцю плюс дасягненьні, яе носьбіты вызначаюцца ў маладым узросьце і адбіраюцца для адпаведнай інтэнсіўнай [[Адукацыя|адукацыі]], пры тым мае месца апантанасьць падлікамі, тэстамі і экзамэнамі».

 

 

Нягледзячы на тое, што [[канцэпцыя]] мэрытакратыі існавала стагодзьдзямі (напрыклад, у рамках [[Канфуцыянства|канфуцыянскай філязофіі]]), само слова «мэрытакратыя» зьявілася ў [[1950-я|1950-х]]. Яно было ўжыта нямецка-амэрыканскім філёзафам [[Ханна Арэндт|Ханнай Арэндт]] у яе эссэ [http://www.instituteofideas.com/documents/PGF_Arendt_Education.pdf «Крызіс адукацыі»], якое было напісана ў [[1954]] годзе, а празь некалькі год [[тэрмін]] быў пашыраны брытанскім [[палітык]]ам і [[Сацыялёгія|сацыёлагам]] [[Майкл Янг|Майклам Янгам]] у яго сатырычнай працы [http://www.shef.ac.uk/polopoly_fs/1.155163!/file/philosophicalcritique.pdf «Пад’ём мэрытакратыі»], у якім апісваецца [[Футурызм|футурыстычнае]] грамадзтва, дзе грамадзкая пазыцыя вызначаецца каэфіцыентам інтэлекту ([[IQ]]). У кнізе такая сыстэма вынікае [[рэвалюцыя]]й, пад час якой людзі зьвяргаюць фанабэрыстую і адарваную ад народа [[эліта|эліту]]. Аналягічныя [[сюжэт]]ы выкарыстоўваліся і ў іншых літаратурных творах. Пазьней у азначэньня «мэрытакратыя» зьявіўся больш пазітыўны сэнс, які ўзялі на ўзбраеньне прыхільнікі ўсеагульнай роўнасьці магчымасьцяў. У сваёй кнізе «Постіндыстрыяльнае грамадзтва будучыні» (1973) [[Дэніял Бэл]] выказаў меркаваньне, што мэрытакратыя дазволіць зьнішчыць [[бюракратыя|бюракратыю]] і агулам зьмяніць сацыяльную пабудову грамадзтва. Падобных поглядаў прытрымліваліся і прадстаўнікі [[неакансэрватызм]]у ў заходняй сацыялёгіі ([[Зьбігнеў Бжэзінскі]]).

 

 

Хаця само слова «мэрытакратыя» зьявілася не так даўно ([[1958]]г), канцэпцыя ўраду, заснаванага на стандартызаваных экзамэнах, вядзе свае карані ад прац [[Канфуцый|Канфуцыя]] і яго пасьлядоўнікаў. Першая вядомая ў сьвеце мэрытакратыя, меркавана, была ўжыта ў [[II стагодзьдзе|II ст.]]. да нашай эры кітайскай [[Дынастыя Хань|дынастыяй Хань]], дзе ўпершыню былі прызначаны экзамэны па дзяржаўнай службе, на якіх ацэньваліся здольнасьці [[чыноўнік]]аў. Мэрытакратыя як [[канцэпцыя]] перанеслася з [[Кітай|Кітая]] ў [[Брытанская Індыя|Брытанскую Індыю]] ў [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]], а потым патрапіла ў кантынентальную [[Эўропа|Эўропу]] і [[Злучаныя Штаты]].

Найбольш распаўсюджаны прыклад мэрытакратыі на сёньняшні дзень — гэта [[Адукацыя|сыстэма адукацыі]]. [[Вышэйшая адукацыя]] ўяўляе сабой няскончаную мэрытакратычную сыстэму ацэньнваньня па розных прычынах, такіх як недахоп агульных для ўсяго сьвету стандартаў, недахоп парамэтраў (ня ўсе віды заняткаў і чалавечай дзейнасьці ахоплены), недахоп доступу (некаторыя таленавітыя людзі ніколі не атрымаюць магчымасьці ўдзельнічаць празь вялікія кошты, асабліва ў [[краіны трэцяга сьвету|краінах трэцяга сьвету]]). Тым ня менш пры адсутнасьці больш дасканалых мэтадаў, адукацыйная сыстэма мае шмат рыс, агульных з мэрытакратычным скрынінгам. Аднак па асобку адукацыя ня можа выбудаваць эфэктыўнай і поўнавартаснай сыстэмы, так як мэрытакратыя аўтаматычна павінна адмаўляць уплыў аўтарытэтаў, з чым адукацыйная сыстэма адна ня здолее справіцца.

 

 

На думку шэрагу дасьледчыкаў, [[Кітай]] у некаторыя пэрыяды гісторыі быў блізкі да рэалізацыі мэрытакратычнай сыстэмы. Так, нават пад час панаваньня [[дынастыя Сунь|дынастыі Сунь]] шырока выкарыстоўвалася трохузроўневая сыстэма экзамэнаў ([[кэцзюй]]), з дапамогай якой на ролю кіраўнікоў адбіраліся прэтэндэнты, якія лепш за іншых разумелі [[мастацтва]], [[канфуцыянства]] і адміністратыўная праблемы.

Міжнародныя арганізацыі кшталту [[The GNOME Foundation]], [[Apache Software Foundation]] і [[Mozilla Foundation]] афіцыйна пазыцыянуюць сябе як мэрытакратычныя.

 

 

Найбольшы клопат датычна да мэрытакратыі выклікае цьмянае азначэньне тэрміну «[[годнасьць]]». Розныя людзі звычайна маюць розныя стандарты годнасьці, з чаго і падымаецца пытаньне па якому стандарту ацэньваць дадзены парамэтар.

Зь іншага боку, паўстае праблема [[прынцып некампэтэнтнасьці|прынцыпу некампэтэнтнасьці]], ці [[прынцып некампэтэнтнасьці|«прынцыпу Пітэра»]]. Калі людзі прасоўваюцца ў мерытакратычным грамадзтве па кар’ернай лесьвіцы, яны ў выніку ўпіраюцца ў першы ўзровень таго, што яны зрабіць няздольны. Ці, іншымі словамі, «у іерархічнай сыстэме любы працаўнік у выніку прасоўваецца да ступені ўласнай некампэтэнтнасьці».

 

 

Па азначэньню, прынцып мэрытакратыі ня можа быць эфэктыўным ў неканкурэнтным грамадзтве ці атачэньні.

 

[[Катэгорыя:Дзяржава]]