|
Расасна — даўняе [[мястэчка]] [[Аршанскі павет|гістарычнай Аршаншчыны]] (частка [[Віцебскае ваяводзтва|Віцебшчыны]]).
== Гісторыя ==
Упершыню Расасна згадваецца ў [[XVI стагодзьдзе|XVI ст.стагодзьдзі]]. 15 лістапада 1514 годагоду першы пісьмовы ўспамін аб РасаснаРасасьне як уладаньнеуладаньні [[Глябовічы|Глябовічаў]] у [[Аршанскі павет|Аршанскім павеце]] [[Віцебскае ваяводзтва|Віцебскага ваяводзтва]]. Ян Янавіч Глябовіч атрымаў тытул Графа Сьвятой Рымскай імпэрыі і Дубровенскі маёнтак пачаў называцца графствам.
Расасна згадваецца Аршанскім старастай Ф. С. Кмітай ў лісьце з Воршы да Мікалая Радзівіла, ваяводы Віленскага,
ад 30 ліпеня 1574 года пасьля Інфлянцкай вайны 1558-1570:<ref>Эпісталярная спадчына [[Філон Кміта-Чарнабыльскі|Ф. С. Кміты-Чарнабыльскага]]: Ліст 16. Писан у в Оршы, июня 30 дня, року 1574. «ДО МИКОЛАЯ РАДЗИВИЛЛА, ВОЕВОДЫ ВИЛЕНСКОГО». У кнізе: {{Кніга|аўтар =канд. філалагічных навук [[Аляксандар Коршунаў|А.Ф. Коршунаў]]| частка = |загаловак =Помнікі старажытнай беларускай пісьменнасці |арыгінал = |спасылка =http://http://starbel.narod.ru/kmita/16.htm |адказны =[[Юльян Пшыркоў|Ю.С. Пшыркоў]]|выданьне = |месца =Мінск |выдавецтва =Навука і тэхніка |год =1975 |том = |старонкі = |старонак =245 |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref> ▼
▲Расасна згадваецца Аршанскім старастам Ф. С. Кмітам у лісьце з Воршы да Мікалая Радзівіла, ваяводы віленскага, ад 30 ліпеня 1574 годагоду пасьля Інфлянцкай вайны 1558-1570:1558—1570 гадоў<ref>Эпісталярная спадчына [[Філон Кміта-Чарнабыльскі|Ф. С. Кміты-Чарнабыльскага]]: Ліст 16. Писан у в Оршы, июня 30 дня, року 1574. «ДО МИКОЛАЯ РАДЗИВИЛЛА, ВОЕВОДЫ ВИЛЕНСКОГО». У кнізе: {{Кніга|аўтар =канд. філалагічных навук [[Аляксандар Коршунаў|А.Ф. Коршунаў]]| частка = |загаловак =Помнікі старажытнай беларускай пісьменнасці |арыгінал = |спасылка =http://http://starbel.narod.ru/kmita/16.htm |адказны =[[Юльян Пшыркоў|Ю.С. Пшыркоў]]|выданьне = |месца =Мінск |выдавецтва =Навука і тэхніка |год =1975 |том = |старонкі = |старонак =245 |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref> :
{{пачатак цытаты}}У воласьці: Расасна — шасьцісот чалавек няма, Любавічы — ста васьмідзесяці чалавек няма, Бабіна, Заозерца, Дзевіна, Пашына, Баева — усіх тых сёл, государ, няма. ...{{канец цытаты}} ▼
▲{{пачатак цытаты}}У воласьці: Расасна — шасьцісот чалавек няма, Любавічы — ста васьмідзесяці чалавек няма, Бабіна, Заозерца, Дзевіна, Пашына, Баева — усіх тых сёл, государ, няма. ...няма…{{канец цытаты}}
У [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]] уваходзіла ў маёнтак Любавічы і належала Сьцяцкевічам-Заверскім. «Книга Большему Чертежу»<ref Крыніцы="Крыніцы">Книга Большему Чертежу или древняя карта Российского государства, поновленная в Розряд и списанная въ книгу 1627 года. Изд. 2-е Языкова. СПб. 1832 г. С. 79; Изд. 3-е. К. Н. Сербина (редактор) — Книга Большому Чертежу. М.-Л.: Изд-во АН СССР. 1950. С.100</ref> 1627 г. і перапісныя кнігі Мящанскай слабады<ref Крыніцы="Крыніцы">Материалы для истории московского купечества. М. 1886, т. І. Приложение 2. Переписные книги Мещанской слободы 1676 г., 1684 г. С. 14.</ref> ў Маскве 1676 г. называлі рэчку [[Расасенка]] і Расасна аднолькава — «Росана»<ref Крыніцы="Крыніцы">Богоявленский С. К. Научное наследие. О Москве XVII века. Наука. М.1980. С. 11.</ref>.
Пад [[1703]] паселішча значылася як маёнтак, шляхецкая ўласнасьць. У першай палове [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]] Расасна перайшла ва ўласнасьць аршанскага кляштара трынітарыяў.
З [[1772]] годагоду, у выніку [[першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу Рэчы Паспалітай]], ўу складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], лічылася мястэчкам Аршанскага, а потым Горацкага паветаў [[Магілёўская губэрня|Магілёўскай губэрні]].<ref Крыніцы="Крыніцы">Городские поселения в Российской Империи. Том 3. СПб. Въ типографии Вульфа.1863. С. 221.</ref>. На 1780 год у мястэчку Расасна — адна ўніяцкая царква<ref>{{Кніга|аўтар= |частка = |загаловак =Топографическия примечании на знатнейшия места путешествия Ея Императорскаго Величества в Белорусския наместничества. |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =СПб. |выдавецтва =Импер. акад. наукъ |год =1780 |том = |старонкі =88|старонак =134 |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. У 1791 годзе князь Ксаверы Любамірскі набыў Расасна ў Рыгора Пацёмкіна і яго нашчадкі ўладарылі там па 1917 г.
С. 221.</ref>.
На 1780 год у мястэчку Расасна — адна Ўніяцкая царква<ref>{{Кніга|аўтар |частка = |загаловак =Топографическия примечании на знатнейшия места путешествия Ея Императорскаго Величества в Белорусския наместничества. |арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =СПб. |выдавецтва =Импер. акад. наукъ |год =1780 |том = |старонкі =88|старонак =134 |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>.
У 1791 князь Ксаверы Любамірскі набыў Расасна ў Рыгора Пацёмкіна і яго нашчадкі ўладарылі там па 1917 г.
[[Файл:Buturlin 1812 History No2.jpg|міні|155пкс|зьлева|Бутурлин, Д. П. История нашествия императора Наполеона на Россию в [[1812]] году. СПб. 1837. Фрагмэнт мапы № 2.]]
ПаУ загаду[[Вайна 1812 году|Вайну 1812 году]] тут 14 жніўня на шляху да [[Смаленск]]у злучыліся францускія войскі. На загад [[Напалеон I Банапарт| Імператараімпэратара Напалеона]] жаўнеры пад кіраўніцтвам генэрал-інжынэра графа [[Жан Баптыст Эбле|Жана Баптыста Эбле]] (<small>''[[:fr:Jean-Baptiste Eblé|Général-ingeneur Comte Jean Baptiste Éblé b. 21 Dec 1758 d. 31 Dec 1812]]''</small>) ў ноч з 13 -го на 14 жніўня збудавалі тры масты цераз Дняпро. <ref Крыніцы="Крыніцы">[[Напалеон I Банапарт|Напалеон Банапарт]]. Oeuvres de Napoleon Bonaparte. Tome Cinquieme. Paris. C.L.F. Panckoucle, Editeur, MDCCXXI. Oeuvres de Napoleon Bonaparte. Campagne de Russie. Livre septieme.</ref><ref Крыніцы="Крыніцы">Михайловский-Данилевский А. И. Описание Отечественной войны 1812 , часть 2. СПб. 1839</ref><ref Крыніцы="Крыніцы">Военно-статистическое обозрение Российской Империи. — Могилевская губерния. СПб. 1848 г. С.46.</ref>. Да сьвітанку неня меней як 100 000 чалавек пераправіліся цераз раку Дняпро. ▼У [[Вайна 1812 году|Вайну 1812 году]] тут 14 жніўня на шляху да [[Смаленск]]а злучыліся французскія войскі.
▲Па загаду [[Напалеон I Банапарт|Імператара Напалеона]] жаўнеры пад кіраўніцтвам генэрал-інжынэра графа [[Жан Баптыст Эбле|Жана Баптыста Эбле]] (<small>''[[:fr:Jean-Baptiste Eblé|Général-ingeneur Comte Jean Baptiste Éblé b. 21 Dec 1758 d. 31 Dec 1812]]''</small>) ў ноч з 13-го на 14 жніўня збудавалі тры масты цераз Дняпро. <ref Крыніцы="Крыніцы">[[Напалеон I Банапарт|Напалеон Банапарт]]. Oeuvres de Napoleon Bonaparte. Tome Cinquieme. Paris. C.L.F. Panckoucle, Editeur, MDCCXXI. Oeuvres de Napoleon Bonaparte. Campagne de Russie. Livre septieme.</ref><ref Крыніцы="Крыніцы">Михайловский-Данилевский А. И. Описание Отечественной войны 1812 , часть 2. СПб. 1839</ref><ref Крыніцы="Крыніцы">Военно-статистическое обозрение Российской Империи. — Могилевская губерния. СПб. 1848 г. С.46.</ref>. Да сьвітанку не меней як 100 000 чалавек пераправіліся цераз раку Дняпро.
Зь першай паловы 19ст19 ст. працавала паромная пераправа, якая дазваляла перавозіць 400 пудоў за раз. Па станустане на [[1860]] у мястэчку было 86 дамоў, драўляная царква, габрэйская малітоўная школа, вадзяны млын. У [[1881]] запрацавала сукнавальня. Паводле вынікаў перапісу ([[1897]]) — 167 двароў, царкоўна-прыходзкая школа, 2 драўляныя царквы, габрэйскі малітоўны дом, багадзельня, хлебазапасны магазын, млын, 3 кузьні, 7 крамаў, карчма. 23 красавіка і 1 кастрычніка праводзіліся рэгулярныя кірмашы. У пачатку 20 ст. пабудавалі мост цераз Дняпро.
[[1 студзеня]] [[1919]] згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Расасна ўвайшла ў склад [[БССР|Беларускай ССР]], аднак [[16 студзеня]] Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У сакавіку [[1924]] Расасну вярнулі БССР, дзе яна зрабілася цэнтрам сельсавету Дубровенскага раёнараёну. У наш час вёска Маласавінскага сельсаветасельсавету. Станам на [[1924]]- — 184 дварадвары, [[1940]] — 345 двароў, на [[1963]] — 102, на [[1999]] — 108.
Расасна акупавана нямецкімі войскамі 16 ліпеня 1941 г. Немцы 17-ю танкавую дывізію перадыслакаваліперадысьлякавалі ад Воршы праз Копысь у Дуброўна і Расасна. Да 18 ліпеня 73 сд 20 арміі паспяховапасьпяхова адбівала напады 17 тд і ўсе яго спробы пераправіцца цераз Дняпро у Дуброўна і Расасна. (<ref>Данясеньне кам. 20 арміі Курачкіна ў штаб фронта).</ref><ref>ЦАМО РФ. Аператыўная зводка штаба Заходняга фронта № 45 да 20 гадзінам 18 ліпеня 1941 г. пра баявыя дзеянні войскаў фронта Серыя Г. Ф. 208, оп. 10169сс, д. 7, лл. 189—192. Арыгінал.</ref> У баях, якія тут адбываліся, быў смяротнасьмяротна паранены камандзір гэтай 17 тд генералгенэрал РыттэрРытэр фон ВэберВэбэр. 17-я танкавая дывізія была перакінута ізз районараёну ўсходнейўсходняй Воршы, у Смаленск.<ref>Guderian H. Erinnerungen eines Soldaten. — Heidelberg, 1951.</ref>
У сакавіку 1942 былі расстраляны 60 габрэяў з Расасна<ref>ФіліалФіліял Дзяржаўнага архіва Віцебскай вобласьці ў г. Ворша, ф. 778, оп. 3, д. 5в, л. 37.</ref>.
З кастрычніка 1943 году па чэрвень 1944 году ў ваколіцах Расасна прахадзіла лінія фронта. Адступаючы немцы спалілі вёску. 174-я, 192-я і 159-я стралковыя дывізіі 72-га стралковага корпуса (камандуючы — генэрал-майор Ю. М. Пракоф’еў) ўу складзе 68-й арміі (камандуючы -генерал— генэрал-лейтэнант Жураўлеў Е. П. (сакавік — кастрычнік 1943 г. )) — наступалі ўздоўж Дняпра ў напрамку Дуброўны. 1-61—6 кастрычніка па 2-32—3 разы ў дзень дывізіі пераходзілі ў наступ, але посьпеху не было, толькі мелі вялікія страты. 8 кастрычніка праціўнік пачаў адыход, падрыхтаваўшы абарону па ўсходніх пахілах вышыні 180.8 ўу раёне паўночна- усходнейўсходняй ускраіны д. Баброва і далей па заходнім беразе р. Расасенкі. Перад акопамі 50-6050—60 м — драцяная загарода. На выдаленьні 1 км — другая лінія акопаў. Шмат дзотаў, каўпакі «крабы». ▼
З кастрычніка 1943 года па чэрвень 1944 года ў ваколіцах Расасна прахадзіла лінія фронта. Адступаючы немцы спалілі вёску.
▲174-я, 192-я і 159-я стралковыя дывізіі 72-га стралковага корпуса (камандуючы — генэрал-майор Ю. М. Пракоф’еў) ў складзе 68-й арміі (камандуючы -генерал-лейтэнант Жураўлеў Е. П. (сакавік — кастрычнік 1943 г.)) — наступалі ўздоўж Дняпра ў напрамку Дуброўны. 1-6 кастрычніка па 2-3 разы ў дзень дывізіі пераходзілі ў наступ, але посьпеху не было, толькі мелі вялікія страты. 8 кастрычніка праціўнік пачаў адыход, падрыхтаваўшы абарону па ўсходніх пахілах вышыні 180.8 ў раёне паўночна-усходней ускраіны д. Баброва і далей па заходнім беразе р. Расасенкі. Перад акопамі 50-60 м — драцяная загарода. На выдаленьні 1 км — другая лінія акопаў. Шмат дзотаў, каўпакі «крабы».
12 кастрычніка 159-я дывізія (491, 558, 631 стралковыя палкі), фарсіраваўшы раку Расасенку, вызваліла вёску і адагнала непрыяцеля кіламетра за паўтара ад яе.
30 кастрычніка два палка 159 стралковай дывізіі і 61 асобная штрафная рота страцілі 300 байцоў за две гадзіны гранатнага і рукапашнага бою ў раёне Баброва ў першай нямецкай траншэі. 30-31 кастрычніка 159 сд стратіла 70% асабовага склада і да вечара нямецкімі контратакамі адбіта на зыходныя межы. 192сд прыняла ўчастак у 159сд.
5 лістапада 1943 г. 68-й армія расфармавана і яе войскі былі перададзены 5-й арміі (камандуючы — генерал-палкоўнік Крылоў М. І. (кастрычнік 1943 г. — кастрычнік 1944 г.)). Да 16 лістапада 159 стралковая дывізія страціла яшчэ 514 чалавек, у палках не засталося ніводнага камандзіра батальёна. <ref Крыніцы ="Крыніцы"> Журнал боевых действий ЦАМО РФ, фонд 159сд, опись 1, дело 12</ref>,<ref Крыніцы ="Крыніцы"> Журнал боевых действий ЦАМО РФ, фонд 192сд, оп.1, д.14,стр.15 </ref> ▼
▲12 кастрычніка 159-я дывізія (491, 558, 631 стралковыя палкі), фарсіраваўшы раку Расасенку, вызваліла вёску і адагнала непрыяцеля кілямэтру за паўтара ад яе. 30 кастрычніка два палкі 159 стралковай дывізіі і 61 асобная штрафная рота страцілі 300 байцоў за дзьве гадзіны гранатнага і рукапашнага бою ў раёне Баброва ў першай нямецкай траншэі. 30—31 кастрычніка 159 сд страціла 70% асабовага складу і да вечару нямецкімі контратакамі адбіта на зыходныя межы. 192 сд прыняла ўчастак у 159 сд. 5 лістапада 1943 г. 68- йя армія расфармавана і яе войскі былі перададзены 5-й арміі (камандуючы — генералгенэрал-палкоўнік Крылоў М. І. ; (кастрычнік 1943 г. — кастрычнік 1944 г. )). Да 16 лістапада 159 стралковая дывізія страціла яшчэ 514 чалавек, у палках не засталося ніводнага камандзіра батальёна. <ref Крыніцы ="Крыніцы"> Журнал боевых действий ЦАМО РФ, фонд 159сд, опись 1, дело 12</ref> ,<ref Крыніцы ="Крыніцы"> Журнал боевых действий ЦАМО РФ, фонд 192сд, оп.1, д.14, стр.15 </ref>
У канцы лістапада 1943 года склалася такое становішча, што сіл для працягу наступленьня ужо не мелася, і яны былі вымушаны ў пачатку сьнежня перайсьці да абароны. Фронт замацаваўся на доўга дзеючым умацаваным рубяжы па лініі: Асінторф — Сьляпні — на захад ад вёсак Пушчаі і Кіраёва — заходнія ўскраіны вёсак Германы, Загвазьдзіна, Чырвоная Слабада, Казьяны — заходні бераг р. Расасенка-Коршыкава-Лапіроўшчына — заходні бераг р. Мярэі. Напачатку студзеня 1944 г. 31-армія прыняла ўчастак у 5-й арміі. 5-я армія была перагрупавана ў раён Віцебска і прыняла паласу абароны ад 33-й арміі, яе злучэньні вялі наступальныя баі на Багушэўскім напрамку. Заходні фронт, нягледзячы на велізарныя страты, за шэсьць месяцаў сем разоў беспасьпяхова спрабаваў зламаць нямецкую абарону. Загад пра пераход войскаў у цьвёрдую абарону зацьвердзілі толькі 17-19 красавіка 1944 г. дырэктывай Стаўкі. З 24 красавіка 1944 г. 31-армія ў складзе 3-го Беларускага фронта удзельнічала ў вызваленьні Беларусі. ▼
▲У канцы лістапада 1943 годагоду склалася такое становішча, што сіл для працягу наступленьня ужоўжо неня мелася, і яны былі вымушаны ў пачатку сьнежня перайсьці да абароны. Фронт замацаваўся на доўга дзеючым умацаваным рубяжы па лініі: Асінторф — Сьляпні — на захад ад вёсак Пушчаі і Кіраёва — заходнія ўскраіны вёсак Германы, Загвазьдзіна, Чырвоная Слабада, Казьяны — заходні бераг р. Расасенка - — Коршыкава - — Лапіроўшчына — заходні бераг р. Мярэі. Напачатку студзеня 1944 г. 31-армія прыняла ўчастак у 5-й арміі. 5-я армія была перагрупавана ў раён ВіцебскаВіцебску і прыняла паласу абароны ад 33-й арміі, яе злучэньні вялі наступальныя баі на Багушэўскім напрамкукірунку. Заходні фронт, нягледзячы на велізарныя страты, за шэсьць месяцаў сем разоў беспасьпяхова спрабаваў зламаць нямецкую абарону. Загад пра пераход войскаў у цьвёрдую абарону зацьвердзілі толькі 17-1917—19 красавіка 1944 г. дырэктывай Стаўкі. З 24 красавіка 1944 г. 31-армія ў складзе 3- гога Беларускага фронта удзельнічалаўдзельнічала ў вызваленьні Беларусі.
23 чэрвеня 1944 г. пачалася новая аперацыя па вызваленьні Беларусі. Склад 31-й арміі у чэрвені 1944 г. — 36 ск (220, 352 сд), 71 ск (88, 192, 331 сд), 113 ск (62, 174 сд), 173 сд. Другі гвардзейскі Тацінскі танкавы корпус (камандуючы — генерал-палкоўнік А. Бурдзейны) і 4-я гвардзейская танкавая брыгада-палкоўніка О. А. Лосіка падчас аперацыі «Баграціён», абмінуйшы ўмацаваньні ворага ў ноч з 25 на 26 чэрвеня 1944 гады па бездаражы, праз тарфяныя распрацоўкі, праз Асінаўскіе балота паўночней вёсак Выспа Юр’еў — Старыя Ўзгоркі выйшлі на цвёрды грунт і прасунуліся за дзень на 75 км заходней Воршы. Апынуўшыся перад небясьпекай, генерал Траут аддаў загад пра адвод на новую мяжу абароны заходней Воршы, але з гэтай мерай спазьніўся. Войскі 11-й гвардзейскай (камандуючы — генерал-лейтэнант К. М. Галіцкі) і 31-й (камандуючы — генерал-лейтэнант В. В. Глаголеў) армій 3-га Беларускага фронту пасьля жорсткіх баёў прарвалі абарону праціўніка і 26 чэрвеня вызвалілі Дуброўну і 27 чэрвеня Воршу. ▼
▲23 чэрвеня 1944 г. пачалася новая аперацыяапэрацыя па вызваленьні Беларусі. Склад 31-й арміі уў чэрвені 1944 г. — 36 ск (220, 352 сд), 71 ск (88, 192, 331 сд), 113 ск (62, 174 сд), 173 сд. Другі гвардзейскі Тацінскі танкавы корпус (камандуючы — генералгенэрал-палкоўнік А. Бурдзейны) і 4-я гвардзейская танкавая брыгада-палкоўніка О. А. Лосіка падчас аперацыіапэрацыі «Баграціён», абмінуйшыабмінуўшы ўмацаваньні ворага ў ноч з 25 на 26 чэрвеня 1944 гадыгоду па бездаражы, праз тарфяныя распрацоўкі, праз Асінаўскіе балота паўночней вёсакза вёскі Выспа Юр’еў — Старыя Ўзгоркі выйшлі на цвёрдыцьвёрды грунт і прасунуліся за дзень на 75 км заходней Воршыза Воршу. Апынуўшыся перад небясьпекай, генералгенэрал ТраутТраўт аддаў загад пра адвод на новую мяжу абароны заходней Воршыза Воршу, але з гэтай мерай спазьніўся. Войскі 11-й гвардзейскай (камандуючы — генералгенэрал-лейтэнант К. М. Галіцкі) і 31-й (камандуючы — генералгенэрал-лейтэнант В. В. Глаголеў) армійарміяў 3-га Беларускага фронту пасьля жорсткіх баёў прарвалі абарону праціўніка і 26 чэрвеня вызвалілі Дуброўну і 27 чэрвеня Воршу.
У 1944 году прама ў цэнтры і ваколіцах вёскі Расасна былі вялікія вайсковыя могілкі. Магіл было вельмі шмат, і ў кожнай магіле — па некалькі байцоў. Але ў 50-х гадах у цэнтры вёскі зрабілі агульную брацкую магілу. Для гэтага з усіх магіл узялі па жмені зямлі і ўсклалі да агульнай вялікай брацкай магілы, дзе ў 1958 г. пастаўлены помнік 903 воінам. З часам лічба вядомых імён пахаваных тут людзей, дасягнула 2536 чал.<ref>«Дняпроўская Праўда», ▼Аўторак, 26.06.2012.За последние 20 лет на Дубровенщине установлено более 24 тысяч имен неизвестных солдат. Информация предоставлена секретарем совета ветеранов Дубровенского района Алексеем Яковлевичем Гаврутиковым.</ref> Дзесяцігодзьдзямі вядзецца пошук імён загінуўшых, як у полі, так і ў архівах<ref>Григорий Шарай «Земля умеет говорить». Полтава, «Оріяна», 2012. 408 с.</ref>.
▲У 1944 году праманепасрэдна ў цэнтры і ваколіцах вёскі Расасна былі вялікія вайсковыя могілкі. Магіл было вельмі шмат, і ў кожнай магіле — па некалькі байцоў. Але ў 50-х гадах у цэнтры вёскі зрабілі агульную брацкую магілу. Для гэтага з усіх магіл узялі па жмені зямлі і ўсклалі да агульнай вялікай брацкай магілы, дзе ў 1958 г. пастаўлены помнік 903 воінам. З часам лічбаколькасьць вядомых імён пахаваных тут людзей, дасягнула 2536 чал.<ref>«Дняпроўская Праўда», Аўторак, 26.06.2012. За последние 20 лет на Дубровенщине установлено более 24 тысяч имен неизвестных солдат. Информация предоставлена секретарем совета ветеранов Дубровенского района Алексеем Яковлевичем Гаврутиковым.</ref> Дзесяцігодзьдзямі вядзецца пошук імён загінуўшых, як у полі, так і ў архівах<ref>Григорий Шарай «Земля умеет говорить». Полтава, «Оріяна», 2012. 408 с.</ref>.
Да 1950 Расасна ў складзе калгаса «Дняпроўскі ўдарнік», потым «Імя Чапаева». 26 лютага 1959 года калгасы імя Чапаева і «Бальшавік» — у склад якіх уваходзілі вёскі Расасна, Вусьце, Слабада, Фесеўка, Марчонкі, Церахі, Янкаўшчына — прынялі рашэньне аб аб’яднаньні ў адну калектыўную гаспадарку пад назвай імя ХХІ з’езда КПСС. У 2003 калгас імя ХХІ з’езда КПСС зьмяніў шыльду: цяпер гэта вытворчы сельскагаспадарчы кааператыў «Расасна». Кіруе кааператывам Аляксей Аляксеевіч Кавальчык з 1997 года. ▼
▲Да 1950 Расасна ў складзе калгасакалгасу «Дняпроўскі ўдарнік», потым «Імя Чапаева». 26 лютага 1959 годагоду калгасы імя Чапаева і «Бальшавік» — у склад якіх уваходзілі вёскі Расасна, Вусьце, Слабада, Фесеўка, Марчонкі, Церахі, Янкаўшчына — прынялі рашэньне аб аб’яднаньні ў адну калектыўную гаспадарку пад назвай імя ХХІ з’ездазьезду КПСС. У 2003 калгас імя ХХІ з’ездазьезду КПСС зьмяніў шыльду: цяпер гэта вытворчы сельскагаспадарчы кааператыўкаапэратыў «Расасна». Кіруе кааператывамкаапэратывам Аляксей Аляксеевіч Кавальчык з 1997 годагоду.
З 2010 года у вёсцы Расасна вядзецца будаўніцтва аграгарадка. ▼
▲З 2010 годагоду уў вёсцы Расасна вядзецца будаўніцтва аграгарадкааграгарадку.
== Насельніцтва ==
=== Інфраструктура ===
У Расасьне працуюць сярэдняя школа, фэльчарска-акушэрскі пункт, клюб, бібліятэка, пошта.
=== Турыстычная інфармацыя ===
== Выбітныя асобы ==
* [[Маркел Савіцкі]] (1898—1975) — доктар сельскагаспадарчых навук.
== Воднатранспартная камунікацыя [[Дзьвіна]] — [[Дняпро]] ==
Файл:Rasasna Dniapro 3.jpg|
</gallery></center>
Чарнаморска-Балтыйскі глыбакаводны транспартны шлях рэкамі [[Дняпро]] — [[Дзьвіна]] падзяляеццаскладаецца наз трытрох дзялянкідзялянак:
# рака Дняпро — ад [[Кіеўскае вадасховішча|Кіеўскага вадасховішча]] да вёскі Расасна.
Дзьвіна і Дняпро ўваходзяць у сьпіс найбуйнейшых трансгранічных рэк. З мэтай упарадкаваньня працэсаў супольнага выкарыстаньня трансгранічных рэк неабходна падрыхтаваць, падпісаць і ратыфікаваць Дамову паміж урадамі [[Беларусь|Беларусі]], [[Латвія|Латвіі]], [[Расея|Расеі]] і [[Украіна|Ўкраіны]] аб супрацоўніцтве ў галіне выкарыстаньня і аховы водных рэсурсаў рэк Заходняя Дзьвіна і [[Дняпро]]. Неабходнасьць такой дамовы зыходзіць з патрабаваньня Канвэнцыі ЕЭК [[ААН]] ад [[17 сакавіка]] [[1992]] году па ахове і выкарыстаньні трансгранічных вадацёкаў і міжнародных [[возера|азёраў]].
Мэта рэалізацыі праекту «Водны калідор [[Хэрсон]] — [[Рыга]]» паўстала ў пачатку [[2002]] годагоду. Ініцыятарам яе была [[Латвія]]. Істотную цікавасьць выявілі [[Беларусь]] і [[Украіна|Ўкраіна]]. Глябальнае значэньне гэтага воднага шляху несумнеўная. ГалоўнаеГалоўная перашкода — гэта вялізныя грашовыя сродкі для яго будаўніцтва. Толькі распрацоўка тэхнічнага праектапраекту вымагае $100-150100—150 мільёнаў, а рэалізацыя — $6 мільярдаў.
Ідэя стварэньня такой воднатранспартнай камунікацыі паўстала ў [[19 стагодзьдзе|XIX стагодзьдзі]]. Зьявіўся праект пад назвай «Канал Рыга — Хэрсон», каштарысны кошт будаўніцтва якога складаў 300 млн царскіх рублёў. Але рэалізацыі праекта перашкодзіла [[Першая сусьветная вайна]]. Паўторна да ідэі стварэньня воднага шляху Дзьвіна — [[Дняпро]] вярнуліся ў сярэдзіне мінулага стагодзьдзя. У матэрыялах, распрацаваных інстытутам «Белгіправадгас», прапануецца варыянт глыбакаводнага транспартнага шляху Дняпром — Днепра-Дзьвінскім каналам (водападзел) — Дзьвіной з выхадам у Рыскую затоку [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]. Даўжыня трасы канала, якая злучае Дзьвіну і [[Дняпро]] і якую вызначылі на поўнач ад места [[Дуброўна]], складае 82 км з частковым выкарыстаньнем ракі [[Лучоса]] і яе беспасярэдніх прытокаў. У 2010 г. зацьверджана дзяржаўная праграма будаўніцтва гідраэлектрастанцый і вадасховішчаў на рэках Беларусі. На Дзьвіне праектам прадугледжваецца стварэньне каскаду з чатырох ГЭС - Верхнядзьвінскай, Віцебскай, Бешанковіцкай і Полацкай. Іх сумарная магутнасьць складзе 125—130 мегават. На Дняпры: Аршанская ГЭС (5,7 Мвт), Шклоўская ГЭС (4,9 Мвт), ▼Магилёўская ГЭС (5,1 Мвт) і Рэчыцкая ГЭС (4,6 Мвт). Сумарны аб'ём фінансаваньня праектаў складзе 617,3 млн. USD. Праэкты прадугледжваюць ўзьвядзеньне адмысловых суднаходных шлюзаў.
▲Ідэя стварэньня такой воднатранспартнай камунікацыі паўстала ў [[19 стагодзьдзе|XIX стагодзьдзі]]. Зьявіўся праект пад назвай «Канал Рыга — Хэрсон», каштарысны кошт будаўніцтва якога складаў 300 млн царскіх рублёў. Але рэалізацыі праектапраекту перашкодзіла [[Першая сусьветная вайна]]. Паўторна да ідэі стварэньня воднага шляху Дзьвіна — [[Дняпро]] вярнуліся ў сярэдзіне мінулага стагодзьдзя. У матэрыялах, распрацаваных інстытутам «Белгіправадгас», прапануецца варыянт глыбакаводнага транспартнага шляху Дняпром — Днепра-Дзьвінскім каналам (водападзел) — Дзьвіной з выхадам у Рыскую затоку [[Балтыйскае мора|Балтыйскага мора]]. Даўжыня трасы канала, якая злучае Дзьвіну і [[Дняпро]] і якую вызначылі на поўнач ад места [[Дуброўна]], складае 82 км з частковым выкарыстаньнем ракі [[Лучоса]] і яе беспасярэдніх прытокаў. У 2010 г. зацьверджана дзяржаўная праграма будаўніцтва гідраэлектрастанцыйгідраэлектрастанцыяў і вадасховішчаў на рэках Беларусі. На Дзьвіне праектам прадугледжваецца стварэньне каскаду з чатырох ГЭС - Верхнядзьвінскай, Віцебскай, Бешанковіцкай і Полацкай. Іх сумарная магутнасьць складзе 125—130 мегаватмэгават. На Дняпры: Аршанская ГЭС (5,7 Мвт), Шклоўская ГЭС (4,9 Мвт), Магілёўская ГЭС (5,1 Мвт) і Рэчыцкая ГЭС (4,6 Мвт). Сумарны аб'ём фінансаваньня праектаў складзе 617,3 млн USD. Праекты прадугледжваюць ўзьвядзеньне адмысловых суднаходных шлюзаў.
== Страчаная спадчына ==
* Царква і расасенскі праваслаўны прыход Сьв. Георгія.
Сьпіс паселішчаў, якія адносіліся да прыходу царквы ў 1910 годугодзе: Баброва, Коцікі, Махначы, Расасна, Рыбалтава, Сьвіракі, Слабодка, Вусьце.<ref Крыніцы="Крыніцы">«Список населенных мест Могилевской губернии"» (под редакцией Г. П. Пожарова, Могилев, 1910).</ref>. Да 1909 Васіль Юдзеніч настаяцель Георгіеўскай царквы ў мястэчку Расасна.<ref>Памятная книжка Могилёвской губернии на 1916 год. С. 120.</ref>. З 1910 па 1916 — Сергій Глыбоўскі (нар. 1878, Ворша Магілёўскай губ. — Асуджаны 23.7.1932, далейшы лёс невядомы). Скончыў Магілёўскую духоўную сэмінарыю. З 1916 па 1920-я г. — Леанід Кліндухоў. Скончыў Віцебскую духоўную семінарыю. Арыштаваны 8.02.1930 і 12.03.1930 пастановай Тройкі пры ОГПУ па Беларускай вайсковай акругі прысуджаны да зьняволеньня ў канцлягер тэрмінам на 5 гадоў. У зьняволеньні знаходзіўся ў Бамлаге. Вызвалены ў 1934, вярнуўся ў м. Расасна. Працаваў у сельскай гаспадарцы і на сезонных працах па будаўніцтву дарог. Зноў арыштаваны 21.04.1937 і 29.08.1937 пастановай Тройкі НКУС БССР прысуджаны да растрэлу. Расстраляны ў г. Ворша 23.09.1937.
Да 1909 Васіль Юдзеніч настаяцель Георгіеўскай царквы ў мястэчку Расасна.<ref Крыніцы="Крыніцы">Памятная книжка Могилёвской губернии на 1916 год. С. 120.</ref>.
З 1910 па 1916 — Сергій Глыбоўскі (нар. 1878, Ворша Магілёўскай губ. — Асуджаны 23.7.1932, далейшы лёс невядомы). Скончыў Магілёўскую духоўную сэмінарыю.
З 1916 па 1920-я г. — Леанід Кліндухоў. Скончыў Віцебскую духоўную семінарыю. Арыштаваны 8.02.1930 і 12.03.1930 пастановай Тройкі пры ОГПУ па Беларускай вайсковай акругі прысуджаны да зьняволеньня ў канцлягер тэрмінам на 5 гадоў. У зьняволеньні знаходзіўся ў Бамлаге. Вызвалены ў 1934, вярнуўся ў м. Расасна. Працаваў у сельскай гаспадарцы і на сезонных працах па будаўніцтву дарог. Зноў арыштаваны 21.04.1937 і 29.08.1937 пастановай Тройкі НКУС БССР прысуджаны да растрэлу. Расстраляны ў г. Ворша 23.09.1937.
Зьміцер Уласенкаў (15 травеня 1880, м. Расасна Горацкага пав. Магілёўскай губ.- 2 травеня 1942, Карагандінскі лагер). Скончыў царкоўнапрыходскую школу. Зь дзяцінства сьпяваў на клірасе. З 1901 па 1905 г. служыў у войску, скончыў службу ўнтар-афіцэрам. Вярнуўшыся дахаты, быў некаторы час псаломшчыкам, займаўся земляробствам. У 1931 г. быў абраны ў царкоўную раду. У пачатку 30-х гг. асуджаны на 3 месяца прымусовых прац. У 1934 г. храм быў зачынены, а сьвятар арыштаваны. Зьміцер разам з вернікамі беспасьпяхова клапатаў пра вяртаньне храма. У тым жа годзе быў асуджаны па ілжывым даносуданосе на некалькі гадоў. Пасьля вызваленьня вярнуўся ў Расасна. Пры адсутнасьці сьвятара па запрашэньні вернікаў чытаў Псалтыр па нябожчыках, арганізаваў царкоўны хор. 16 траўня 1940 г. быў арыштаваны на падставе таго, што, «не маючы вызначанай працы, праводзіць рэлігійныя абрады», займаючыся пад іх выглядам «антысавецкай агітацыяй». Утрымоўваўся ў турме г. Орша. 19 лістапада 1940 г. Судовай калегіяй па крымінальных справах Віцебскага абласнога суда ў г. Дуброўна па абвінавачваньні ў «антысавецкай і контррэвалюцыйнай агітацыі, паклёпу на правадыроў партыі і ўрад» прысуджаны да пазбаўленьня волі тэрмінам на 5 гадоў. З 11 траўня 1941 г. адбываў зьняволеньне ў Карагандзінскім лагеры на станцыі Карабас, Казахстан. 2 траўня 1942 г. ён быў зьмешчаны ў лякарню, дзе і сканаў. Пахаваны на лагерных могілках. <ref Крыніцы="Крыніцы">Архіў Мінскага епархіяльнага ўпраўлення, ф. 1, в. 2, с. 576; Архіў КГБ РБ па Віцебскай вобл. с. 23 535-П; Архив Центра Правовой Статистики и Информации при Прокуратуре Карагандинской обл. Респ. Казахстан. Д. 19 536.</ref>
== Крыніцы ==
== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭГБ|6-1}}
* ПАМЯЦЬ. Дубровенскі раён у 2-х кнігах. Укладальнікі А. Я. Гаўрушкаў, Р. П. Кахноўская. Мастак Э. Э. Жакевіч. Паліграфафармленне. Мінск 1997. Т. І. С. 163, 164, 190, 283, 314, 315, 446, 447, 551, 581. ISBN 985-6351-02-02
* Rososna // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|9}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_IX/767 767].
* Laugier, di Bellecour, Cesare, de comte(Цезарь Ложье). Дневник офицера великой армии в 1812 году. Библиотека мемуаров. Задруга-Москва 1912 г./ Правда-Пресс. Москва 2005 г. с.43
| 