Мова (раман): розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
пунктуацыя
W (гутаркі | унёсак)
д +шаблён спасылак
Радок 12:
|Электронная вэрсія = http://34mag.net/content/34MULTILABEL/Books/Martinovi4/Viktar_Marcinovich_Mova__%282014%29_.zip {{ref-ru}}
}}
''' МОВА 墨瓦''' – раман у жанры [[антыўтопія|антыўтопіі]] беларускага пісьменьніка і журналіста [[Віктар Марціновіч|Віктара Марціновіча]], упершыню выдадзены ў [[2014]] г. Мае падзагаловак “Проста стойце побач: да вас падыдуць”. Раман стаў чацьвертым буйным творам Марціновіча і другім – напісаным ім [[Беларуская мова|беларускай мовай]]. Паводле аўтарскага меркаваньня, твор можна аднесьці да жанру “сацыяльнай фантастыкі”<ref>[http://www.svaboda.org/content/article/26573101.html {{Навіна|аўтар=|загаловак=Марціновіч: Мой новы раман «Мова» — эстэтычная правакацыя|спасылка=http://www.svaboda.mobi/a/26573101.html|выдавец=[[Свабода (радыё)|Радыё «Свабода»]]|дата публікацыі=9 верасьня 2014|дата доступу=15 красавіка 2015}}</ref> ці “лінгвістычнага баевіка” <ref name=" lingvobajavik">{{Навіна|аўтар=[http://nn.by/?c[Вольга Гарапучык]]|загаловак=ar&i=134719 Лінгвістычны баявік Віктара Марціновіча «Мова» з'явіўся ў продажы|спасылка=http://pda.nn.by/artykul/134719.html|выдавец=Газэта «[[Наша Ніва]{{ref-be]»|дата публікацыі=5 верасьня 2014|дата доступу=15 красавіка 2015}}</ref>. Першая аўтограф-сэсія з нагоды публікацыі рамана адбылася [[10 верасьня]] 2014 у [[Менск]]у, а першая паўнавартасная прэзэнтацыя – [[23 верасьня]] 2014 у [[Віцебск]]у<ref>{{Навіна|аўтар=[[Тацяна Мацьвеева]]|загаловак=Кніга выйшла рэкордным для Беларусі накладам|спасылка=http://newsm.tut.by/news/culture/416776.html|выдавец=[[TUT.BY|Tut.by]]|дата Віктарпублікацыі=24 Марціновічверасьня пра2014|дата рамандоступу=15 "Мова":красавіка "Кніга выйшла рэкордным для Беларусі накладам". TUT.by]{{ref-ru2015}}</ref>.
 
==Гісторыя стварэньня==
Марціновіч працаваў над раманам блізу трох-чатырох гадоў. Працэс роздуму запусьціў допіс беларускай пісьменьніцы [[Марыя Мартысевіч|Марыі Мартысевіч]], у якім яна параўнала ўмовы гандлю беларускай літаратурай з [[наркагандаль|наркагандлем]]. “Кнігу беларускую сёння ў горадзе знайсці гэтаксама складана, трэба шукаць бункер ці дылера. Гэты допіс запусціў працэс роздумаў, які цягнуўся блізу трох-чатырох гадоў. Паступова нараджаўся сюжэт. Можна сказаць, гэта самы прадуманы з маіх сюжэтаў”, — сьцьвярджаў сам Марціновіч<ref name=" lingvobajavik " />. Нягледзячы на прыгодніцка-дэтыктыўны сюжэт, аўтар паспрабаваў сабраць у рамане сваё “разуменьне багажу праблем, зьвязаных з нашай ідэнтычнасьцю, з культурай, мовай і гісторыяй. З тутэйшасьцю, з правінцыйнасьцю, з гатоўнасьцю адмовіцца ад свайго”<ref>[{{Навіна|аўтар=|загаловак=Рэліз электроннай вэрсіі рамана “Мова” адбыўся на лэйбле “Пяршак”|спасылка=http://www.martinovich.by/uk/?p=365|выдавец=Віктар РэлізМарціновіч|дата электроннайпублікацыі=10 версііверасьня рамана2014|дата “Мова”доступу=15 адбыўсякрасавіка на лэйбле “Пяршак”. Блог Марціновіча]{{ref-be2015}}</ref>.
 
==Тыпалёгія “мовы”==
Мова ў рамане Марціновіча зьяўляецца [[наркотык]]ам з клясы “несубстанцыйных псыхатропаў"<ref>Тут і далей пазначаны старонкі з выданьня: {{Кніга|аўтар=Віктар ''Марціновіч В. |частка=|загаловак=Мова|арыгінал=|спасылка=http://www. – Мінск: Беларускі кнігазбор, knihi.by/knihi/marcinovic-viktar-mova|адказны=|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Кнігазбор]]|год=2014. – |том=|старонкі=|старонак=264 с.''|сэрыя=|isbn=978-985-7089-80-2|наклад=1000}}</ref> (с. 67, с. 161), які ўзьдзейнічае непасрэдна на псыхіку без выразнай шкоды для цела (с. 13). Ужываньне мовы мае вынікам згубу прасторавай і часавай арыентацыі, візуальныя і слыхавыя галюцынацыі з выразным этнаграфічным эфэктам. У адным зь месцаў раману аўтар акрэсьлівае мову як “адзіны нематэрыяльны наркотык, які ўзьдзейнічае на тутэйшых людзей”, [[Беларусы|беларусаў]] (с. 69), у іншым – удакладняе, што мова ня дзейнічае на жыхароў за межамі краю, напрыклад, на тых, “хто жыве ў [[Масква|Маскве]] ці [[Новасыбірск]]у” (с. 162).
 
Распаўсюджаньне мовы адбываецца з дапамогай адмысловых “скруткаў” – надрукаваных ці напісаных цытат з розных літаратурных твораў. Меркавана, узьдзеяньне мовы на псыхіку адбываецца праз прачытаньне незвычайных “псыхадэлічных” зваротаў, сынтаксычных спалучэньняў, непаўторных лексыка-граматычных адзінак, якія сустракаюцца ў скрутках. Дасягненьне паўторнага эфэкту патрабуе павелічэньня моўнай дозы (с. 129), то бок, большай колькасьці прачытанага тэксту. Пры гэтым, паўторнае прычытаньне аднаго й таго ж скрутку не дае ранейшага эфэкту (с. 62).
Радок 31:
 
===Барыга===
Сяргей завозіць у Саюзную дзяржаву з Эўропы наркатычны сродак (“мову”), які знаходзіцца пад строгай забаронай. Пасьля адной з удалых паездак за мяжу па мову на Сяргея адбываецца незвычайны напад. Двох кітайцаў на матацыкле з дамагой вуды спрабуюць адабраць у яго заплечнік, аднак няўдала: леска рвецца, кручок застаецца ў тканіне заплечніка, а сам Сяргей атрымлівае моцныя пашкоджаньні пасьля падзеньня на асфальт. Праз пэўны час ён разумее, што ў заплечніку быў схаваны незвычайны скарб: падкладзены кімсьці ў [[Варшава|Варшаве]] зборнік санэтаў на “мове” невядомага Сяргею [[Ўільям Шэксьпір|Ўільяма Шэксьпіра]].<ref>Паводле аўтарскага апісаньня можна ідэнтыфікаваць гэтую кнігу як выданьне: ''Шэкспір{{Кніга|аўтар=Ўільям УШэксьпір. Санеты |частка=|загаловак=Санэты|арыгінал=|спасылка=http:// Перwww. Уknihi.Дубоўкаcom/Uiljam_Sekspir/Saniety.html|адказны=|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=[[Беларусь – Мінск: (выдавецтва)|«Беларусь, »]]|год=1964.''|том=|старонкі=|старонак=164|сэрыя=|isbn=|наклад=1000}}</ref>. Далей высьвятляецца, што кнігу яму падклаў прадстаўнік [[Трыяда (арганізацыя)|трыядаў]] “Сьветлы шлях” – менскай філіі кітайскага крымінальнай арганізацыі, якая спрабуе кантраляваць распаўсюджаньне наркотыку на Паўночна-Заходніх тэрыторыях. Трыяды выходзяць на Сяргея, спрабуючы ціхамірна забраць кнігу, якую, як яны мяркуюць, Сяргей хавае ў сваёй кватэры. Аднак, калі яны вяртаюцца з гаспадаром па кнігу, у доме Сяргея адбываецца выбух і нішчыць усю ягоную маёмасьць. Трыяды ўпэўнены ў зьнішчэньні кнігі, таму проста адвозяць Сяргея да Цёткі – беларускай намесьніцы Паўночна-Заходніх тэрыторыяў, якая стала адным з кіраўнікоў трыядаў пасьля замірэньня, дасягнутага паміж імі і беларускім узброеным супрацівам.
 
Цётка тлумачыць Сяргею сапраўднае значэньне мовы і прычыны ейнага незвычайнага ўзьдзеяньня на мясцовы люд. Уласна, асноўным матывам Цёткі атрымаць кнігу з санэтамі было жаданьне даведацца забытых беларускіх словаў, а перадусім – трэцяга слова для азначэньня адносінаў паміж мужчынам і жанчынай, асаблівага сыноніма да паняткаў “каханьня” й “любові”, ужытага калісьці выдатным перакладчыкам і паэтам [[Уладзімер Дубоўка|Уладзімерам Дубоўкам]]. Зь цягам часу гэтае слова зьнікла зь беларускай лексыкі, якая, па словах Цёткі, была ўсьцяж “прарэджаная з кулямётаў забароны” (с. 171) расейска-кітайскімі ўладамі.
Радок 85:
 
==Крытыка, перайманьні, насьледаваньні==
У асноўным, раман быў сустрэты прыязна чытачамі і крытыкамі. [[Міхась Баярын]] зазначыў: "Мова" чытаецца імкліва і цэльна, а пасьля сьніцца, захапляе і адорвае. <…> Кнігу хочацца расьцягаць на цытаты. За апошнія пятнаццаць гадоў гэта самы цікавы беларускі раман, які я чытаў”<ref>{{Навіна|аўтар=[[Міхаіл Баярын]]|загаловак=Віктар Марціновіч, «Мова»|спасылка=http://bayaryn.blogspot.com/2014/09/blog-post_24.html|выдавец=[[Blogger]]|дата М.Баярын,публікацыі=24 Рэцэнзіяверасьня на2014|дата рамандоступу=15 “Мова”.красавіка Блог Міхаіла Баярына]2015}}</ref>.
 
[[Андрэй Расінскі]] адцеміў уплыў на сюжэт раману ангельскамоўных антыўтопій “[[451 градус па Фарэнгейце]]” [[Рэй Брэдбэры|Брэдбэры]], “[[Дзіўны новы сьвет]]” [[Олдас Гаксьлі|Гаксьлі]] й “[[Дзюна (раман)|Дзюны]]” [[Фрэнк Гэрбэрт|Гэрбэрта]] і назваў раман “захапляльнай кнігай”<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Андрэй Расінскі]].|загаловак=Фантастычныя прыгоды кантрабанднай мовы|спасылка=http://novychas.info/kultura/fantastycnyja_pryhody_kantraba/|выданьне=[[Новы А.Расінскі,час Фантастычныя(газэта)|Новы прыгодычас]]|тып=[[газэта]]|год=26 кантрабанднайверасьня мовы2014|нумар=[http://www.novychas.info/uploads/userfiles/files/2014/nch_2014_36.pdf Новы36 час(405)]|старонкі=32|issn=2218-2244}}</ref>. Асобнай крыніцай натхненьня для Марціновіча мог стаць раман “Шабаны. Гісторыя аднаго зьнікненьня” [[Альгерд Бахарэвіч|Бахарэвіча]], насычаны моўна-гістарычнай рэфлексіяй і знакаміты першым прафэтычным апісаньнем [[Шабаны (мікрараён)|Шабаноў]] будучага.
 
Негатыўныя рысы раману адзначылі Каця Рускевіч (“стыль і штампы”, празьмерны “жаночы глянец”<ref>{{Навіна|аўтар=[[Кацярына Рускевіч]]|загаловак=Мова для новых|спасылка=http://www.bookster.by/reviews/mova-dlya-novyh К|выдавец=[[Букстэр.Рускевіч,by]]|дата Мовапублікацыі=16 дляверасьня новых.2014|дата Bookster.by]доступу=15 красавіка 2015}}</ref>) і Ціхан Чарнякевіч: “Раман «Мова» гладкі, як нэктарын, сэнтымэнтальны да ружовасьці і абсалютна нястрашны, хоць задуманы, паводле аўтара, як драма і антыўтопія”. Да таго ж, паводле крытыка, аўтар дэманструе “некампэтэнтнасьць … ў беларускай лірычнай традыцыі”, абіраючы для “моўных” уставак у раман слабыя і “найпрыметыўнейшыя” вершы (як у выпадку з “Матылём” [[Уладзімер Жылка|Уладзімера Жылкі]])<ref>{{Навіна|аўтар=[[Ціхан Чарнякевіч]]|загаловак=Жанглёр на футбольным полі|спасылка=http://www.svaboda.orgmobi/content/articlea/26611599.html|выдавец=Радыё Ц.Чарнякевіч,«Свабода»|дата Жанглёрпублікацыі=29 наверасьня футбольным2014|дата полі.доступу=15 Радыёкрасавіка Свабода]2015}}</ref>.
 
Негатыўныя рысы раману адзначылі Каця Рускевіч (“стыль і штампы”, празьмерны “жаночы глянец”<ref>[http://bookster.by/reviews/mova-dlya-novyh К.Рускевіч, Мова для новых. Bookster.by]</ref>) і Ціхан Чарнякевіч: “Раман «Мова» гладкі, як нэктарын, сэнтымэнтальны да ружовасьці і абсалютна нястрашны, хоць задуманы, паводле аўтара, як драма і антыўтопія”. Да таго ж, паводле крытыка, аўтар дэманструе “некампэтэнтнасьць … ў беларускай лірычнай традыцыі”, абіраючы для “моўных” уставак у раман слабыя і “найпрыметыўнейшыя” вершы (як у выпадку з “Матылём” [[Уладзімер Жылка|Уладзімера Жылкі]])<ref>[http://www.svaboda.org/content/article/26611599.html Ц.Чарнякевіч, Жанглёр на футбольным полі. Радыё Свабода]</ref>.
==Цікавыя факты==
* Прэзэнтацыя рамана ў [[Горадня|Горадні]] [[23 кастрычніка]] 2015 г. праходзіла ў грэка-каталіцкай парафіі Маці Божай Фацімскай, але была перарваная міліцыяй і прадстаўніком мясцовага выканкама, якія палічылі, што памяшканьне не прыстасавана для грамадзкіх сустрэч, а самі арганізатары не атрымалі належны дазвол на правядзеньне мерапрыемства. <ref>[{{Навіна|аўтар=Віктар Марціновіч|загаловак=Гэта Беларусь, дзетка|спасылка=http://www.budzma.by/news/viktar-marcinovich-heta-byelarus-dzyetka.html|выдавец=[[Будзьма Віктарбеларусамі!]]|дата Марціновіч:публікацыі=29 Гэтакастрычніка Беларусь,2014|дата дзетка!доступу=15 Budzma.org]{{ref-beкрасавіка 2015}}</ref>,<ref>[http://news.tut.by/culture/420931.html Презентацию книги "Мова" Виктора Мартиновича в Гродно сорвали милиционеры и идеологи. Tut.by]{{ref-ru}}</ref>,<ref>{{Навіна|аўтар=[[Ганна Любакова]]|загаловак=Міліцыянты пагарачыліся, да Марціновіча прэтэнзіяў няма|спасылка=http://newswww.tutsvaboda.bymobi/societya/42100626653688.html|выдавец=Радыё Гродзенскі«Свабода»|дата ідэолаг:публікацыі=24 Міліцыянтыкастрычніка пагарачыліся,2014|дата дадоступу=15 Марціновічакрасавіка прэтэнзій няма. Tut.by]{{ref-ru2015}}</ref>. Цікава, што ў той самы дзень прэзыдэнт Беларусі [[Аляксандар Лукашэнка]] праводзіў сустрэчу з прадстаўнікамі творчай інтэлегенцыі, на якой уздымаліся пытаньні спрыяньня літаратурнаму працэсу.
* Выданьне рамана спарадзіла хвалю разнастайнага мастацкага імпэту ягоных чытачоў. Энтузіясты выпусьцілі цішоткі зь іерогліфамі «МО» і «ВА» ў стылі модных вышыванак, а мастачка Натальля Гарачая зрабіла выставу графічных работ па матывах рамана.<ref>[{{Навіна|аўтар=|загаловак=«Адліга» распрацавала новы дазыйн вокладкі рамана «МОВА»|спасылка=http://www.marketing.by/novosti-rynka/-adl-ga-raspratsavala-novy-dazyyn-vokladk-ramana-mova/|выдавец=[[Маркетынг.by]]|дата «Адліга»публікацыі=11 распрацаваласьнежня новы2014|дата дазыйндоступу=15 вокладкікрасавіка рамана «МОВА». Marketing.by]2015}}</ref>. Сам аўтар па сьлядах свайго твору прарочыў “татухі з выявай “моўных” іерогліфаў, street art з выявамовамі “ў”, пэрфомансы на плошчы Мёртвых і зьяўленне праваднікоў па нябачным пакуль менскім Чайнатаўне”.<ref>[{{Навіна|аўтар=|загаловак=Мова – беларуская, Менск – кітайскі. Вэрсія Віктара Марціновіча|спасылка=http://www.budzma.by/budzma/mova-byelaruskaya-minsk-kitayski-vyersiya-viktara-marcinovicha.html|выдавец=Будзьма Мовабеларусамі!|дата публікацыі=10 беларуская,верасьня Мінск2014|дата доступу=15 кітайскі.красавіка Версія Віктара Марціновіча. Budzma.org]{{ref-be2015}}</ref>.
 
==Крыніцы==
{{Крыніцы|2}}
 
==Дадатковая чытанка==
==Вонкавыя спасылкі==
* [http://knihi.com/Ciotka/Sanujcie_rodnaje_slova.html Цётка, “Шануйце роднае слова”] на Беларускай палічцы
* {{Навіна|аўтар=[[Алаіза Пашкевіч|Цётка]]|загаловак=Шануйце роднае слова|спасылка=http://www.knihi.com/Ciotka/Sanujcie_rodnaje_slova.html|выдавец=[[Беларуская Палічка]]|дата публікацыі=|дата доступу=15 красавіка 2015}}
* [http://knihi.com/Uiljam_Sekspir/Saniety.html Шэксьпір Ў. “Санэты” ў пер. Дубоўкі Ў.] на Беларускай палічцы
 
[[Катэгорыя:Творы Віктара Марціновіча]]