|
== Асноўныя прыкметы фэдэратыўнае дзяржавы ==
У фэдэратыўнае дзяржаве, ў адрозьненьніадрозьненьне ад [[унітарная дзяржава|унітарнай]], маюцца дзьве сыстэмы вышэйшыхнайвышэйшых ворганаўорганаў улады (фэдэральныя ды суб'ектаўсуб’ектаў фэдэрацыі); побач з фэдэральнай [[канстытуцыя|канстытуцыяй]] суб'етысуб’екты фэдэрацыі маюць права прымаць свае нарматыўныя прававыя акты ўстаноўчага характару (на прыкладнапрыклад, канстытуцыі, [[статут]]ы, асноўныя законы); яны надзеленыя правам прымаць рэгіянальныя [[закон]]ы; суб'ектысуб’екты фэдэрацыі, як правіла, маюць уласнае [[грамадзянства]], [[сталіца|сталіцу]], [[герб]] ды іншыя элемэнты канстытуцыйна-прававога статусу дзяржавы, за выключэньнем [[суверэнітэтсувэрэнітэт|дзяржаўнага суверэнітэтусувэрэнітэту]].
Пры гэтым суб'ектсуб’ект фэдэрацыі ня мае права выхаду са складу фэдэрацыі ([[сэцэсія]]) ды, як правіла, ня можа быць суб'ектамсуб’ектам міжнародных адносінаў. Суб'ектыСуб’екты фэдэрацыі могуць мець розныя найменьні, якія, часьцей, вызначаюцца гістарычнымі ці прававымі чыньнікамі: [[Штат (тэрыторыя)|штаты]], [[правінцыя|правінцыі]], рэспублікі, землі або фэдэральныя землі (як у [[Нямеччына|у Нямеччыне]] ды [[Аўстрыя|Аўстрыі]]) ды іншае. Фэдэрацыю варта адрозьніваць ад [[канфэдэрацыя|канфэдэрацыі]], якая зьяўляецца міжнародна-прававым зьвязам суверэнныхсувэрэнных дзяржаваў. Аднак на практыцы адрозьніць прававую прыроду тых ці іншых утварэньняў бывае вельмі цяжка. Да прыкладу, да гэтых часоў няма адзінага падыходу да таго, што ўяўляе сабой [[Эўрапейскі Зьвяз]].
[[Файл:Map of federal states.svg|міні|цэнтар|450пкс|Сучасныя фэдэратыўныя дзяржавы на мапе сьвету]]
=== Рысы фэдэрацыі ===
Можна вылучыць найбольш агульныя рысы, якія характэрныя для большасьці фэдэратыўных дзяржаваў:
* Тэрыторыя фэдэрацыі складаецца з тэрыторыяў ейных асобных суб'ектаўсуб’ектаў: [[штат (тэрыторыя)|штатаў]], [[кантон]]аў, [[рэспубліка|рэспублік]].
* У саюзнай дзяржаве вярхоўная [[заканадаўчая ўлада|заканадаўчая]], [[выканаўчая ўлада|выканаўчая]] ды [[судовая ўлада|судовая]] ўлады належаць фэдэральным дзяржаўным ворганаморганам. Кампэтэнцыя між фэдэрацыяй ды ейнымі суб'ектамісуб’ектамі разьмяжоўваюцца [[Канстытуцыя|канстытуцыяй]].
* Суб'ектыСуб’екты фэдэрацыі валодаюць правам прыняцьця ўласнае канстытуцыі, маюць свае вышэйшыя заканадаўчыя, выканаўчыя ды судовыя ворганыорганы.
* У большасьці фэдэрацыйфэдэрацыяў існуе адзінае саюзнае грамадзянства ды грамадзянства фэдэральных адзінак.
* Асноўную агульнадзяржаўную зьнешнепалітычную дзейнасьць у фэдэрацыях зьдзяйсьняюць саюзныя дзяржаўныя ворганыорганы. Яны афіцыйна прадстаўляюць фэдэрацыю ў міждзяржаўных адносінах ([[ЗША]], [[ФРГ]], [[Бразылія]], [[Індыя]] ды іншыя).
* Абавязковай прыкметай фэдэратыўнае формы лічыцца двухпалатнаядзьвюхпалатная стуктура саюзнага [[Парлямэнт]]у. Адная палата разглядаецца як ворганорган агульнасаюзнага прадстаўніцтва, дэпутаты ў яе выбіраюцца з усёй краіны. Другая палата закліканая прадстаўляць цікавасьці чальцоў фэдэрацыі.
== Імітацыя фэдэрацыі ==
Тэарэтычна магчымая сытуацыя, калі каляніяльная імпэрыя можа "«замаскаваць"» сябе пад фэдэрацыю шляхам перадачы некаторых адміністрацыйных функцыяў ды сімбаляўсымбаляў самастойнасьці гвалтоўна далучаным правінцыям і абвяшчэньне іх складнікамі фэдэрацыі.
== Віды фэдэрацыяў ==
Згодна з асаблівасьцямі канстытуцыйна-прававога статусу суб’ектаў фэдэратыўнае дзяржавы вылучаюць сымэтрычныя ды асымэтрычныя фэдэрацыі. У першых суб’екты валодаюць аднолькавым канстытуцыйна-прававым статусам (да прыкладу, [[Этыёпія|Фэдэратыўная Дэмакратычная Рэспубліка Этыёпія]], [[Злучаныя Штаты Амэрыкі]]), у другіх — [[Канстытуцыя|канстытуцыйна-прававы]] статус суб’ектаў розны (да прыкладу, [[Індыя|Рэспубліка Індыя]], [[Бразылія|Фэдэратыўная Рэспубліка Бразылія]]). Сучасныя навукоўцы спрачаюцца, да якого з прапанаваных тыпаў можна аднесьці [[Расейская Фэдэрацыя|Расейскую Фэдэрацыю]]. Справа ў тым, што абсалютна сімэтрычныхсымэтрычных фэдэрацыяў на сёньняшні дзень не існуе: усе яны валодаюць тымі ці іншымі прыкметамі асымэтрычнасьці.
== «Мяккая фэдэрацыя» ==
| 