Стамбул: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д Bot: Migrating 160 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q406 (translate me) |
шаблён, артаграфія |
||
Радок 1:
{{Населены пункт
|Назва = Стамбул
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Істамбул (акруга)|Істамбул]]▼
|Від адміністрацыйнай адзінкі 1 = Акруга
|Назва адміністрацыйнай
|Від адміністрацыйнай адзінкі 2 =
|Назва адміністрацыйнай
|Від адміністрацыйнай адзінкі 3 =
▲|Сельсавет =
|Пасялковы савет = ▼
|
|
|Плошча = 1539
|
|Колькасьць насельніцтва = 10 034 830▼
|Унутраны падзел =
|Год падліку насельніцтва =▼
|
|Тэндэнцыя колькасьці насельніцтва=
▲|Часавы пас = +2
|Крыніца колькасьці насельніцтва =
▲|Летні час = +3
|Тэлефонны код = +90 212, 216▼
|Год падліку колькасьці аглямэрацыі =
|Крыніца колькасьці аглямэрацыі =
|Аўтамабільны код =▼
|Этнічны склад насельніцтва =
|Выява = Istanbul_collage_5f.jpg▼
|Год падліку этнічнага складу =
|Апісаньне выявы =▼
|Нацыянальны склад насельніцтва =
|Шырата паўшар'е = паўночнае▼
|Год падліку нацыянальнага складу =
|Шырата градусаў = 41▼
|Дадатковы парамэтар насельніцтва =
|Шырата хвілінаў = 01▼
|Значэньне дадатковага парамэтра насельніцтва =
|Шырата сэкундаў =▼
|Год падліку дадатковага парамэтра насельніцтва =
|Даўгата паўшар'е = усходняе▼
▲|Тэлефонны код = +90 212, 216
|Пазыцыя подпісу на мапе =▼
|Паштовыя індэксы = 34010—34850, 80000—81800
|Водступ подпісу на мапе =▼
|Назва лічбавага клясыфікатару =
|Commons = Category:Istanbul▼
|
|Колер = {{Колер|Турцыя}}▼
|Назва аўтамабільнага нумарнога знаку =
|Аўтамабільныя нумарныя знакі =
|Назва аўтамабільных нумарных знакаў =
▲|Выява = Istanbul_collage_5f.jpg
▲|Апісаньне выявы =
▲ |Шырата градусаў = 41
▲ |Шырата сэкундаў =
|Даўгата градусаў = 28
|Даўгата хвілінаў = 58
|Даўгата сэкундаў =
|Альтэрнатыўная мапа =
|Назва мапы2 =
▲|Пазыцыя подпісу на мапе =
▲|Водступ подпісу на мапе =
▲|Колер = {{Колер|Турцыя}}
}}
'''Стамбу́л''' ({{мова-tr|İstanbul}}) — самы вялікі горад [[Турэччына|Турэччыны]]. Старажытная назва — ''
Горад знаходзіцца на ўзьбярэжжы [[Чорнае мора|Чорнага]] і [[Мармуровае мора|Мармуровага мора]].
Радок 105 ⟶ 125:
Пасля сьмерці імпэратара Фіядосія І у 395 г. Рымская імпэрыя канчаткова распалася на дзьве часткі. Канстантынопаль становіцца сталіцай Усходняй або Бізантыйскай імпэрыі.
[[12 ліпеня]] [[400]] г. жыхары
Найвышэйшага росквіту Бізантый дасягнуў у часы імпэратара Юстыніяна I (527—565). Ён разгарнуў у сталіцы нечуванае па маштабах будаўніцтва. У 532—537 быў збудаваны сабор Сьвятой Сафіі — па тых часах найбуйны ў сьвеце хрысьціянскі храм.
Радок 122 ⟶ 142:
{{Асноўны артыкул|Асманская імпэрыя}}
[[Файл:Zonaro GatesofConst.jpg|200пкс|міні|Уступ войска [[Мэхмэд II|Мэхмэда II]] ў Канстантынопаль]]
У
Для новай сталіцы спатрэбіліся новыя жыхары. Першымі перасяленцамі сталі туркі з Аксарая, армяне з Бурсы, грэкі з Эгейскіх выспаў і Пелапанэсу. У 1461 г. [[Мэхмэд II]] захапіў [[Трапэзунд]] і мясцовых грэкаў таксама перасяліў у Стамбул.
Радок 128 ⟶ 148:
Ужо [[3 чэрвеня]] [[1453]] г. султан загадаў перабудаваць пад мусульманскую мячэць сабор Сьвятой Сафіі. Такая ж доля чакала і большасьць іншых хрысьціянскіх храмаў. Побач зь імі пачалі будаваць і новыя мячэці, першай зь якіх стаў комплекс у гонар Ейюба Ансары. Мячэць Фаціх была збудаваная пад кіраўніцтвам грэцкага архітэктара Хрыстодула на месцы і з матэрыялаў царквы Сьвятых Апосталаў. Пры Мэхмэдзе II таксама пачалося будаўніцтва стамбульскага Вялікага кірмаша. Недалёка ад былога Форума Фіядосія паўстаў Султанскі палац (Эскі-Сарай), аднак у ім султану было зацесна, і ў 1466 на месцы былога Акропаля Бізантыя пачалося будаўніцтва новага палаца — Тапкапы. Пасьля сюды пераехаў сам султан і яго канцылярыя, а двор і Гарэм засталіся ў старым палацы.
Спачатку горад выглядаў маланаселенным, да таго ж большасьці яго жыхароў не было прыстойных умоваў для існаваньня. Нядзіўна, што людзі паміралі ад хваробаў, толькі чума штогод забірала некалькі сотняў жыцьцяў. Аднак насельніцтва
У 1512 г. пры падтрымцы янычараў Стамбул захапіў султан [[Сэлім I]], які адхіліў ад улады свайго бацьку — Баязіда ІІ. У 1513 г. ён загадаў зьнішчыць у сваіх валадарствах, і сталіцы ў прыватнасьці, усіх [[шыіты|шыітаў]] — сапраўдных або падазроных. Затое пасьля захопу ў 1517 г. Эгіпту ў Стамбул перасялілі тысячы Каірскіх рамесьнікаў. [[Хіджаз]] прызнаў уладу Асманаў і султана ў якасьці халіфа мусульман. У пацьверджаньне гэтаму на берагі Басфора перавезлі ісламскія рэліквіі. Стамбул ператварыўся ў цэнтр [[іслам|ісламскага свету]].
Радок 137 ⟶ 157:
Пасьля сьмерці Сулеймана Асманская імпэрыя пачынае хіліцца да заняпаду, але сталіцу працягваюць забудоўваць мячэтамі і мэдрэсамі, кірмашамі і лазьнямі. У часы Ахмэда I, будуецца [[Блакітны мячэт]] (1609—1616) — першы ў ісламскім сьвеце мячэт з шасьцю мінарэтамі.
Велізарныя выдаткі на будаўніцтва
Да сярэдзіны [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]] Стамбул ператвараецца ў адзін з найбуйных гарадоў тагачаснага сьвету. У горадзе працавала 23 тысячы майстэрняў (80 тысячаў працоўных). Толькі буйных купцоў налічвалася 15 тысячаў. Ім належалі 32 тысячы крамаў і складоў. Аднак жыльлёвае і гаспадарчае будаўніцтва вялося хаатычна і пажары пагражалі ледзь не ўсяму гораду. У [[1572]] годзе быў прыняты нават адмысловы закон, які патрабаваў ад гаспадара кожнага дому мець драбіны і вялікія бочкі з вадой. Тым ня менш толькі з [[1633]] па [[1698]] гады ў Стамбуле адбыўся 21 вялікі пажар, найбуйнейшы — у [[1660]] годзе.
Радок 162 ⟶ 182:
=== Турэцкая рэспубліка ===
Вайну за незалежнасьць Турцыі ўзначаліў Мустафа Кемаль (Атацюрк). Сталіцай новаўтворанай Турэцкай Рэспублікі стала Анкара. У [[1930]] г. прыняты закон, які забараніў у афіцыйных дакумэнтах выкарыстоўваць назву Канстантынопаль. Адзінай афіцыйнай назвай
== Геаграфія ==
Стамбул разьмяшчаецца ў паўночна-заходняй частцы Турцыі, у [[Мармуроваморскі рэгіён|Мармуроваморскім рэгіёне]] і займае плошчу каля 5,5 тысяч км². Праліў [[Басфор]], які злучае [[Мармуровае мора|Мармуровае]] і [[Чорнае мора|Чорнае]] моры, падзяляе горад на дзьве вялікія часткі: [[Эўропа|эўрапейскую]], дзе разьмяшчаюцца гістарычныя і эканамічныя цэнтры
Заходняя частка Стамбула надалей разьдзяляецца яшчэ і залівам [[Залаты Рог (Стамбул)|Залаты Рог]], натуральнай бухтай у праліве Басфор, вакол якой ўтварыўся Бізантыюм, а потым Канстантынопаль. Злучэньне Мармуровага мора, Басфора і Залатога Рогу — гістарычнае сэрца гораду і выдатны краявід сучаснага Стамбулу.
Радок 263 ⟶ 283:
Паўночная галіна 4-ы Левент — Маслак была адчыненая ў студзені 2009 г. Паўднёвая галіна ад Таксіму да ЭЕнікапі, перасякае Залаты Рог па масту і далей вяртаецца пад старым горадам у Чычкан, у цяперашні час цалкам гатовая і, як чакаецца, павінна быць здадзеная ў эксплуатацыю ў 2009 г. Участак будзе мець даўжыню 5.4 км і чатыры станцыі.
На азіяцкім баку
=== Марскі транспарт ===
Марскі транспарт мае жыцьцёвую важнасьць для Стамбула, паколькі горад практычна з усіх бакоў атачае мора: Мармуровае мора і Залаты Рог, Басфор, Чорнае мора. Шмат жыхароў Стамбула жывуць на
IDO (Istanbul Deniz Otobusleri — Стамбульскі марскі аўтобус) быў заснаваны ў 1987 г., дзейнічае паміж эўрапейскім, азіяцкім і некаторымі іншымі прыстанямі ў Мармуровым моры.
Стамбульскі порт — адзін з самых галоўных у краіне. Стары порт на Залатым Розе выкарыстоўваецца для асабістай навігацыі. Порт Каракай, выкарыстоўваецца для круізных караблёў, галоўны Стамбульскі грузавы порт знаходзіцца ў раёне Гарэм на азіяцкім баку
=== Аэрапорты ===
Радок 380 ⟶ 398:
* {{Сьцяг Расеі}} [[Казань]], [[Расея]]
* {{Сьцяг Судану}} [[Хартум]], [[Судан]]
* {{Сьцяг Пакістану}} [[
* {{Сьцяг Туркмэністану}} [[Мары]], [[Туркмэністан]]
* {{Сьцяг Украіны}} [[Адэса]], [[Украіна]]
Радок 395 ⟶ 413:
* {{Сьцяг Вугоршчыны}} [[Будапэшт]], [[Вугоршчына]]
* {{Сьцяг Аргентыны}} [[Буэнас-Айрэс]], [[Аргентына]]
* {{Сьцяг Ірану}} [[
* {{Сьцяг Рэспублікі Карэі}} [[Пусан]], [[Рэспубліка Карэя]]
* {{Сьцяг Эгіпту}} [[Каір]], [[Эгіпет]]
Радок 426 ⟶ 444:
== Крыніцы ==
{{
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons
[[Катэгорыя:Стамбул| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]
|