Гамбург: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д Бяз карткі |
Няма апісаньня зьменаў |
||
Радок 2:
'''Гамбург''', '''вольны й ганзэйскі горад Гамбург''' ({{мова-de|Die Freie und Hansestadt Hamburg}}, {{мова-nds|Hamborg}}) — другі, пасьля [[Бэрлін]]а, па велічыні горад [[Нямеччына|Нямеччыны]] і адначасова адна зь яе 16 [[адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Нямеччыны|земляў]]. Гэта таксама найбуйнейшы порт краіны й другі па велічыні порт [[Эўропа|Эўропы]] пасьля [[Ратэрдам]]у. 1 785 204 жыхары (па стане на 31 кастрычніка [[2010]]).
Порт Гамбург зьяўляецца найбуйнейшым портам у Нямеччыне, другім у Эўропе і дваццатым найбуйнейшым кантэйнерным партом ў сьвеце. Акрамя таго, Гамбург з 1996 года зьяўляецца рэзідэнцыяй Міжнароднага трыбунала (МТМП).
== Геаграфія ==
Гамбург зьяўляецца самай паўднёвай кропкай паўвострава Ютляндыя. Знаходзіцца на рацэ Эльбе, ў месцы, дзе ў яе ўпадаюць рэкі Альстэр й Білле. Прыродная марская гавань распасціраецца на ўсім працягу Эльбы, асабліва ўздоўж паўднёвага берага Эльбы насупраць гарадскіх кварталаў Санкт-Паўлі і Альтоны. Гарадскія кварталы па абодва бакі ракі злучаны мноствам мастоў, а таксама тунэлямі пад Эльбай. Прыродны ландшафт на поўдзень і поўнач ад Эльбы ўяўляе сабой ўзгорыстую нізіну з пяшчаных й ападкавых парод. Федэральная зямля Гамбург разьмешчана паміж землямі Шлезвіг-Гальштэйн на поўначы і Ніжняй Саксоніяй на поўдні.
== Гісторыя ==
Першыя пасяленьні на тэрыторыі Гамбургу датуюцца IV стагодзьдзем да н. э. У IV—VI стагодзьдзях сюды прыходзяць [[саксы]]. У [[810]] годзе па загадзе [[Карл Вялікі|Карла Вялікага]] тут была пабудавана кірха, а для яе бясьпекі была ўзьведзена фартэцыя Хамабург. Назва паходзіць ад [[старасаксонская мова|старасаксонскай]] назвы бург - крэпасць; паходжанне і значэнне слова “хам” невядома. У 831 годзе тут была стоварана біскупства, якое неўзабаве стала арцыбіскупствам. У XII стагодзьдзі Гамбург становіцца гандлёвым цэнтрам, а ў XIV стагодзьдзі — адным з заснавальнікаў [[Ганза|Ганзы]].
У 1510 годзе Гамбург канчаткова становіцца Імпэрскім горадам, што па сутнасці падавала яму незалежнасць ад імператарскай улады і права на самакіраваньне. Далейшы рост Гамбурга звязаны з адкрыццём [[Амэрыка|Амэрыкі]] і марскіх шляхоў у [[Азія|Азію]]. Нават пасьля заняпаду Ганзы, горад перажываў культурны росквіт, асабліва пасьля заснаваньня тут у 1767 годзе Нацыянальнага тэатру. З 1815 году Гамбург — член Нямецкага зьвязу.
Пасля аб'яднання Германіі ў 1871 годзе горад становіцца яе галоўнымі «марскімі варотамі ў свет». Праз порт праходзіць прыкладна палова германскага экспарту і імпарту. Гамбург становіцца адным з найбуйнейшых прамысловых цэнтраў Германіі. Адкрыццё ў 1895 годзе Кільскага канала дадаткова павысіла прывабнасьць Гамбургскага порта, паколькі канал стаў забяспечваць прамую сувязь з Балтыйскім морам. У 1912 годзе быў адкрыты [[Гамбурскі мэтрапалітэн|мэтрапалітэн Гамбургу]].
Да сярэдзіны XIX стагоддзя Гамбург заставаўся ў сваіх сярэднявечных межах. Пачынаючы з [[1860 год|1860 года]] у сувязі з бурным развіцьцём прамысловасці ў склад горада паступова ўключаюцца бліжэйшыя населеныя пункты. Да 1900 года насельніцтва горада перавысіла мільён жыхароў. У [[1923 год|1923 годзе]] ў Гамбургу адбылося паўстаньне [[Камуністы|камуністаў]], якое ўзначалена Эрнстам Тэльманам. У 1937 годзе быў прыняты «закон аб Вялікім Гамбургу», які вызначыў новыя межы горада, якія захаваліся да цяперашняга часу. Да Гамбургу былі далучаны: найбуйнейшы горад правінцыі [[Шлезьвіг-Гальштайн|Шлезьвіг-Гальштайна]] - Альтон, горад Бергедорф і іншыя населеныя пункты і тэрыторыі.
З 1949 году ўваходзьць ў склад [[Фэдэратыўная Рэспубліка Нямеччына|Фэдэратыўнае Рэспублікі Нямеччына]].
== Насельніцтва ==
Найбольшай колькасьці насельніцтва Гамбургу дасягнула ў [[1964]] годзе, склаўшы 1,9 мільёнаў чалавек. Потым яно пачало зьніжацца й у 1986 не перавышала 1,6 мільёнаў. Аднак потым яно зноў стала расьці, дасягнуўшы на прыканцы жніўня 2010 году 1 781 741 чалавек, зь якіх 258 тысячаў маюць замежны пашпарт (у тым ліку 57 220 чалавек — турэцкі, 21 455 — польскі, 15 666 — сэрбскі й 12 694 — аўганскі).
== Рэлігія ==
Большасць вернікаў - [[лютэране]], найбуйнейшая лютэранская дэнамінацыя — [[Эвангеліцка-Лютернанская Царква ў Паўночнай Германіі]] (Evangelisch-Lutherische Kirche in Norddeutschland).
== Культура й выдатныя мясьціны ==
[[File:Бисмарк.Гамбург.jpg|thumb|Помнік [[Ота фон Бісмарк|Ота фон Бісмарку]] ў Гамбургу]]
Гамбург мае 60 тэатраў, звыш за 100 музычных клюбаў, прыкладна 60 музэяў і каля 280 музычных выдавецтваў. Сярод пабудоваў варта адзначыць [[Ратуша|Ратушу]] ў стылі Рэнэсанс, кірхі Сьвятога Міхаэлю, альбо ''Michel'' — сымбаль гораду, Сьвятых Пятра, Якаба й Катарыны. Таксама цікавымі зьяўляюцца будынак Біржы, Рыбны рынак, партовы квартал Шпайхэрштат.
| |||