Прусія: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
выпраўленьне спасылак, артаграфія |
артаграфія |
||
Радок 71:
}}
'''Пру́сія''' ({{мова-de|Preußen}}) — гістарычная назва шэрагу раёнаў ва ўсходняй і цэнтральнай [[Эўропа|Эўропе]], а менавіта:
# Населены аднайменным [[народ]]ам ([[прусы]]) рэґіён на паўднёва-
# Ґерцагства (з [[1525 год]]у), курфюрства (з [[1618 год]]у, пад уладаю нямецкае дынастыі [[
# Тэрытарыяльнае ўтварэньне («вольная дзяржава») у рамках [[Ваймарская рэспубліка|Ваймарскае рэспублікі]], узьніклае пасьля падзеньня
== Гісторыя ==
Радок 97:
Альбрэхт таксама рэфармаваў усю дзяржаўную сыстэму. Ствараліся новыя ўрадавыя ўстановы. У 1544 годзе ў Кенігзбэрзе ўтвораны [[Кенігзбэргскі ўнівэрсытэт|унівэрсытэт]], уладкованы па ўзоры іншых нямецкіх унівэрсытэтаў. Рэформы Альбрэхта згулялі значную ролю ў разьвіцьці Прусіі, спрыялі яе эканамічнаму і культурнаму разьвіцьцю. Памёр Альбрэхт [[20 сакавіка]] [[1568 год]]у на 78-м годзе жыцьця ў замку Тапіаў ([[Гвардзейск]]).
Пасьля яго сьмерці сытуацыя ў Прусіі зноў ускладнілася. Яго хворы сын, Альбрэхт Фрэдэрэк, практычна не прымаў удзелу ў кіраваньні ґерцаґствам. З 1578 году Прусіяю сталі кіраваць рэґенты зь нямецкай дынастыі [[
=== Курфюрства Брандэнбург-Прусія (1618—1701) ===
Радок 138:
==== У складзе Нямеччыны ====
[[Файл:Prussia (political map before 1905).jpg|
Новая імпэрыя Бісмарка стала адной з самых магутных дзяржаваў з краінаў кантынэнтальнае Эўропы. Панаваньне Прусіі ў новай імпэрыі было амаль гэтак жа абсалютным, як гэта было ў Паўночна-Нямецкім саюзе. Прусія мела тры
Аднак карані будучых праблемаў знаходзіліся ў глыбокіх адрозьненнях паміж імпэрскае і прускае сыстэмамі. Імпэрыя мела сыстэму ўсеагульнага і роўнага выбарчага права для ўсіх мужчын старэй 25 гадоў. У той жа час, Прусія захавала сыстэму галасаваньня з абмежавальнымі трыма клясамі, у якое 17,5 % насельніцтва кантралявала ўсе сфэры жыцьця. Імпэрскі канцлер быў, за выключэньнем двух пэрыядаў (студзень-лістапад 1873 і 1892—1894 гадоў) таксама прэм’ер-міністрам Прусіі, і гэта азначала, што на працягу большае часткі існаваньня імпэрыі, каралю/імпэратару і прэм’ер-міністру/канцлеру прыйшлося шукаць большасьці ў выбарчых заканадаўчых органах дзьвюх абсалютна розных выбарчых сыстэмаў.
Радок 184:
== Геаграфія і насельніцтва Прусіі ==
Тэрыторыя Прусіі значна зьмянялася зь цягам часу. Так, у XIV павеку Прусія складалася з тэрыторый цяперашняга [[Вармінска-Мазурское ваяводзтва|Вармінска-Мазурскага ваяводзтва]] [[Польшча|Польшчы]], [[Калінінградзкая вобласьць|Калінінградзкае вобласьці]] і [[Клайпедзкі павет|Кляйпэдзкага павету]] [[Летува|Летувы]]. Напачатку XX стагодзьдзя каралеўства Прусія складалася з «уласна Прусіі» ([[Усходняя Прусія|Усходняй]] і [[Заходняя Прусія|Заходняй Прусіі]]), [[Правінцыя Брандэнбург|Брандэнбург]], правінцыі [[Правінцыя Саксонія|Саксоніі]] (тэрыторыя цяперашняе зямлі [[Саксонія-Ангальт]] і частка зямлі [[Турынгія]]), [[Памэранія|Памэраніі]], [[Рэйнская правінцыя|Рэйнскай правінцыі]], [[Вэстфалія|Вэстфаліі]], [[Сілезія|Сілезію]], [[Лужынка|Лужынкі]], Шлезьвіг-Гальштайн, [[Правінцыя Гановэр|Гановэр]], Гэсэн-Насаў і правінцыю Гагэнцолерн.
У 1914 годзе плошча тэрыторыі Прусіі складала 354 490 км².
Радок 251 ⟶ 250:
* [[Ордэн Лебедзя]] {{мова-de|'''Schwanenorden'''}}
* [[Ордэн Кароны (Прусія)|Ордэн Кароны]] {{мова-de|'''Kronen-Orden'''}}
* [[Каралеўскі ордэн дома
* [[Каралеўскі прускі ордэн Сьвятога Яана]] {{мова-de|'''Koniglich Preu?ischer St Johanniterorden'''}}
* [[Княжы ордэн дома
* [[Ордэн Луізы]] {{мова-de|'''Luisenorden'''}}
* [[Жалезны крыж (ордэн)]] {{мова-de|'''Eisernes Kreuz'''}}
Радок 319 ⟶ 318:
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
[[Катэгорыя:Прусія| ]]
Радок 325 ⟶ 324:
[[Катэгорыя:Тэрыторыі Нямецкай імпэрыі]]
[[Катэгорыя:Колішнія дзяржавы Эўропы]]
| |||