Вікіпэдыя

Юравічы: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Legobot (гутаркі | унёсак)
52 250 правак
д Bot: Migrating 2 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q3919348 (translate me)
выява, дапаўненьне, стыль
Радок 38:
|Паштовы індэкс = 247722
|Аўтамабільны код = 3
|Выява = YuravichyЮравіцкі kolegiumкляштар 2006езуітаў 10.jpg
|Апісаньне выявы = Касьцёл і калегіюм езуітаў, [[2006]]
|Шырата паўшар'е = паўночнае
|Шырата градусаў = 51
Радок 54:
|Колер = {{Колер|Беларусь}}
}}
'''Ю́равічы'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Прыпяць]]. Цэнтар [[Юравіцкі сельсавет (Калінкавіцкі раён)|сельсавету]] [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёну]] [[Гомельская вобласьць|Гомельскай вобласьці]]. Насельніцтва 743 чал. ([[2004]]). Знаходзяцца за 31 км на паўднёвы ўсход ад [[КалінкавічыКаленкавічы|КалінкавічаўКаленкавічаў]], за 34 км ад чыгуначнай станцыі КалінкавічыКаленкавічы (лінія [[Гомель]] — [[Лунінец]]); на аўтамабільнай дарозе [[Хвайнікі]] — [[Каленкавічы]]. Рачная прыстань.
 
Юравічы — даўняе [[мястэчка]] [[Мазырскі павет|гістарычнай Мазыршчыны]] (частка [[Менскае ваяводзтва|Меншчыны]]), адзін з рэлігійных цэнтраў Усходняга [[Палесьсе|Палесься]]. Да нашага часу тут захаваўся [[барока|барокавы]] сакральны комлекс, збудаваны айцамі-езуітамі ў [[1710]]—[[1746]]. У мясцовым касьцёле колісь захоўваўся [[Юравіцкі абраз Маці Божай|цудоўны абраз Маці Божай]], які карыстаўся вялікаю пашанаю ў навакольнага насельніцтва.
 
== Назва ==
Тапонім «Ю́равічы»<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласьць}}</ref> мае патранамічнае паходжаньне і ўтварыўся ад прозьвішча Юровіч, вытворнага ад асабістага імя [[Юры (імя)|Юры]]<ref>{{Літаратура/Кароткі тапанімічны слоўнік Беларусі|к}} С. 416.</ref>.
 
== Гісторыя ==
Выяўленыя археолягамі гарадзішча раньняга жалезнага веку (на тэрыторыі саду) і курганны могільнік — з 14 насыпаў захаваліся 6 (на поўдзень ад гарадзішча), селішчы позьняга [[палеаліт]]у (у цэнтры вёскі), эпохі [[мэзаліт]]у (за 1—1,5 км на паўднёвы захад ад цэнтру вёскі) і эпохі [[нэаліт]]у (1 км на захад ад вёскі) сьведчаць пра засяленьне гэтай мясцовасьці ў глыбокай старажытнасьці. Паводле легенды тут (прыкладна ў [[1170]]) існаваў [[Замак|горад]] Міжмосьце, але войны і набегі татараў яго ўшчэнт зруйнавалі. Згодна зь іншымі зьвесткамі, тут існаваў замак Відолічы, які ў [[1240]] спалілі татары.
 
Першы пісьмовы ўспамін пра Юравічы датуецца [[1430]]—[[1432]] гадамі. У [[1510]] [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Жыгімонт Стары]] перадаў «на вечнасьць» сяло Багдану Сербіну. Пад [[1552]] Юравічы згадваюцца ў інвэнтары [[Мазырскі замак|Мазырскага замка]]. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай ([[1565]]—[[1566]]) мясьціна ўвайшла ў склад [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]].▼
 
[[Файл:Theotokos of Juravičy. Маці Божая Юравіцкая (XX).jpg|міні|зьлева|200пкс|Абраз Маці Божай Юравіцкай]]
 
▲Першы пісьмовы ўспамінўпамін пра Юравічы датуецца [[1430]]—[[1432]] гадамі. У [[1510]] [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Жыгімонт Стары]] перадаў «на вечнасьць» сяло Багдану Сербіну. Пад [[1552]] Юравічы згадваюццаўпамінаюцца ў інвэнтары [[Мазырскі замак|Мазырскага замка]] як уладаньне зямяніна Касьцюшковіча, пазьней яны перайшлі ў валоданьне С. Аскеркі. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай ([[1565]]—[[1566]]) мясьціна ўвайшла ў склад [[Мазырскі павет|Мазырскага павету]].
 
У 2-й палове [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]] у Юравічах зьявіліся прадстаўнікі каталіцкага ордэна езуітаў, зь дзейнасьцю якіх зьвязваюць зьяўленьне цудоўнага абраза Маці Божай і ўзьвядзеньне тут сакральнага комплексу. [[8 верасьня]] [[1673]] адбылося асьвячэньне капліцы, у якую ўрачыста ўнесьлі цудоўны абраз. У [[1683]] [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Ян Сабескі]] выдаў прывілей, паводле якога паселішча атрымала статус мястэчка.
 
Паводле адных зьвестак, мураваны касьцёл у Юравічах пачалі ўзводзіць у [[1701]] і завяршылі да [[1715]], згодна з другімі — яго заклалі ў [[1717]] і будавалі амаль 40 гадоў. [[27 красавіка]] [[1727]] [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Аўгуст Моцны]] надаў мястэчку прывілей на штотыднёвыя таргі ў панядзелкі, а таксама [[год|рэгулярныя]] 4 кірмашы: першы на сьвятога Юр’я рускага ўвесну, другі — на сьвятога Юр’я ўвосень, трэці — на нараджэньне Панны Марыі сьвята рымскагарымскае, а чацьверты — на Пакровы рускія. У [[1742]] у Познані выйшла кніга «Крыніца ласкаў духоўных Панны Марыі з гораў Юравіцкіх». У [[1756]] туту Юравічах адкрылася школа, пераўтвораная ў [[1778]] у калегіюм. [[5 верасьня]] [[1758]] абраз Божай Маці перанесьлі з драўлянага касьцёла ў мураваны. У [[1778]] [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] наноў перавёў на той час сяло ў шэрагі мястэчак.
 
У выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Юравічы апынуліся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у [[Рэчыцкі павет (Расейская імпэрыя)|Рэчыцкім павеце]] [[Менская губэрня|Менскай губэрні]]. Па ліквідацыі ордэна езуітаў у [[1820]] кляштар перайшоў да [[мазыр]]скіх бэрнардынаў. У [[1836]] у мястэчку збудавалі драўляную царкву Сьвятой Багародзіцы.
 
Па здушэньні [[Паўстаньне 1830—1831 гадоў|вызвольнага паўстаньня]] расейскія ўлады зачынілі Юравіцкі кляштар, аднак у [[1841]]<ref>[[Аляксандар Ярашэвіч|Аляксандр Ярашэвіч А.]]. [http://media.catholic.by/nv/n24/art3.htm Пакуты Юравіцкага касцёла] // «[[Наша Вера]]» № 2 (24), 2003.</ref> будынкі вярнулі каталікам. Станам наНа [[1834]] існавалі аднайменныя мястэчка (51 двор) і сяло (66 двароў), на [[1848]] — 115 двароў, на [[1866]] — 134. У [[1865]] адкрыласяз народнаямэтаю вучэльня[[Маскалізацыя Беларусі|маскалізацыі краю]] расейскія ўлады адкрылі народную вучэльню (у [[1885]] — 45 навучэнцаў), у [[1875]] — жаночая (у [[1885]] — 28 навучэнак). Па здушэньні [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|нацыянальна-вызвольнага паўстаньня]] ў [[1866]] расейскія ўладыулады гвалтоўна перарабілі касьцёл на царкву. ЦягамУ [[1873]]—[[1876]] у межах палітыкі [[Русіфікацыя Беларусі|маскалізацыі Беларусі]] на бажніцусьвятыню надбудавалі 12 [[Купал-цыбуліна|купалоў-цыбулінаў]]. У [[1890]] у Юравічах адкрылі лякарню. Паводле вынікаў перапісу ([[1897]]) існавалі аднайменныя мястэчка (201 двор, царква, капліца, 2 малітоўныя школы, 40 крамаў, 4 майстэрні апрацоўкі скуры, 2 карчмы), сяло (108 двароў; капліца, 2 народныя вучэльні, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка, хлебозапасны магазын, 2 вятракі, конны млын, карчма) і фальварак. У пачатку [[XX стагодзьдзе|XX ст.]] працавалі школа і аптэка, станам на [[1901]] зь мясцовай прыстані адправілі 501 тыс. [[пуд]]оў грузаў (лес, сельскагаспадарчыя прадукты) і разгрузілі 4 тыс. пудоў<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/brokgauz_efron/120220/Юровичи Юровичи] // {{Літаратура/ЭСБЕ}}</ref>.
 
<center><gallery widths=215 heights=180 caption="Даўнія графічныя выявы Юравічаў" perrow="3">
[[1 студзеня]] [[1919]] згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Юравічы ўвайшлі ў склад [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]], аднак [[16 студзеня]] Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У [[1924]] Юравічы вярнулі [[БССР]], дзе яны зрабіліся цэнтрам раёну (з [[8 ліпеня]] [[1931]] у Рэчыцкім раёне). Станам на [[1930]] існавалі вёскі Юравічы-1, Юравічы-2 (разам 2300 двароў) і мястэчка (114 двароў). У [[1936]] утварыўся народны хор, які неўзабаве атрымаў шырокую вядомасьць. [[27 верасьня]] [[1938]] статус паселішча панізілі да вёскі.▼
Файл:Juravičy. Юравічы (XIX).jpg|Капліца і сакральны комплекс, [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]]
Файл:Juravičy. Юравічы (4.03.1865).jpg|Капліца і сакральны комплекс, [[1865]]
Файл:Juravičy. Юравічы (1865).jpg|Касьцёл і калегіюм, абмеры [[1865]]
</gallery></center>
 
▲[[25 сакавіка]] [[1918]] згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Ўстаўной граматай]] Юравічы абвяшчаліся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919]] згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Юравічыяны ўвайшлі ў склад [[Беларуская ССР|Беларускай ССР]], у Мазырскі павет («падраён») Гомельскага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>, аднак [[16 студзеня]] Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад [[РСФСР]]. У[[6 сьнежня]] [[19241926]] Юравічы вярнулі [[БССР]], дзе яны зрабілісясталі цэнтрам раёну (з [[8 ліпеня]] [[1931]] у Рэчыцкім раёне). Станам наНа [[1930]] існавалі вёскі Юравічы-1, Юравічы-2 (разам 2300 двароў) і мястэчка (114 двароў). У [[1936]] утварыўся народны хор, які неўзабаве атрымаў шырокую вядомасьць. [[27 верасьня]] [[1938]] статус паселішча панізілі да вёскі.
 
Паводле вынікаў перапісу ([[1959]]) у Юравічах існавалі цагельня, швацкая і шавецкая майстэрні, лясьніцтва, тэхнікум, сярэдняя школа, школа-інтэрнат, дзіцячы сад, краязнаўчы музэй, клюб, бібліятэка, лякарня, аптэка, вэтэрынарны ўчастак, пошта, 5 крамаў. У [[1958]] на загад мясцовага старшыні калгасу касьцёл пачалі разьбіраць на цэглу. У наш час вядзецца аднаўленьне бажніцысьвятыні як уласнасьці [[Беларускі экзархат Маскоўскага патрыярхату|Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату]]. Станам наНа [[2004]] у вёсцы было 333 гаспадаркі.
 
<center><gallery captionwidths="Даўнія215 выявыheights=180 мястэчкаcaption="Мястэчка widths=150на heights=150старых здымках" perrow="43">
Файл:Juravičy. Юравічы (XIX1910).jpg|Панарама.Касьцёл Невядомы мастак,па [[XIX стагодзьдзеМураўёўкі|XIXмураўёўскай]] ст.перабудове, да [[1920]]
Файл:Juravičy. Юравічы (1900).jpg|Інтэр'ер касьцёла, да [[1920]]
Файл:Catholic Church and Monastery of Jesuits in Juravičy.jpg|Панарама. Літаграфія [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]]
Файл:Juravičy. Юравічы (18651936).jpg|Касьцёл і калегіюм езуітаў, абмеры [[18651936]]
Файл:Juravičy, kaścioł-carkva (MP).jpg|Касьцёл па перабудове на [[Мураўёўкі|царкву-мураўёўку]]
</gallery></center>
 
== Насельніцтва ==
* '''[[XVI стагодзьдзе]]''': [[1552]] — 23 чал.
* '''[[XIX стагодзьдзе]]''': [[1845]] — 528 чал.; [[1897]] — 1320 чал. у ''мястэчку Юравічы'' і 600 чал. у ''сяле Юравічы''<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 582.</ref>
* '''[[XX стагодзьдзе]]''': [[1930]] — 1537 чал. у ''вёсках Юравічы-1'' і ''Юравічы-2'' і 463 чал. у ''мястэчку Юравічы''<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 583.</ref>; [[1939]] — 2546 чал.; [[1959]] — 1861 чал.
* '''[[XXI стагодзьдзе]]''': [[2003]] — 751 чал.<ref>Ісаенка У. Юравічы // {{Літаратура/БелЭн|18-1к}} С. 213.</ref>; [[2004]] — 743 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}} С. 581.</ref>
 
== Забудова ==
ПлянаваньнеПлян Юравічаў складаецца з доўгай, дугападобнай вуліцы, блізкай да мэрыдыянальнай арыентацыі, якая ў цэнтры перасякаецца амаль прасталінейнай шыротнай вуліцай. Забудова двухбаковая, пераважна драўляная, сядзібнага тыпу.
 
== Транспарт ==
Радок 99 ⟶ 107:
 
=== Выдатныя мясьціны ===
''Помнікі археалёгіі'': [[Замак|горад]] пэрыяду Сярэднявечча ва ўрочышчы Гарадок, на правабярэжнай тэрасе ракі Прыпяць; стаянкі пэрыяду верхняга [[палеаліт]]у (менавіта тут 26 тыс. рокаў таму на рацэ Прыпяць месьцілася стаянка першабытнага чалавека). Адкрыў стаянкі ў [[1929]] беларускі археоляг [[Юльян Попель]].
* Касьцёл і калегіюм езуітаў ([[1710]]—[[1746]]; цяпер у валоданьні [[Беларускі экзархат Маскоўскага патрыярхату|Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату]])
 
=== Страчаная спадчына ===
Радок 106 ⟶ 114:
 
== Цікавыя факты ==
* На Юравіцкім абразе месьцілася срэбная карона, што ўскосна сьведчыць пра малавядомы, але важны момант — магчыма, мясцовы абраз Маці Божай быў каранаваны (агулам у сьвеце налічваецца менш за тры дзясяткі каранаваных абразоў)<ref>Яўген Малікаў Я. [http://gp.by/index.php?option=com_content&view=article&id=6763%3Anews6450&Itemid=57 Нябесная заступніца беларускага Палесся] // «Гомельская праўда», [[3 красавіка]] [[2008]].</ref>
* Каля Юравічаў знаходзіцца найвышэйшы пункт Калінкавіцкага раёну (167,5 м над узроўнем мора)
 
Радок 113 ⟶ 121:
 
== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭГББелЭн|618-21}}▼
* Ісаенка, У. Ф. Юравічы над Прыпяццю. — Мн.: УП «Арты-Фэкс», 2000. — 65 с.: іл. ISBN 985-6119-43-X.▼
* Марат Гаравы М. [http://old.nv-online.info/index.php?c=ar&i=7074 Таямніцы старога касцёла] // «[[Народная Воля]]» № 195—196, 7 сьнежня 2007.▼
▲* {{Літаратура/ЭГБ|6-2}}
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|1-1к}}
* [[АляксандарГародка Ярашэвіч|Аляксандр Ярашэвіч]]Р. [http://media.catholic.by/nv/n24/art3art2.htm ПакутыГісторыя цудадзенай іконы Маці ЮравіцкагаБожай касцёлаЮравіцкай] // «[[Наша Вера]]» № 2 (24), 2003.
▲* Ісаенка, У. Ф.  Юравічы над Прыпяццю.  — Мн.Менск: УП «Арты-Фэкс», 2000.  — 65  с.: іл. ISBN 985-6119-43-X.
* Руслан Гародка. [http://media.catholic.by/nv/n24/art2.htm Гісторыя цудадзенай іконы Маці Божай Юравіцкай] // «[[Наша Вера]]» № 2 (24), 2003.
▲* Марат Гаравы. [http://old.nv-online.info/index.php?c=ar&i=7074 Таямніцы старога касцёла] // «[[Народная Воля]]» № 195—196, 7 сьнежня 2007.
* {{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)}}
* {{Літаратура/ЭГБ|6-2}}
* [[Аляксандар Ярашэвіч|Ярашэвіч А.]] [http://media.catholic.by/nv/n24/art3.htm Пакуты Юравіцкага касцёла] // «[[Наша Вера]]» № 2 (24), 2003.
* Jurewicze // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|3}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_III/630 630].
 
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Юравічы»