Нэаклясыцызм: розьніца паміж вэрсіямі

Яшчэ напачатку 1900-х гг. мастак ды крытык Аляксандар Бэнуа адным зь першых загаварыў пра непаўторную прыгажосьць старога Санкт-Пецярбургу. Яго артыкулы быццам адкрылліадкрылі вочы сучасьнікам, якія змаглі годна ацаніць клясычную спадчыну, якая зьведала забыцьцëзабыцьцё. Ад гэтага моманту і пачаў свой росквіт нэаклясыцызм.

Гэты рух ахопліваў абедзьве расейскія сталіцы, а потым і правінцыю. Натуральна, нэаклясыцызм меў блізкія паралелі ў эўрапейскай архітэктуры таго часу. І ўсё ж гэтая зьява была спэцыфічна ўласьцівай Санкт-Пецярбургу. Прыхільнікі яго прытрымліваліся уласныхўласных традыцыяў, зьвяртаючыся да «залатога веку» архітэктуры неўскай сталіцы. У адрозьненьне ад мадэрну ды большасьці нэастыляў 19 ст., гэта было вяртаньне да сваіх каранёў. Таму нэаклясыцызм можна назваць пецярбурскім адраджэньнем, якое ўвасабляе гістарычную прыналежнасьць гораду да агульнаэўрапейскай клясычнай культуры.

Рэтраспэктыўны напрамак абапіраўся перш за ўсё на расейскі клясыцызм ды ампір, часткова — барока. Спачатку ëнён арыентаваўся на канкрэтны кантэкст клясыцыстычных ансамбляў (будынкі В. Ф. СвіньнінаСьвіньніна ды Е. С. Варацілава). Юбілейныя ўрачыстасьці да 200-годзьдзя Пецярбургу абудзілі інтарэс да яго раньняй гісторыі ды садзейнічалі зьяўленьню незвычайнага цячэньня (А. І. Дзьмітрыеў, Л. А. Ільлін, М. Я. Лансэрэ). Лідэрам нэаклясыцызму стаў І. А. Фамін — адданы прыхільнік расейскай архітэктуры канца 18 — пачатку 19 стст. Потым прыхільнікі традыцыйнага шляху сталі ўсё больш зьвяртацца да першакрыніц расейскага клясыцызму — італьянскаага рэнэсансу і ў асаблівасьці — палядыянства. Вядучымі прадстаўнікамі неабмежаванага напрамку выступалі У. А. Шчуко, А. Я. Белагруд, М. М. Перацятковіч, М. С. Лялевіч.

У ідэале рэтраспэктывісты імкнуліся да поўнай рэканструкцыі гістарычнага стылю, нават да ілюзіяў старыны. На практыцы матывы рэтрастыляў, як правіла, спалучаліся з сучаснымі функцыянальна-пляніровачнымі структурамі, і набылі яўнае адценьне мадэрнізацыі. Аднымі зь першых на шлях мадэрнізаванай нэаклясыкі ўступілі Ф. І. Лідваль ды Р. Ф. Мэльцэр. Наватарскім прыкладам трансфармацыі і спрашчэньня клясыцыстычных формформаў стала Нямецкая амбасада нямецкага архітэктара Пэтэра Бэрэнса.