Плакід Янкоўскі: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д дэкатэгарызацыя
д вікіфікацыя, дапаўненьне
Радок 1:
'''Плакід Янкоўскі''' ({{Нарадзіўся|20|9|1810}}, в. [[Войская]], цяпер [[Камянецкі раён]]  — {{Памёр|11|3|1872}}, [[Жыровічы]]; псэўданімы: ''Віталіс''; ''John of Dycalp'')  — сьвятар, празаік, публіцыст, перакладчык і паэт. Пісаў на польскай і расейскай мовах. Магістар тэалёгіі.
 
== БіяграфіяСям’я ==
Нарадзіўся ў сям’і ўніяцкага сьвятара. Яго бацька Габрыель  — удзельнік [[Паўстаньне 1794 году|паўстаньня пад кіраўніцтвам Т. Касьцюшкі]], паходзіў зь беднай шляхецкай сям’і, які пазьней стаў уніяцкім сьвятаром. Маці Плакіда Янкоўскага звалі Ганнай, паходзіла з роду Лыткоўскіх. У іх было чацьвёра дзяцей: Ян (1803  г. нар.), Ганна, Кацярына і самы меншы Плакід (1810  г. нар.).

== Адукацыя ==
Першапачатковую адукацыю атрымаў дома. З 8 да 14 гадоў навучаўся спачатку ў [[Сьвіслацкая гімназія|Сьвіслацкай гімназіі]], а затым (з 1818) у базыльянскай школе ў [[Берасьце|Берасьці]].
 
У 1826 распачаў навучаньне ў Галоўнай сэмінарыі ў [[Вільня|Вільні]], якая была пры [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскім унівэрсытэце]] на правах багаслоўскага факультэту. Быў прыняты на вучобу за казёны кошт. У Віленскім унівэрсытэце вучыўся таксама родны брат Плакіда [[Ян Янкоўскі]]. Ян удзельнічаў у тайным студэнцкім [[Таварыства філяматаў|таварыстве філяматаў]], за антыдзяржаўную дзейнасьць быў высланы ў [[Волагда|Волагду]], дзе і памёр. У 1830 Плакід Янкоўскі з адзнакай скончыў Віленскі ўнівэрсытэт і Галоўную сэмінарыю пры ім.
 
== Настаўніцкая праца ==
У 1831 ажаніўся на дачцэ старшыні Літоўскай кансысторыі Гэлене Тупальскай, з якой пражыў 35 гадоў, меў трох сыноў і двух дачок. Пазьней сьвятар узяў на выхаваньне яшчэ шасьцёра дзяцей роднай сястры Ганны, якая памерла ў 1846 і была замужам за рэктарам [[Літоўская духоўная сэмінарыя|Літоўскай духоўнай сэмінарыі]] [[Іпаліт Гамаліцкі|Іпалітам Гамаліцкім]].
Пасьля заканчэньня ўнівэрсытэцкіх студыяў быў накіраваны настаўнікам у Жыровічы. У 1831 выехаў у Вільню з мэтай збору матэрыялаў для абароны на доктара багаслоўя. Пэўны час у 1831 працаваў хатнім настаўнікам у Нізах Чэрыкаўскага павету Магілёўскай губэрні ў сям’і маршалка Чудоўскага, якая вызначалася высокай асьветай. Як адзначаў сам Плакід Янкоўскі, гэты час ён правёў зь вялікай карысьцю для сябе.
 
У 1831 ажаніўся на дачцэ старшыні Літоўскай кансысторыі Гэлене Тупальскай, з якой пражыў 35 гадоў, меў трох сыноў і двух дачок. Пазьней сьвятарён узяў на выхаваньне яшчэ шасьцёра дзяцей роднай сястры Ганны, якая памерла ў 1846 і была замужам за рэктарам [[Літоўская духоўная сэмінарыя|Літоўскай духоўнай сэмінарыі]] [[Іпаліт Гамаліцкі|Іпалітам Гамаліцкім]].
 
У 1832 Плакід Янкоўскі зноў вярнуўся ў Жыровічы, дзе жыла яго сястра Ганна, якая была замужам за рэктарам [[Літоўская духоўная сэмінарыя|Літоўскай духоўнай сэмінарыі]] [[Іпаліт Гамаліцкі|Іпалітам Гамаліцкім]], для працы настаўнікам у школе. У гэты ж год спачыў яго бацька-сьвятар, да якога ён быў вельмі моцна прывязаны.
 
== Сьвятарская дзейнасьць ==
20 жніўня 1833 Плакід Янкоўскі высьвячаны на ўніяцкага сьвятара, потым стаў праваслаўным сьвятаром, протаярэем. Магістар тэалёгіі, прафэсар дагматычнай тэалёгіі і лацінскай мовы ў Літоўскай духоўнай сэмінарыі. Віцэ-старшыня Літоўскай кансысторыі. Падпісаў акт аб ліквідацыі [[Уніяцкая Царква|Ўніяцкай Царквы]] ў [[1839]]. Протаярэй Плакід Янкоўскі быў узнагароджаны нагрудным залатым крыжам, ордэнамі Сьвятой Ганны 2-й і 3-й ступені.
 
З пераносам у 1845 з Жыровічаў у Вільню Літоўскай духоўнай кансысторыі і сэмінарыі жыў у Вільні, зьяўляўся настаяцелем у катэдральнай царкве сьв. Мікалая Цудатворцы, якую ў часы праваслаўнага мітрапаліта [[Ёсіф Сямашка|Ёсіфа Сямашкі]] перабудавалі са знакамітага [[Касьцёл сьв. Казімера (Вільня)|касьцёла сьв. Казімера]] айцоў-езуітаў. Паводле ўласнага жаданьня ў 1846 пакінуў Вільню. Зьяўляўся благачынным, жыў у [[Бялавічы|Бялавічах]] Слонімскага ўезду. З 1858 перабраўся ў [[Жыровічы]], дзе пражыў апошнія 14 гадоў свайго жыцьця. Памёр 28 лютага (11 сакавіка) 1872. Труна з яго целам была зьмешчана ў могілкавай царкве сьв. Юрыя ў Жыровічах побач з жонкай.
 
== Літаратурная дзейнасьць ==
Пасьля сьмерці яго архіў доўгія гады захоўваўся ў Варшаве ў яго дачкі Тэафіліі (у замужжы Васільевай). Там знаходзіліся лісты да Юзафа Крашэўскага, [[Адам Плуг|Адама Плуга]], [[Міхаіл Баброўскі|Міхаіл Баброўскага]], [[Генрык Жавускі|Генрыка Жавускага]] і інш.
Псэўданім Плакіда Янкоўскага — ''John of Dycalp''. Прачытаўшы ''Dycalp'' справа налева, атрымаем імя пісьменьніка, а John (Ян) — выводзіцца зь яго прозьвішча — Янкоўскі. Яшчэ адзін літаратурны псэўданім — ''Віталіс Камаед'' паходзіць з першага твору Янкоўскага «Хаос, тры пальцы фіміяму, расказаныя рыфмаплётам ад Віталіса Камаеда», выдадзенага ў Вільні ў 1835 годзе.
 
Валодаў замежнымі мовамі: ангельскай, францускай, нямецкай, італьянскай, чэскай, свабодна карыстаўся расейскай, польскай, лацінскай, старажытна-габрэйскай. З сялянамі размаўляў на беларускай мове, заняткі ў сэмінарыі праводзіў на расейскай, польскай, лацінскай.
 
Аўтар аповесьцяў, апавяданьняў, гумарэсак (вядомы больш за 20 твораў) і краязнаўчых, біяграфічных і інш. нарысаў, якія былі папулярнымі ў беларускім краі. Выдаў кнігі прозы на польскай мове «Засьценак» (1841), «Хвілінка» (1842), «Апавяданьні» (1843), «Складзеная аповесьць» (1843, разам зь [[Юзэф Крашэўскі|Юзафам Крашэўскім]]), «Унівэрсітэцкія ўспаміны» (1849), «Крыніцы» (1853), «Адась» (1856), «Фанабэрыя пана старосты Канеўскага» (1873), камедыю «Прадчуваньне» (1842) і іншыя. Аўтабіяграфічны нарыс «Пасхальныя кулічы» раскрывае пастырскае служэньне протаярэя Плакіда Янкоўскага ў Бялавічах. Пераклаў на польскую мову асобныя творы [[Шэксьпір]]а, [[Гётэ]] і інш. Па-расейску (у «Літоўскіх епархіяльных ведамасьцях») з 1864 году друкаваў апавяданьні, нарысы, жыцьцяпісы, успаміны.
У 1842 Плакід Янкоўскі намагаўся арганізаваць выданьне аль­манаха «Літвіны».
 
У 1842 Плакід Янкоўскі намагаўся арганізаваць выданьне аль­манаха «Літвіны», зьдзейсьніў падарожжа ў Наваградак, дзе аглядаў руіны замку і мясцовыя старажытнасьці.
Аўтар аповесьцяў, апавяданьняў, гумарэсак (вядомы больш за 20 твораў) і краязнаўчых, біяграфічных і інш. нарысаў, якія былі папулярнымі ў беларускім краі. Выдаў кнігі прозы на польскай мове «Засьценак» (1841), «Хвілінка» (1842), «Апавяданьні» (1843), «Складзеная аповесьць» (1843, разам зь [[Юзэф Крашэўскі|Юзафам Крашэўскім]]), «Унівэрсітэцкія ўспаміны» (1849), «Крыніцы» (1853), «Адась» (1856), «Фанабэрыя пана старосты Канеўскага» (1873), камедыю «Прадчуваньне» (1842) і іншыя. Аўтабіяграфічны нарыс «Пасхальныя кулічы» раскрывае пастырскае служэньне протаярэя Плакіда Янкоўскага ў Бялавічах. Пераклаў на польскую мову асобныя творы [[Шэксьпір]]а, [[Гётэ]] і інш. Па-расейску (у «Літоўскіх епархіяльных ведамасьцях») з 1864 году друкаваў апавяданьні, нарысы, жыцьцяпісы, успаміны.
 
Пасьля сьмерці ягоПлакіда Янкоўскага архіў доўгія гады захоўваўся ў Варшаве ў яго дачкі Тэафіліі (у замужжы Васільевай). Там знаходзіліся лісты да [[Юзэф Крашэўскі|Юзафа Крашэўскага]], [[Адам Плуг|Адама Плуга]], [[Міхаіл Баброўскі|Міхаіл Баброўскага]], [[Генрык Жавускі|Генрыка Жавускага]], Ігнатам Галавінскім, Міхалам Грабоўскім і інш.
Псэўданім Янкоўскага — ''John of Dycalp''. Прачытаўшы ''Dycalp'' справа налева, атрымаем імя пісьменьніка, а John (Ян) — выводзіцца зь яго прозьвішча — Янкоўскі. Яшчэ адзін літаратурны псэўданім — ''Віталіс Камаед'' паходзіць з першага твору Янкоўскага «Хаос, тры пальцы фіміяму, расказаныя рыфмаплётам ад Віталіса Камаеда», выдадзенага ў Вільні ў 1835 годзе.
 
У 2004 у Беларусі ўпершыню выдадзены «Записки сельского священника» Плакіда Янкоўскага, дзе сабраныя нарысы і ўспаміны з апошняга пэрыяду жыцьця, напісаныя пераважна па-расейску.
 
== Літаратура ==
* [[Адам Мальдзіс|Мальдзіс А.]] Літаратурная Камянеччына // «Голас Радзiмы», 11 жн. 2005;.
* Календарыюм // Czasopis № 09/2005;.
* Алісіёнак В. [http://khblit.narod.ru/pracy/alisionak01.htm Тэматыка і праблематыка польскамоўнае творчасці Плацыда Янкоўскага] // Працы кафедры гісторыі беларускае літаратуры БДУ. Вып. 1.  — Мн., 2001.
* Charkiewicz W. Placyd Jan­kowski (John of Dycalp): Zycie i tworczosc. Wilno, 1928.
* Kraszewski J. John of Dycalp (Placyd Jankowski) // «Tygodnik Illustrowany», 1873 r., № 285, s. 293—294; «Tygodnik Illustrowany», 1873 r., № 286, s. 311.
* В. Н.  Киселев [http://minds.by/stupeny/nomera/7/st7_7.html Птенец гнезда Иосифова].
* прот. Аляксандр Пачопка. [http://www.blagobor.by/article/person/jankowski Плакід Янкоўскі  — пісьменнік і святар].
* [http://www.petergen.com/bovkalo/pr/litwaprp.html Список начальствующих, преподавателей и других лиц, служивших в Литовской Духовной Семинарии в 1828 - 18781828—1878 годах].
 
{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ: Янкоўскі, Плакід}}
Радок 37 ⟶ 48:
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 20 верасьня]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1810 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Камянецкім раёне‎раёне]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі Віленскага ўнівэрсытэту]]
[[Катэгорыя:Беларускія ўніяцкія дзеячы]]