Грэцыя: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
→‎Эканоміка: выпраўленьне спасылак
Радок 49:
Дагрэцкая [[Эгейская цывілізацыя]] датуецца 30-12 стагодзьдзямі да н.э.
 
Першая культура на тэрыторыі Грэцыі, дзе дамінуе ўласна грэцкае насельніцтва — гэта [[Мікенская культура]], якая аб'ядналааб’яднала ў сабе дасягненьні ранейшых эгейскіх культураў.
 
«Цёмныя вякі» або «Гамэраўская Грэцыя» — пэрыяд у гісторыі Старажытнай Грэцыі, які ахоплівае каля 1200—800 да н.э., пачаўся пасьля заняпаду Мікенскай культуры і меркаванага [[Дарыйскае ўварваньне|дарыйскага ўварваньня]], і скончыўся з пачаткам росквіту грэцкіх полісаў (пэрыяду [[Архаіка|архаікі]]).
Радок 57:
Эліністычны пэрыяд гісторыі Грэцыі працягваўся ад сьмерці Аляксандра Македонскага да далучэньня Пэляпанэскай паўвыспы і грэцкіх выспаў да [[Старажытны Рым|Рыма]] ў 146 да н.э.
 
Рымская Грэцыя — пэрыяд грэкай гісторыі пасьля перамогі Рыма над карынфянамікарынцянамі ў бітве пры КарынфеКарынце ў 146 да н.э. да перайменаваньня гораду [[Бізантый|Бізантыя]] ў 330 у Новы Рым, пазьней [[Канстантынопаль]], рымскім імпэратарам Канстантынам I і пераносу ў яго сталіцы Рымскай імпэрыі.
 
У складзе [[Бізантыйская імпэрыя|Бізантыі]] значэньне Грэцыі зноў павышаецца. У 14 стагодзьдзі гэты пэрыяд заканчваецца з далученьнем Грэцыі да імпэрыі турак-асманаў. Большая частка Грэцыі зьяўлялася часткай [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]] да абвяшчэньня незалежнасьці ў 1821.
Радок 63:
Першым кіраўніком незалежнай Грэцыі быў [[Іаан Кападзістрыя]].
 
Аднак, на тэрыторыі незалежнай Грэцыі тады пражывала толькі каля 1/6 часткі грэкаў Міжземнамор'яМіжземнамор’я (каля 0,8 млн з 5 мільёнаў). Таму да 1970-х гадоў галоўным вэктарам ўнутранай і зьнешняй палітыкі былі пляны па аднаўленьні грэцкага адзінства, якія атрымалі ў 19 стагодзьдзі назву Вялікай ідэі ({{мова-el|Μεγάλη Ιδέα}}), а на сумежных грэцкіх тэрыторыях узьнік тэрмін ''энозіс'', або імкненьне да ўзьяднаньня з Грэцыяй.
 
Пасьля стварэньня Турэцкай Рэспублікі Грэцыя ўцягнулася ў 1919-22 у вайну супраць яе і прайграла. У 1941-44 акупавана італьянска-нямецкімі войскамі. У 1944-49 у Грэцыі ідзе грамадзянская вайна паміж камуністамі і раялістамі, аднак манархія будзе скасаваная толькі ў 1973 сіламі ваенных.
Радок 95:
== Геаграфія ==
=== Агульныя зьвесткі ===
Грэцкая паўвыспа, разьмешчаная на паўднёвым усходзе [[Эўропа|Эўропы]], займае плошчу 131.944 кв. км. Грэцыя разьмешчаная ў паўднёвай частцы Балканскай паўвыспы і на прылеглых да яго і да ўзьбярэжжа Малой Азіі выспах. Мяжуе з [[Альбанія]]й, [[Рэспубліка Македонія|Македоніяй]], [[Баўгарыя]]й і [[Турцыя]]й. Абмываецца: [[Міжземнае мора|Міжземным морам]], у тым ліку: [[Іанічнае мора|Іанічным]], [[Эгейскае мора|Эгейскім морамі]], а паўднёвае ўзьбярэжжа [[Крыт]]а — [[Лівійскае мора|Лівійскім морам]]. У склад Грэцыі ўваходзіць каля 2 тысячтысячаў выспаў, на якія прыходзіцца амаль 20 % усёй краіны. Тэрыторыя Грэцыі падзеленая на тры часткі. У матэрыковую Грэцыю ўваходзяць: [[Македонія (Грэцыя)|Македонія]] — паўночная вобласьць Грэцыі, межная з [[Альбанія]]й ([[Яніна (горад)|Яніна]], Ігуменіца), [[Баўгарыя]]й ([[Радопі]]) і [[Рэспубліка Македонія|Македоніяй]] ([[Касторыя]], [[Халкідыкі]]); [[Фракія]] — паўночна ўсходняя вобласьць, межная з Баўгарыяй і ТурцыяйТурэччынай ([[Александропаль]], [[Каматыні]]); [[Эпір]] — паўночна заходняя вобласьць, межная з Альбаніяй (абмываецца Іянічным морам); [[Фэсалія]] — найболей раўнінная вобласьць, з усходу абмываецца Эгейскім морам ([[Ларыса (горад)|Ларыса]], [[Волас (горад)|Волас]], [[Трыкала]]); [[Цэнтральная Грэцыя]] — цэнтральная частка Грэцыі ([[Халкіда]], [[Лямія]], [[Амфіса]]); [[Атыка]] — вобласьць вакол Афінаў; [[Пелапанес]] — самы вялікі паўвыспаў Грэцыі (плошча — 21,4 тыс. кв. км), злучаны з матэрыковай часткай вузкім КарынфскімКарынтскім перашыйкам (шырыня 5 км), празь які ў канцы 19 стагодзьдзя быў прарыты канал (даўжынёй 6500 м, шырыня 23,5 м, глыбіня 40 м). Трэці раён утвараюць выспы Эгейскага мора: [[Эўбэя]] — другая па велічыні, пасьля Крыта, выспа Грэцыі (3,9 тыс.кв.км), злучаны з кантынэнтам мастом; [[Лесбас]] — адна з буйных выспаў Грэцыі (1,6 тыс.кв.км); Паўночныя Спарады — выспы Скірас, Скапелас, Юра, Іліадрамія і інш. у паўночна заходняй часткі Эгейскага мора; [[Кіклады]] — «кіклас» па-грэчаскугрэцку — утвараючы кольца, архіпелаг у цэнтральнай і паўднёвай частцы Эгейскага мора (выспы [[Аморгас]], [[Андрас]], [[Сыфнос]], [[Сантарыні]], [[Тымас]], [[Кітнас]] і інш.); [[Паўднёвыя Спарады]] — [[Дадэканэс]] — архіпэляг з 12 выспаў у паўднёваўсходняй часткі Эгейскага мора, ва ўзьбярэжжа Турцыі (астравы [[Родас]], [[Самас]], [[Астыпалея]], [[Калімнас]], [[Карпатос]], [[Лерас]] і інш.).
 
=== Рэльеф ===
Радок 131:
На тэрыторыі Грэцыі захавалася няшмат відаў дзікіх жывёлаў і папуляцыі іх невялікія. Гэта зьвязана са шматтысячагадовай гісторыяй гэтай краіны — больш за 8000 гадоў людзі актыўна палявалі на жывёлаў і вынішчалі расьліны на тэрыторыі Грэцыі. Найбольш распаўсюджаныя тут невялікія жывёлы: [[заяц|зайцы]], [[барсук]]і і розныя віды [[мыш]]эй.
 
З прыкладна 5 000 відаў расьлінаў Грэцыі найбольш распаўсюджаныя невялікія расьліны і кусты. На паўвысьпе Халкідыкі часта сустракаюцца хваёвыя лясы. Распаўсюджаныя кіпарысы і плятаны. Узрост некаторых дасягае некалькіх тысячтысячаў гадоў. Вельмі распаўсюджаная аліва — адно з каштоўных дрэваў Грэцыі і ўсяго Міжземнамор'яМіжземнамор’я.
 
У цэлым бедная расьліннасьць Грэцыі тлумачыцца шырокім распаўсюджваньнем [[каза|коз]] у Старажытнай Грэцыі, якія абгрызалі кару дрэваў, з прычыны чаго тыя гінулі, а дробныя расьліны проста вытоптваліся. Існуе нават прымаўка — «Грэцыю зьелі козы».
Радок 175:
|-
| 2.
| Салёнікі
| Салонікі
| 363 987
|-
Радок 234:
У сучаснай Грэцыі спорт таксама не згубіў актуальнасьці. У [[1896]] годзе, у [[Афіны|Афінах]], былі праведзеныя першыя Алімпійскія гульні сучаснасьці, дзе ўдзельнічала 13 краінаў.
 
У [[2004]] годзе Грэцыя ізноў узяла ў сябе Алімпійскія гульні. У іх удзельнічала ўжо 211 дзяржаваў. Былі пабудаваныя новыя спартыўныяспартовыя збудаваньні з прымяненьнем навейшых тэхналёгіяў.
 
Сёньня найбольш папулярнымі відамі спорту зьяўляюцца [[футбол]], [[баскетбол]] і [[плаваньне]]. У 2004 годзе Грэцыя стала чэмпіёнам Эўропы па футболе, уступіўшы толькі ў адным матчы сборнай Расеі.
Радок 245:
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{commons|Category:Greece|выгляд=міні}}
 
{{Краіны Эўропы}}