Вікіпэдыя

Чатырохгадовы Сойм: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
W (гутаркі | унёсак)
27 270 правак
д →‎Храналёгія: +нутраны спасыл
д кірылічная «і»
Радок 1:
[[Файл:Wojniakowski_Passing_of_the_3rd_of_May_Constitution.jpg|300пкс|міні|справа|Прыняцьце Канстытуцыі 3 траўня]]
 
'''Чатырохгадовы Сойм''' (іншая назва — Вялікі Сойм) — вальны Сойм [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]], які адбываўся ў [[Варшава|Варшаве]] з [[6 кастрычніка]] [[1788]] па [[30 чэрвеня]] [[1792]] году. Сойм правёў шэраг радыкальных рэформаў у эканамічнай, палітычнай і сацыяльных сфэрах: увядзеньне рэкрутчыны ў [[1789]] г., арганiзаванайарганізаванай па тэрытарыяльным прынцыпе, павелiчэньнепавелічэньне колькасьці войска, частковае ўраўненьне правоў мяшчан са шляхтаю, наданьне правоў габрэям і праваслаўным. Найвышэйшым дасягненьнем Сойма лічыцца прыняцьце [[Канстытуцыя 3 траўня 1791 году|канстытуцыі 3 траўня]].
 
== Палітычная сытуацыя напярэдадні Сойму ==
Пасьля [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|першага падзелу]] ў [[1772]] годзе [[Рэч Паспалітая]] знаходзілася пад моцным ціскам суседніх манархій, у першую чаргу [[Расея|Расеі]].
 
Краіне забаранялася мець войска больш за 30.000, заключаць саюзы ці весьці войны без дазволу [[Кацярына II|Кацярыны ІІII]]. Палітычную сфэру рэгулявалі «Кардынальныя правы» — дакумэнт, які абвяшчаў непарушнымі шляхецкую вольніцу, «[[Liberum veto|ліберум вета]]», бязцэнзавы ўдзел [[Шляхта|шляхты]] ў сойміках. Кіравала ў краіне [[Пастаянная Рада]] — [[савет міністраў]], дзе найвялікшы ўплыў меў расейскі пасол.
 
У [[1787]] [[Расея]] разьвязала чарговую вайну з [[Турцыя]]й. У гэтым жа годзе пачалася і расейска-швэдзкая вайна. З гэтай прычыны Кацярына ІІ дазволіла [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіславу Аўгусту]] правесьці ў [[Варшава|Варшаве]] сканфэдэраваны [[Сойм]] і прыняць на ім рашэньне аб павелічэньні войска.
Радок 20:
* [[12 кастрычніка]] [[1788]] — была прачытаная нота [[Прусія|прускага]] пасла Бухгольца з патрабаваньнем не пачынаць вайну з [[Турцыя]]й. Гэтая нота разьбіла апазыцыю на два лягеры — прыхільнікаў прускага і расейскага двара.
* [[24 кастрычніка]] [[1788]] — быў ухвалены праект ліквідацыі Вайсковага дэпартамэнту і стварэньня Вайсковай камісіі ў складзе 5 вайсковых і 12 цывільных асобаў пад кіраўніцтвам 4 [[гетман]]аў. Такім чынам, быў зьнішчаны падкантрольны расейскаму паслу вайсковы орган і створаны новы.
* [[9 сьнежня]] [[1788]] — замест дэпартамэнту справаў iншаземныхіншаземных Пастаяннай Рады створана Дэпутацыя замежных справаў.
* [[25 студзеня]] [[1789]] — ухвалена 10-мільённая [[пазыка]] ў замежных краінаў.
* [[30 студзеня]] [[1789]] — зьліквідаваная [[Пастаянная Рада]], што скампрамэтавала сябе прарасейскай палiтыкайпалітыкай.
* [[26 сакавіка]] [[1789]] — Сойм ухвалiўухваліў падатак у памеры дзясятага гроша пад назвай «Ofiara wieczysta stanu rycirskiego Obojga narodow na wojsko». Гэты падатак узымаўся, як дзесяць працэнтаў з уладаньняў шляхецкiхшляхецкіх iі дваццаць працэнтаў з уладаньняў духоўных асобаў.
* [[7 верасьня]] [[1789]] — была створана «Deputacja do poprawy formy rzadu», якая мусіла займацца стварэньнем урадавага праекту і сыстэмы ворганаў, якія прыйшлі б на зьмену Пастаяннай Радзе.
* [[24 лістапада]] [[1789]] — створаныя «цывiльнацывільна-вайсковыя парадкавыя камiсiікамісіі», на якія былі ўскладзены шматлікія функцыі па збору і падтрыманьні войска, кантролю за мясцовымі ўладамі і шмат іншых абавязкаў. Гэтыя камісіі сталі сувязным ворганам паміж мясцовай і вышэйшай уладамі.
* [[24 сакавіка]] [[1790]] — прыняты закон, які выключаў дробную шляхту з удзельнікаў павятовых соймікаў.
 
* [[16 сьнежня]] [[1790]] — пачатак другой кадэнцыі Сойму. Пазбаўленьне чыншавай шляхты выбарчых правоў.
* [[18 красавіка]] [[1791]] — закон аб гарадох. Мяшчане атрымалiатрымалі права карыстацца правам Neminem captivabimus («асабiстайасабістай недатыкальнасьцiнедатыкальнасьці»), атрымалiатрымалі магчымасьць займаць духоўныя, сьвецкiясьвецкія iі вайсковыя пасады, набываць зямлю, шляхце ж было дазволена займацца мяшчанскiмiмяшчанскімі справамiсправамі. КаралеўскiяКаралеўскія гарады атрымалiатрымалі большае самакiраваньнесамакіраваньне, права дасылаць на Сойм прадстаўнiкоўпрадстаўнікоў ({{мова-pl|plenipotentow}}) да Скарбавай iі ПалiцэйскайПаліцэйскай камiсiяўкамісіяў з правам дарадчага голаса ў пытаньнях, што тычылiсятычыліся гарадоў, гандлю iі г.д.
* [[3 траўня]] [[1791]] — прыняты [[Канстытуцыя 3 траўня 1791 году|«Ўрадавы закон»]] — новая канстытуцыя Рэчы Паспалітай, якая ўводзіла шэраг зьменаў у жыцьцё краіны.
* [[15 чэрвеня]] [[1791]] — у Пінску зьбіраецца генэральная кангрэгацыя праваслаўных, якая павінна была выбраць сабе найвышэйшае духавенства, каб пазбавіцца залежнасьці ад маскоўскай патрыярхіі. Кангрэгацыя абумовіла асноўныя прынцыпы жыцьця праваслаўных у Рэчы Паспалітай і стварыла Кансысторыю — найвышэйшы ворган кіраваньня праваслаўных.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Чатырохгадовы_Сойм»