Асьвенцім: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма апісаньня зьменаў
Радок 16:
'''Асьве́нцім''', '''Асьвенцім-Бжэзінка''' ({{Мова-pl|Oświęcim-Brzezinka}}), больш дакладна '''Аўшвіц-Біркенаў''' ({{Мова-de|Auschwitz-Birkenau}}) — комплекс нямецкіх [[Канцэнтрацыйны лягер|канцэнтрацыйных лягераў]], якія месьціліся ў [[1940]]—[[1945]] гг. на поўдні [[Польшча|Польшчы]], каля гораду [[Асьвенцім (горад)|Асьвенцім]], за 60 км на захад ад [[Кракаў|Кракава]].
 
Комплекс складаўся з трох асноўных лягераў: Аўшвіц I (Асьвенцім, адміністрацыйны цэнтар), Аўшвіц II (Біркенаў, «лягер сьмерці») і Аўшвіц III (Мановіц, працоўны лягер). <ref name="ReferenceA">На абпаленых крылах: кніга ўспамінаў непаўналетніх вязняў фашыз­му / укл. Л. Г. Філатаў, Л. П. Раманенка , І. В. Бара­ноў­скі – Мінск : Кнігазбор, 2012.</ref>
 
== Аўшвіц I ==
 
Аўшвіц I служыў адміністрацыйным цэнтрам ўсяго комп­лек­су. Ён быў заснаваны [[20 траўня]] [[1940]] году. У 1941—1943 гг. на 40 км² прылеглай тэрыторыі на месцы адсэленыхадселеных вёсак былі створаны падсобныя лягеры сельскагаспадарчага профілю: рыбныя гаспадаркі, птушкагадоўчыя і жывёлагадоўчыя фэрмы. Адзін з бункераў лягеру быў пераканструяваны ў газавую камэру і [[крэматорый]]. Камэра функцыянавала з 1941 па 1942 год, а затым яе перабудавалі ў бамбасховішча СС.<ref>На абпаленых крылах: кніга ўспамінаў непаўналетніх вязняў фашыз­му name="ReferenceA"/ укл. Л. Г. Філатаў, Л. П. Раманенка , І. В. Бара­ноў­скі – Мінск : Кнігазбор, 2012.</ref>
 
 
== Аўшвіц II (Біркенаў) ==
Радок 27 ⟶ 26:
У аднапавярховых драўляных бараках Аўшвіц II (Біркенаў) утрымліваліся сотні тысячаў габрэяў, палякаў, цыганаў і вязьняў іншых нацыянальнасьцяў. Уласна гэта быў найбуйнейшы нацысцкі лягер сьмерці. Колькасьць ахвяраў у гэтым лягеры склала больш за мільён чалавек.
 
Будаўніцтва гэтай часткі лягера пачалося ў кастрычніку [[1941]]. Тут знаходзіліся 4 газавыя камэры і 4 крэматорыя.<ref>На абпаленых крылах: кніга ўспамінаў непаўналетніх вязняў фашыз­му / укл. Л. Г. Філатаў, Л. П. Раманенка , І. В. Бара­ноў­скі – Мінск : Кнігазбор, 2012.<name="ReferenceA"/ref> Вязьняў канцлягеру можна падзяліць на чатыры групы.
 
Першую групу складалі прыкладна 3/4 усіх прывезеных, што адпраўляліся ў газавыя камэры на працягу некалькіх гадзінаў. У гэтую групу ўваходзілі жанчыны, дзеці, старыя і ўсе тыя, хто не прайшоў мэдкамісію па поўнай прыдатнасьці да працы. Кожны дзень у лягеры маглі забіваць каля 20 тыс. чалавек.
Радок 37 ⟶ 36:
Чацьвёртую групу вязьняў складалі пераважна жанчыны, якія адбіраліся для асабістага выкарыстаньня нацыстамі ў якасьці прыслугі і асабістых рабоў, а таксама для сартаваньня асабістай маёмасьці зьняволеных, якіх прывозілі ў лягер.
 
Да 1943 году ў лягеры сфармавалася '''група супраціву''', якая дапамагла некаторым зьняволеным бегчы, а ў кастрычніку 1944 году група вязьняў разбурыла адзін з крэматорыяў.<ref>На абпаленых крылах: кніга ўспамінаў непаўналетніх вязняў фашыз­му / укл. Л. Г. Філатаў, Л. П. Раманенка , І. В. Бара­ноў­скі – Мінск : Кнігазбор, 2012.<name="ReferenceA"/ref> У сувязі з набліжэньнем савецкіх войскаў адміністрацыя Асьвенціма пачала эвакуацыю зьняволеных у лягеры, разьмешчаныя на тэрыторыі ГерманііНямеччыны. 25 студзеня эсэсаўцы падпалілі 35 баракаў-складоў, якія былі поўныя рэчаў, адабраных у габрэяў; іх не пасьпелі вывезьці.
 
Калі [[27 студзеня]] [[1945]] году савецкія салдаты занялі Асьвенцім,­ яны знайшлі там каля 7,5 тыс. вязьняў, якія змаглі выжыць.
Радок 47 ⟶ 46:
== Мэмарыял ==
 
Лягер зьяўляецца сымбалем Галакосту. У лягерах Асьвенціму каля 1,3 млн чалавек (з якіх 1 млн. складалі габрэі), падвяргаліся катаваньням, каля 1,1 млн. зь іх былі забітыя.<ref>На абпаленых крылах: кніга ўспамінаў непаўналетніх вязняў фашыз­му / укл. Л. Г. Філатаў, Л. П. Раманенка , І. В. Бара­ноў­скі – Мінск : Кнігазбор, 2012.<name="ReferenceA"/ref>
 
У 1947 годзе польскім сойм прыняў закон, які захаваў лягер на заўсёды ў якасьці помніка і адначасова стварыў Дзяржаўны музэй Аўшвіц-Біркенаў у Асьвенціме ({{Мова-pl|Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu}})<ref>[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19470520265 Ustawa o upamiętnieniu męczeństwa Narodu Polskiego i innych Narodów w Oświęcimiu z dnia 2 lipca 1947 r. (Dz. U. nr 52 poz. 265)]{{ref-pl}}</ref>.
Радок 54 ⟶ 53:
 
== Крыніцы ==
{{ЗноскіКрыніцы}}
 
== Вонкавыя спасылкі ==