Ідыш: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма апісаньня зьменаў |
д Крыніца — http://en.wikipedia.org/wiki/Yiddish_language?oldid=616791434 |
||
Радок 1:
{{Ня блытаць|іўрыт|мовай габрэяў, прыналежнай да афразійскае сям’і}}
'''Ідыш''' ( ייִדיש, йідыш; ''Yiddish'', ''Jiddisch'') — гэта мова зь сям'і [[германскія мовы|германскіх моваў]], на якой у пачатку [[XX стагодзьдзе|XX стагодзьдзя]] гаварыла каля 11 млн [[габрэі|габрэяў]] па ўсім сьвеце. Назоў ''ідыш'' азначае «габрэйская (мова)» (гістарычна таксама — тайч, ідыш-тайч, ад ''тайч'' (з ідышу ייִדיש־דײַטש) ''ідыш-тайч'' - «габрэйская нямецкая», альбо паводле іншай вэрсіі - «тлумачэньне» ў сувязі з традыцыяй вуснага тлумачэньня габрэйскіх тэкстаў пры іх вывучэньні).▼
{{Інфармацыя пра мову
|Назва мовы = Ідыш
|Назва мовы ў арыгінале = ייִדיש, אידיש
|Краіны ўжываньня = [[Беларусь|Беларусі]], [[Ізраіль|Ізраілі]], [[ЗША]], [[Бэльгія|Бэльгіі]], [[Канада|Канадзе]], [[Расея|Расеі]], [[Польшча|Польшчы]], [[Нямеччына|Нямеччыне]], [[Малдова|Малдове]], [[Румынія|Румыніі]], ва [[Украіна|Ўкраіне]]
|Рэгіён = [[Усходняя Эўропа|Усходняя]], [[Заходняя Эўропа|Заходняя]] Эўропа; [[Паўночная Амэрыка]]
|Клясыфікацыя = [[індаэўрапейскія мовы|Індаэўрапейская сям’я]]
* [[германскія мовы|Германская галіна]]
** [[заходнегерманскія мовы|Заходнегерманская група]]
*** [[Верхненямецкія мовы]]
**** '''Ідыш'''
|Афіцыйная мова ў = —
|Дапаможная мова ў = [[Босьнія і Герцагавіна|Босьніі і Герцагавіне]],<br/>[[Нідэрлянды|Нідэрляндах]],<br/>[[Польшча|Польшчы]],<br/>[[Румынія|Румыніі]],<br/>[[Швэцыя|Швэцыі]],<br/>ва [[Украіна|Ўкраіне]]
|Рэгулюецца = Дасьледчым Інстытутам ідышу (дэ-факта)
|Код па ISO 639-1 = yi
|Код па ISO 639-2(B) = yid
|Код па ISO 639-2(T) = yid
|Код па SIL =
|Выява =
|Подпіс да выявы =
|Шырыня выявы =
}}
▲'''
Ідыш паўстаў у Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропе паміж [[9 стагодзьдзе|IX]] і [[12 стагодзьдзе|XII стагодзьдзямі]] на аснове сярэдненямецкіх дыялектаў у складзе верхненямецкіх (70-75%) з шырокімі запазычаньнямі з [[іўрыт|старажытнагабрэйскай]] і [[
Дагэтуль ідышам карыстаюцца збольшага [[ашкеназы|ашкенаскія]] габрэі.
У ідышы ў савецкі час існавала падзяленьне на два правапісы, на своеасаблівыя «тарашкевіцу» і «наркамаўку». Каменем сутыкненьня зьяўляліся словы са старажытнагабрэйскімі каранямі. Першы, традыцыйны правапіс, загадвае пісаць такія словы згодна зь біблейнымі крыніцамі, а другі, савецкі, адменьнік , не прызнаваў традыцыйных і рэлігійных уплываў, і патрабаваў пісаць старажытнагабрэйскія словы, як пішуцца ў ідышы іншыя словы, што маюць нямецкае або славянскае паходжаньне. Гэты другі, правапіс, можа быць, больш прагматычны, але ж разам з тым адарваны ад габрэйскай традыцыі.▼
▲
== Літаратура на ідышы ==
Радок 9 ⟶ 33:
== Гісторыя ==
У [[1920-я]] гады
▲У [[1920-я]] гады ідыш быў адной з афіцыйных моваў [[Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка|Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі]]. Некаторы час лёзунг «Пралетары ўсіх краін, злучайцеся!» быў напісаны на гербе БССР на ідышы, нараўне зь беларускай, польскай і расейскай мовамі.
{{Interwiki|yi||ідыш}}
| |||