Бешанковіцкі раён: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
афармленьне, выпраўленьне спасылак
выпраўленьне спасылак, вікіфікацыя
Радок 41:
|Код аўтамабільных нумароў =
|Сайт = http://beshenkovichi.vitebsk-region.gov.by/ru/region/new_2
|Катэгорыя ў Commons = Beshankovichy districtDistrict
|Парамэтар1 =
|Назва парамэтру 1 =
Радок 48:
|Колер фону герб-сьцяг =
}}
'''Бешанко́віцкі раён'''  — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў цэнтральнай частцы [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Плошча раёну складае 1,2 тыс. км². Насельніцтва  — 18 516<ref name="belstat" /> чалавек ([[2009]]). Адміністрацыйны цэнтар  — [[гарадзкі пасёлак|мястэчка]] [[Бешанковічы]].
 
== Геаграфічнае становішча ==
Мяжуе зь [[Віцебскі раён|Віцебскім]], [[Лепельскі раён|Лепельскім]], [[Сеньненскі раён|Сеньненскім]], [[Ушацкі раён|Ушацкім]], [[Чашніцкі раён|Чашніцкім]], [[Шумілінскі раён|Шумілінскім]] раёнамі [[Віцебская вобласьць|Віцебскай вобласьці]]. Знаходзіцца за 51  км ад [[Віцебск]]у, 210  км ад [[Менск]]у, 33  км ад чыгуначнай станцыі [[Чашнікі]] на лініі [[Ворша]]  — [[Лепель]].
 
== Прырода ==
 
=== Рэльеф ===
Паверхня пераважна раўнінная. Паўднёвая частка знаходзіцца ў межах Чашніцкай раўніны, паўночная  — Полацкай нізіны і адгор’яў Невельска–ГарадоцкагаНевельска-Гарадоцкага ўзвышша. 91 % тэрыторыі на вышыні да 150 мэтраў, найвышэйшы пункт (179,8 м) на паўднёвым захадзе ад вёскі [[Плісы]], найбольш нізкая адзнака (111,6 м) на паўночным захадзе, у даліне Заходняй Дзьвіны.
 
У тэктанічных адносінах раён прымеркаваны да паўночна-ўсходніх схілаў [[Беларуская антэкліза|Беларускай антэклізы]]. Зьверху залягаюць пароды антрапагенавага ўзросту [[паазерскі ледавік|паазерскага]], [[сожаўскі ледавік|сожаўскага]], [[дняпроўскі ледавік|дняпроўскага]], радзей, [[бярэзінскі ледавік|бярэзінскага]] зьледзяненьняў магутнасьцю 75—160  м, ніжэй  — дэвонскія  — 200—3200  м, верхнепратэразойскія  350–450 350—450 м адклады.
 
На тэрыторыі раёну, ля вёскі [[Горкі (Бешанковіцкі раён)|Горкі]], знаходзіцца самы вялікі (11 мэтраў) валун у краіне.
Радок 65 ⟶ 66:
 
=== Клімат ===
Клімат [[умерана кантынэнтальны]]. Сярэдняя тэмпэратура студзеня -7−7,5 °С, ліпеня 17,8 °С. [[Год|Сярэднярочная]] колькасьць ападкаў  — 630  мм. Працягласьць [[вэгетацыйны пэрыяд|вэгетацыйнага пэрыяду]] складае 185 дзён.
 
=== Гідраграфія ===
Па раёне цячэ [[Заходняя Дзьвіна]] (працягласьць па тэрыторыі раёну каля 100  км, шырыня 170 м). Найвялікшыя яе прытокі: [[Вула]] (38  км 30 м) са [[Сьвячанка]]й (40  км 12 м), [[Крывінка]] (24  км 25 м) зь [[Бярозка (басэйн Заходняй Дзьвіны)|Бярозкай]] (15  км 10 м) і іншыя. Шчыльнасьць натуральнай рачной сеткі складае 0,43 км/км².
 
На тэрыторыі раёну разьмешчаныя 52 возеры, самае вялікае зь іх  — [[Саро]]. Паводле глыбіні пасьля Саро вылучаюцца: [[Каранёўскае]], [[Белае возера (Бешанковіцкі раён)|Белае]], [[Плацішна]], [[Вербнае]], [[Астровенскае]], [[Бікложа (возера)|Бікложа]], [[Слабадзкое]], [[Гарнасьвечча]] і іншыя.
 
=== Глебы ===
Радок 76 ⟶ 77:
 
=== Расьліннасьць ===
Лясы займаюць займаюць 26 % тэрыторыі. Пераважаюць невялікія масівы на 6 — 17 км² ([[Хадчанскае лясное лецішча]], [[Зялёная Пушча]]), уздоўж Заходняй Дзьвіны на паўночны захад  — да 30 км² (урочышча [[Казлы (урочышча)|Казлы]]). Лясы [[хваёвыя лясы|хваёвыя]], [[яловыя лясы|яловыя]], [[бярозавыя лясы|бярозавыя]], [[асінавыя лясы|асінавыя]], [[чорнаалешнікавыя лясы|чорнаалешнікавыя]], [[шэраалешнікавыя лясы|шэраалешнікавыя]], [[ясянёвыя лясы|ясянёвыя]], [[дубовыя лясы|дубовыя]].
 
Пад балотамі 7 % тэрыторыі (нізінныя, вярховыя і пераходныя). Найвялікшыя балотныя масівы: [[Чарнічанка]], [[Забалянскі Мох]], [[Соржыцкі Мох]], [[Града (балота ў Бешанковіцкім раёне)|Града]].
 
=== Жывёльны сьвет ===
З паляўніча–прамысловыхпаляўніча-прамысловых жывёлаў водзяцца [[лось]], [[дзік]], [[казуля]], [[ліса]], [[воўк]], [[заяц–русак]], [[заяц–бяляк]], а таксама [[алень]], [[куніца]], [[норка]], [[вавёрка]], [[янотападобны сабака]], [[чорны тхор]], [[бабёр]], [[выдра]], [[андатра]], [[шэрая курапатка]], [[рабчык]], [[глушэц (птушка)|глушэц]] і  г.  д., з вадаплаваючых  — [[качка–краква]], [[шэрая качка]], [[лысуха]], [[чырок]].
 
== Насельніцтва ==
Агульная колькасьць насельніцтва Бешанковіцкага раёну станам на [[20062009]] [[год|рок]] складае 21,418 тысячаў516 чалавек. Шчыльнасьць насельніцтва  1714,128 чал/км².
 
=== Рэлігія ===
У раёне існуе 16 рэлігійных суполак, зь іх: 11  — праваслаўных, 2  — рымска-каталіцкія, 1  — хрысьціянаў адвэнтыстаў сёмага дня, 1  — хрысьціянаў веры эвангельскай «Добрая вестка», 1  — эвангельскіх хрысьціянаў-баптыстаў. Працуе 2 праваслаўныя і 2 рымска-каталіцкія нядзельныя школы.
 
На момант скасаваньня [[Уніяцтва|Уніі]] (паводле зьвестак на 1837  г.) існаваў асобны грэка-каталіцкі Бешанковіцкі дэканат (адзін з пяцідзесяці) Беларускай япархіі ГКЦ у Лепельскім павеце Віцебскай губэрні, у якім паводле рэканструкцыі дасьледчыка Уніі Марыяна Радвана было 11 парафіяў, 12 сьвятароў і 10092 вернікі.
 
Апошнімі ўніяцкімі Бешанковіцкімі дэканамі былі а. Дзьмітры Яновіч (узрост невядомы) і а. Пій Перабіла (41 год). Перад самым скасаваньнем Уніі ад а. Яновіча ўладам удалося выбіць расьпіску аб згодзе прыняць праваслаўе. Інфармацыі пра падобную пісьмовую згоду ад іншых 10 сьвятароў дэканату няма - — магчыма, такія расьпіскі ад іх выбіць так і не ўдалося. А манах-базыльянін а. Баніфаці Тарасевіч, 68 гадоў, адміністратар парафіі з Дабрыгораў, такую згоду ня даў. Паводле падлікаў М. Радвана, нягледзячы на ўсе намаганьні і запужваньні біскупа Ёсіфа Сямашкі і обер-пракурора Скрыпіцына, толькі 18,6% уніяцкага духавенства Беларускай япархіі выказала папярэднюю пісьмовую згоду на пераход у праваслаўе, а ў Віцебскай губэрні - усяго — 43 сьвятары з 185.
 
Уніяцкія парафіі ў Бешанковіцкім дэканаце у 1837  г. былі ў наступных мясьцінах:
 
1. Бешанковічы - — сьв. Ільлі, 1644 вернікі, парафіі належыла 2 валокі і 6 моргаў зямлі, гадавы даход парафіі - — 396 руб.
 
2. Бешанковічы - — сьв. Пятра і Паўла, 1530 вернікаў, парафіі належыла 5 фундушовых душ, 1 валока і 9 моргаў зямлі, гадавы даход - — 175 руб. Самы вядомы кірмаш у Бешанковічах быў Петрапаўлаўскі. Штогод на яго зьязджалася да 4-5 тыс. чалавек. Вядомы адміністратар адной з бешанковіцкіх парафіяў - — а. Ян Лапа (Лапо/Lappo), меў 36 гадоў.
 
3. Буй - — Перамяненьня Гасподняга, 199 вернікаў, 1,25 валок зямлі, гадавы даход - — 160 руб. Гэта была самая малая парафія дэканату, але з нядрэнным (адносна іншых) гадавым даходам. Адміністратар парафіі - — а. Андрэй Гутаровіч, 38 меў гадоў.
 
4. Дабрыгоры - — Усьпеньня Найсьвяцейшай Багародзіцы, 1267 вернікаў, парафіі належыла 94 фундушовыя душы, 10 валок зямлі, гадавы даход - — 858 руб. Гэта была ці ня самая багатая парафія Бешанковіцкага дэканату. Адміністратар парафіі - — а. Баніфаці Тарасевіч, [[Базыляны|OSBM]], меў 68 гадоў.
 
5. Казаноўка - — Покрыва Найсьвяцейшай Багародзіцы, 1059 вернікаў, 5 фундушовых душ, 2 валокі і 6 моргаў зямлі, гадавы даход 175 руб. Была таксама філіяльная капліца ў Сяльцы. Парах парафіі - — а. Якуб Галынец, 51 год.
 
6. Стрыжава - — сьв. Мікалая, 969 вернікаў, 4 валокі зямлі, гадавы даход 186 руб. Адміністратар парафіі - — а. Язэп Данілевіч, 36 гадоў.
 
7. Шарыпін - — Раства Найсьвяцейшай Багародзіцы, 410 вернікаў, 12 моргаў зямлі, 157 руб гадавога даходу. Адміністратар парафіі - — а. Канстанцін Талоцкі, 38 гадоў.
 
8. Сьвіцына - — сьв. Барыса і Глеба, 278 вернікаў, 2 валокі зямлі, 30 руб. гадавога даходу. Гэта была хіба самая бедная парафія дэканату. Парах парафіі быў а. Ян Тучкевіч, які меў 31 год.
 
9. Вула - — Перамяненьня Гасподняга, 1150 вернікаў, 3 валокі зямлі, 180 руб. гадавога даходу. Парах парафіі - — а. Ельяшэвіч Рыгор, 50 гадоў.
 
10. Вярхоўе - — Сьвятой Тройцы, 897 вернікаў, 10 фундушовых душ, 2 валокі і 16,5 моргаў зямлі, гадавы даход - — невядомы. Была таксама філіяльная капліца ў Чаркасах. Адміністратар парафіі - — а. Андрэй Нікановіч, меў 30 гадоў.
 
11. Вяжышчы - — Перамяненьня Гасподняга, 689 вернікаў, 2 валокі зямлі, усяго 40 руб. гадавога даходу. Закрыстыянін парафіі (свайго сьвятара, магчыма, ужо не было ў парафіі) - — Васіль Караткевіч, 37 гадоў.
 
Адразу пасьля скасаваньня Уніі праваслаўнае духавенства намагалася былых уніятаў, якія пайшлі ў лацінскі касьцёл, вярнуць сабе і пісала адпаведныя скаргі. Паводле гэтых скаргаў у Бешанковічах праваслаўныя мелі 815 вернікаў. Удалося прымусіць вярнуцца ў праваслаўе 80 душ. Паводле зьвестак 1837  г. у двух уніяцкіх парафіях Бешанковічаў было разам 3174 вернікі. Выходзіць, праваслаўныя згубілі 2279 душ былых уніятаў.
 
== Гаспадарчая дзейнасьць ==
Радок 123 ⟶ 124:
 
=== Транспарт ===
Па тэрыторыі раёну праходзяць аўтамабільныя дарогі [[Лепель]]  — [[Віцебск]], [[Шуміліна]]  — [[Сянно]].
 
== Культура ==
 
=== Выбітныя асобы ===
* [[Цімафей Гарбуноў]] ([[1904]]—[[1969]])  — беларускі гісторык, акадэмік АН БССР.
* [[Аркадзь Гейнэ]] ([[1919]]—[[1942]])  — беларускі паэт, публіцыст.
* [[Леў Даватар]]<ref>[http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=1047 Лев Доватор]{{ref-ru}}</ref> ([[1903]]—[[1941]])  — беларускі вайсковец, генэрал-маёр, Герой Савецкага Саюзу.
* [[Леў Сапега]] ([[1557]]—[[1633]])  — беларускі палітычны, грамадзкі і ваенны дзеячдзяяч, дыплямат і мысьляр.
* [[Іван Хруцкі]] ([[1810]]—[[1885]])  — беларускі мастак.
 
=== Гісторыка-архітэктурныя каштоўнасьці ===
Радок 140 ⟶ 142:
* Царква Сьвятой Тройцы ў [[мястэчка|мястэчку]] [[Ула]] ([[1896]])
* Царква Сьвятога Мікалая ў вёсцы [[Дабрыгоры]] (сярэдзіна [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]])
* Парк «Саломінка» ў вёсцы [[Дабрыгоры]] (пачатак [[XX стагодзьдзе|XX ст.]])
* Царква Маці Божай Казанскай ў вёсцы [[Дарагакупава]] (пачатак [[XX стагодзьдзе|XX ст.]])
* Сядзібна-паркавы комплекс Мядзьведзкіх ў вёсцы [[Двор Нізгалаў]] (канец [[XIX стагодзьдзе|XIX ст.]])
Радок 159 ⟶ 161:
[[8 красавіка]] [[2004]] году былі скасаваныя 5 сельсаветаў: [[Драздоўскі сельсавет|Драздоўскі]], [[Пліскі сельсавет (Бешанковіцкі раён)|Пліскі]], [[Рубескі сельсавет (Бешанковіцкі раён)|Рубескі]], [[Сокараўскі сельсавет|Сокараўскі]] і [[Сьвячанскі сельсавет|Сьвячанскі]]; [[Ульскі пасялковы савет]]. Створаны [[Ульскі сельсавет]].
 
Цяпер у адміністратыўна-тэрытарыяльным складзе Бешанковіцкі раён мае 7 сельскіх саветаў: [[Астровенскі сельсавет|Астровенскі]], [[Бачэйкаўскі сельсавет|Бачэйкаўскі]], [[Бешанковіцкі сельсавет|Бешанковіцкі]], [[Верхнякрывінскі сельсавет|Верхнякрывінскі]], [[Вярхоўскі сельсавет|Вярхоўскі]], [[Соржыцкі сельсавет|Соржыцкі]], [[Ульскі сельсавет|Ульскі]]; 243 сельскія населеныя пункты. Найбуйнейшыя  — [[Астроўна]], [[Бачэйкава]], [[Ула]].
 
== Крыніцы ==
Радок 165 ⟶ 167:
 
== Літаратура ==
* Энцыклапедыя прыроды Беларусі: у 5 т. / рэдкал. І. П.  Шамякін [і інш.]. - — Мн., 1983. — Т. 1. — С. 291–292291—292.
* Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П.  Пашков [и др.] ; под общ. ред. И. И.  Пирожника. — Мн., 2007. — С. 46. ISBN 978-985-11-0384-9
* Крачкоўскі, А. В.  Край наш Наддзвінскі / А. В.  Крачкоўскі. — Мн., 1990. — 80  с. : іл. — (Па родным краі).
* Крачкоўскі, А. В.  Светлы Бешанковіцкі куток / А. В.  Крачкоўскі.- — Віцебск, 2001. — 152  с.
* Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Бешанковіцкага раёна / рэдкал. І. П.  Шамякін [і інш.]. — Мн., 1991. — 423  с.
* Marian Radwan. Carat wobec Kościoła Greckokatolickiego w zaborze rosyjskim 1796-18391796—1839. - — Roma-Lublin, Polski instytut kultury chrześcijavskiej, 2001. - — 504 s.
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Beshankovichy districtDistrict}}
* {{radzima|beshankovitski|rayon}}
* [http://www.radzima.org/pub/miesta.php?rajon_id1=vibe Інфармацыя на старонцы Radzima.org]
* {{Глёбус Беларусі|{{НАЗВА_СТАРОНКІ}}}}
* [http://w3.vitebsk.by/gallery/photo/iee/region/beshenkovichi/beshenkovichi.gif Карта раёну на старонцы vitebsk.by]
* [http://www.lib.vitebsk.net/PRIDVINIE-1/BESHENKOVICHI.htm Прыдзьвіньне, база зьвестак па Бешанковіцкім раёне]
 
{{Бешанковіцкі раён}}