|
== Паўстаньне ў Маладэчне і прымежных з Маладэчнам раёнах ==
=== Пачатак паўстаньня ===
Ад самага пачатку паўстаньня жыхары Маладэчна, а таксама памежных раёнаў, падтрымалі паўстаньне. Моцны ўздым паўстаньне атрымала ў памежнай Ашмяншчыне. Так, [[4 красавіка]] [[1831]] году невялікая групкагрупа мясцовых паўстанцаў ахапілазахапіла магазынамкраму зброі ў [[Ашмяны|Ашмянах]] і выдала яе жыхарам. Паўстанцы ўзялі ў палон каля 70 расейцаў-інвалідаў з афіцэрамі, якія абаранялі горад. Узятыя ў палон афіцэры таксама выдалі загад здацца каля 40 салдатаў з расейскага ВелікалуцкагаВялікалуцкага полкупалку, якія прыйшлі да гораду й рыхтаваліся да бою на вуліцах. Пры касьцёле дамініканцаў ксёндз Ясінскі заклікаў жыхароў да ўдзелу ў паўстаньні. За прыкладам жыхароў паўсталі некаторыя земскія ўладальнікі: [[Караль ПшэздзецкіПшазьдзецкі]] і [[Юзэф Зянковіч]] арганізавалі атрады кавалерыі, Швэйкоўскі — атрад пяхоты. Атрад Зянковіча адзначаўся мундзірамі, на якіх былі пашытыя белыя рэбры й чарапы<ref>Edmund Callier,. [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=oai:www.wbc.poznan.pl:6083&from=http://fbc.pionier.net.pl Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831], Drukarnia Dziennika Poznańskiego, Poznań 1887, s. 59. {{ref-pl}}</ref>.
=== Посьпехі паўстаньня ===
Адным з самых моцных і добра ўзброеных паўстанцкіх атрадаў гэтага рэгіёнарэгіёну быў атрад [[Міхал Ходзька|Міхала Ходзькі]], вядомага паэта, перакладчыка і грамадзкага дзяячадзеяча. Міхал Ходзька быў мясцовым ураджэнцам (нарадзіўся ў [[Крывічы (Мядзельскі раён)|Крывічах]], цяпер Мядзельскі раён, на поўнач ад Маладэчна), добра ведаў мясцовасьць, і, штоу самае важнаепрыватнасьці, карыстаўся падтрымкай мясцовага насельніцтва, у тым ліку і ў маладэчанцаў. Сваю дзейнасьць атрад Ходзькі ў асноўным распаўсюджыўраспаўсюдзіў на рэгіён гарадоў [[Мядзел]]-[[Глыбокае]]-[[Ашмяны]]-[[Смаргонь]]-[[Маладэчна]]-[[Вялейка]].
[[14 красавіка]] [[1831]] паўстанцкі атрад Міхала Ходзькі, што ішоў з боку [[Вільня|Вільні]], вызваліў Маладэчна з-пад расейскай улады. Местачкоўцы падтрымалі паўстанцаў, шматлікія, у тым ліку навучэнцы [[Маладэчанская павятовая вучэльня|павятовай вучэльні]], далучыліся да яго шэрагаў. Навучэнцамі былі арганізаваны паўстанцкія атрады пад кіраўніцтвам І. Гіцэвіча і А. Валадковіча. Грашовую дапамогу паўстанцам аказваў плябан маладэчанскай вучэльні Дульскі.
Хутка разьвіваліся падзеі на поўначы ад Маладэчна, у павятовым горадзе ВялейкеВялейцы, дзе Валадкевіч папытаў у [[Караль ПшэзьдзецкіПшазьдзецкі|Караля ПшэзьдзецкагаПшазьдзецкага]] дапамогі, які ў хуткім часе выслаў невялікі атрад да [[Вялейка|Вялейкі]]. [[14 красавіка]] маёр Любанскі прыбыў у горад і казаў біць у касьцельныя званы. На гэты знак жыхары паўсталі, але мясцовы расейскі гарнізон таксама падрыхтаваўся да бою. Калі аднак да гораду прыбыў атрад Міхала Ходзькі, расейцы здаліся ў палон<ref name="Callier-74">Edmund Callier,. [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=oai:www.wbc.poznan.pl:6083&from=http://fbc.pionier.net.pl Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831], Drukarnia Dziennika Poznańskiego, Poznań 1887, s. 74. {{ref-pl}}</ref>.
[[16 красавіка]] на захадзе ад Маладэчна ашмянскія паўстанцы пад камандаваньнем Біруты й Стэльніцкага беспасьпяхова сутыкаліся з атрадам расейцаў пад камандаваньнем палкоўніка ВежулінаВяжуліна (полк казакоў, невядомая колькасьць пяхоты, 2 гарматы). [[20 красавіка]] атрад ПшэзьдзецкагаПшазьдзецкага недалёка ад Маладэчна, пад Вішневам, быў разьбіты расейскім атрадам пад камандаваньнем генэрала Астражэнкі (2 эскадроны ўзараў, батальён пяхоты, 6 гарматаў)<ref>Edmund Callier,. [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=oai:www.wbc.poznan.pl:6083&from=http://fbc.pionier.net.pl Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831], Drukarnia Dziennika Poznańskiego, Poznań 1887, s. 85. {{ref-pl}}</ref>.
=== Падаўленьне паўстаньня ===
Паразы расейскіх войскаў выклікалі хуткую рэакцыю з боку расейскіх уладуладаў: на падаўленьне паўстаньня былі кінуты вялізныя сілы. Ужо [[22 красавіка]] [[1831]] расейскія карнікі занялі Маладэчна, пачалі дзейнічаць ваенна-палявыя суды над паўстанцамі. Маладэчанскую вучэльню зачынілі, настаўнікі былі арыштаваны й адпраўлены ў Менскуюменскую турму (рэпрэсійныя захады супраць настаўнікаў, іншых прадстаўнікоў інтэлігенцыі Беларусі, а таксама згортваньне нерасейскамоўнай адукацыі назіралася па ўсёй тэрыторыі былога ВКЛ па сканчэньні паўстаньня). Не пашкадавалі і жыхароў, якія падтрымлівалі паўстанцаў, а такіх было шмат. Жорсткія захады ў дачыненьні да падаўленьня паўстаньня і вялізныя вайсковыя сілы выклікалі хуткія посьпехі расейскіх карнікаў.
[[24 красавіка]] расейцы занялі павятовы горад Вялейку, які быў адным з цэнтраў паўстаньня ў гэтым рэгіёне. Горад абаранялі атрады: палкоўніка Радзішэўскага, Валадкевіча, Заборскага<ref>Edmund Callier,. [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=oai:www.wbc.poznan.pl:6083&from=http://fbc.pionier.net.pl Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831], Drukarnia Dziennika Poznańskiego, Poznań 1887, s. 88. {{ref-pl}}</ref>.
[[4 траўня]] атрады Радзішэўскага й Валадкевіча паспрабавалі зноў ўзяцьузяць Вялейку. Але атакатака няне быўбыла пасьпяховы з той прычыны, што [[касінеры]] баяліся гуку расейскіх гарматаў, а высланая з дапамогай ім кавалерыя вельмі няўдала адступала, перашкаджаючы пяхоце. Ад поўнайпоўнага правалыправалу выратавалі паўстанцаў стральцыстралкі ІгнацагаІгнацы Тукалы, якія прыбылі ў канцы бітвы. Дзякуючы ім, Радзішэўскі мог адступаць у большым ці меншым парадку<ref>Edmund Callier,. [http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=oai:www.wbc.poznan.pl:6083&from=http://fbc.pionier.net.pl Bitwy i potyczki stoczone przez wojsko polskie w roku 1831], Drukarnia Dziennika Poznańskiego, Poznań 1887, s. 105—106. {{ref-pl}}</ref>.
Увогуле да канца красавіка расейскія карнікі ўзялі Маладэчна, Вялейку і Ашмяны. Толькі жорсткімі захадамі расейскіх карнікаў паўстаньне было задушана: значная частка насельніцтва гэтых гарадоў была перабіта. У траўні паўстаньне было канчаткова задушана.
|
